Episodit
-
14 juli 1789. Het volk in Parijs kwam in opstand en de Bastille viel. Na rebellie in Amerika kwam de revolte in Frankrijk. In de Republiek jubelden velen en bovenal de Leidse lakenfabrikant Pieter Vreede. Hij snakte naar radicale democratie en speelde een sleutelrol bij de val van Oranje-stadhouder Willem V.
Pieter Vreede (1750-1837) was lang geheel vergeten. Zijn periode werd weggezet als 'de Franse tijd', een soort anti-nationale bezetting en overheersing vanuit Parijs. Maar een indrukwekkende biografie door Dirk Alkemade zorgt voor een heel nieuwe, gedurfde en uitdagende blik op die tijd met zijn politieke revoluties, hun inspiratiebronnen en de dichter, zakenman en oproerkraaier Pieter Vreede. Jaap Jansen en PG Kroeger duiken met de jonge doctor in de turbulente jaren rond 1800.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De troebelen toen waren deel van omwentelingen wereldwijd. Patriotten als Vreede waren net zo vurig voor verandering als Thomas Jefferson en Benjamin Franklin in Amerika, Lafayette en Condorcet in Parijs, de jonge filosofen en dichters in Jena en Weimar en Beethoven in de muziek. Alkemade schetst de intensieve verbindingen tussen deze vernieuwingsbewegingen en hoe men succesmodellen uit elkaars revoltes overnam.
In de Republiek begon de politieke crisis door een hopeloze oorlog van stadhouder Willem V tegen de Britten. Die was rampzalig voor handel, vloot en leger. In de steden broeide het verzet, mensen als Vreede gingen zich politiek én militair organiseren. In 1787 lieten de Oranjes hun zwager uit Berlijn met zijn machtig leger ingrijpen. Een hardhandige interventie van buiten.
Die brute repressie was voor de rebelse geesten een beslissend moment. Toen de Franse revolutie uitbarstte en radicaliseerde waren de dagen van Willem V geteld. Met Franse steun grepen zij de macht en installeerden een heel nieuw bewind.
Vreede ging dit allemaal lang niet ver genoeg. Hij schrok van de Franse pressie tot 'moderatie' en de weerklank die dat meteen kreeg bij verlichte regentenclubs. Fel trok hij van leer. Pieter Vreede werd zo de eerste radicale oppositieleider in een parlement in ons land. Zijn poëtisch vuur in debatten, zijn felle gedichten, manifesten en krantenstukken sloegen aan. Met zijn Republikeinen partij, vaak ‘Vreedianen’ genoemd, overrompelde hij de Moderaten in het parlement en hun gematigde grondwetontwerp. Een kiene campagne liet het voorstel sneuvelen in het eerste Nederlandse referendum.
De politieke impasse die zo ontstond leidde tot een staatsgreep, gesteund vanuit Parijs, met behulp van corrupte betalingen. Vreede was in 1798 de sterke man van het Uitvoerend Bewind. Zijn vijanden noemden hem 'de Hollandse Robespierre' en zijn zuiveringen in het overheidsapparaat riepen die vileine analogie ook wel op. Alkemade vertelt vol adembenemende details over Vreedes daadkrachtige aanpak, waarin een beetje Lenin en een vleugje Mao school. Tot bloedvergieten kwam het overigens nooit.
Hij slaagde erin een radicaaldemocratische Grondwet door te drukken, de Staatsregeling voor het Bataafse Volk. Ook agendeerde Vreede met hartstocht de afschaffing van de slavernij. De oude Republiek met zijn Zeven Provinciën en hun eeuwenoud particularisme werd afgeschaft, een sterk uniform bewind doorgevoerd (met voor het eerst een gelijkwaardige rol voor Brabant). De politieke discussies van deze jaren zijn dan ook sterk beïnvloed door die Amerika en voor het Europa van nu verrassend actueel.
De radicale zuiveringen ontlokten fel verzet. Na een half jaar werd Vreedes bewind door een tegencoup afgezet. De Fransen drongen aan op 'amnestie' en niet te veel afrekeningen, ook om de corrupte rol van Parijse machthebbers zoveel toe te dekken.
Vreedes macht was voorgoed voorbij. Alkemade laat zien hoe verrassend en diep de impact van zijn werk niettemin bleef. Na 1801 was de radicaliteit gesaneerd, regenten en hun netwerken en ook de Oranjes keerden terug. Maar het staatsbestel bleef fundamenteel Vreediaans. Ook Thorbecke bouwde er bewust op voort.
Vreedes idealen van radicale democratie en afschaffing van slavernij kregen daarbij overigens geen kans. Met nota bene antirevolutionairen als Abraham Kuyper en linkse bewegingen als die van Domela Nieuwenhuis en Pieter Jelles Troelstra kwamen zulke ideeën pas weer op in de jaren 1880. En pas vanaf 1919 – met het algemeen vrouwenkiesrecht – Was Vreedes droom ten volle gerealiseerd.
***
Verder lezen
Dirk Alkemade - Radicale democratie. Pieter Vreede (1750-1837) en de Nederlandse revolutie (Boom, 2025)
***
Verder luisteren
519 - Thomas Jefferson, de revolutionaire schrijver van de Onafhankelijkheidsverklaring
397 - Benjamin Franklin, Zijner Majesteits meest loyale rebel
115 - Thomas Paine en De Rechten van de mens
190 - Napoleon, 200 jaar na zijn dood: zijn betekenis voor Nederland en Europa
11 - Gerlacus Buma, soldaat van Napoleon, maar ook van Willem I
28- De relatie Nederland-Frankrijk
373 - Nederland en België: de scheiding die niemand wilde
346 - Alle Menschen werden Brüder!
305 - Andrea Wulf, Hoe rebelse genieën twee eeuwen later nog ons denken, cultuur en politiek beïnvloeden
359 - Nederland en de slavernij, 150 jaar na de afschaffing
149 - De zeven levens van Abraham Kuyper, een ongrijpbaar staatsman
231 - Geschiedenis als politiek wapen
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:31:11 – Deel 2
01:00:49 – Deel 3
01:46:26 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Hij schreef de Onafhankelijkheidsverklaring met de beroemdste Amerikaanse zinsnede, de Grondwet en de dollar. Hij was acht jaar president, een radicaal revolutionair én een man van aristocratisch, elitair leven. Hij was ook slavenhouder, uitvinder, architect, filosoof, tuinier en regelde met Napoleon de grootste onroerend goed transactie ooit. Thomas Jefferson leefde van 1743 tot 1826. Hij was heel veel en er wordt over hem nog steeds fel gedebatteerd, bijna 200 jaar na zijn dood.
Jaap Jansen en PG Kroeger en Amerika-kenner Pirmin Olde Weghuis nemen je in deze aflevering van onze serie over 250 jaar Verenigde Staten van Amerika mee in zijn avontuurlijke leven waarin heel jong al het leergierig genie en de open blik op de wereld werd gewekt.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Het Congres van de dertien rebelse Britse koloniën zette de revolutionaire politiek-filosoof aan het werk. Met zijn briljante pen moest hij het manifest schrijven dat koning George III voorgoed zou afzweren en een Republiek stichten.
Het werd een tekst waarin hij universele waarden combineerde met vlijmscherpe juridische aanvallen op de vorst en zijn repressie. Volgens zijn vriend Benjamin Franklin zou de 'Declaration of Independence' als gevolg hebben 'dat we nu samen moeten strijden of een voor een zullen hangen'.
De jonge republiek stuurde hem als ambassadeur naar Parijs, hoofdstad van de belangrijkste bondgenoot. Daar dacht hij actief mee met de revolutionairen daar. Het dwong hem - ook als getuige van de 14e juli 1789! - de gruwelen in deze jaren te analyseren en het leerde hem essentiële lessen in politiek leiderschap en geopolitieke visie. Toen hij in Amerika terugkwam kreeg hij functies op het allerhoogste niveau en zijn ervaringen in Frankrijk drongen zo door in het politiek debat in het Congres en George Washingtons regering.
Jefferson bleef revolutionaire idealen steunen, terwijl anderen zoals John Adams en Alexander Hamilton zeer argwanend waren tegen 'mob rule', zoals ze in Frankrijk zagen heersen. Uit hun conflicten ontstonden de twee grote politieke partijen die we nu nog kennen in Amerika.
Na een buitengewoon smerige campagne versloeg hij in 1800 president John Adams. Als leider van zijn land was Jefferson een krachtig bestuurder. Hij deed iets wat de toekomst van Amerika voorgoed zou veranderen. Hij dealde met Napoleon en kocht de Franse kolonie Louisiana voor 15 miljoen dollar zodat de jonge staat Amerika in een klap bijna heel het continent zou omvatten. De wereldmacht van de toekomst, iets wat Jefferson zich toen al zeer bewust was.
Uniek in de wereldgeschiedenis is een samenwerking die door toeval ontstond. Alexander von Humboldt bezocht Jefferson en met diens ervaringen als ontdekker en wetenschapper als inspiratie ontwierp de president de strategie om 'Louisiana' te verkennen en te gaan exploiteren voor komende generaties.
In de lange jaren na zijn presidentschap werkte Jefferson aan zijn juweel Monticello en de tuinen en natuur eromheen, stichtte zijn universiteit en verzoende zich uiteindelijk met rivaal John Adams. In hun uitzonderlijke correspondentie klink het besef door, dat met alle verschillen van mening en ervaring ze allebei toch een leven en loopbaan hadden meegemaakt die in de wereldgeschiedenis een unicum waren geweest. Van verlichtingsdenker, rebel, stichter van een nieuwe wereldmacht, diplomaat, president en zelfs collega van het genie Von Humboldt. Een 'life' dus van grote 'liberty' en gekenschetst door een 'pursuit of happiness' voor hemzelf en de hele natie.
***
Verder kijken
Thomas Jefferson, documentaire uit 1997 van de Amerikaanse publieke omroep PBS
***
Verder luisteren
513 – Tanks rollen door Washington DC, Donald Trump geeft een feestje
185 - De Amerikaanse Burgeroorlog (1): Black Lives Matter en George Floyd, hoe de burgeroorlog op de VS nog altijd zijn stempel drukt
228 - De Amerikaanse Burgeroorlog (2): hoe Abraham Lincoln onvoorbereid de strijd in ging
263 - De Amerikaanse Burgeroorlog (3): de overwinning van Abraham Lincoln en Ulysses Grant
459 – Rolmodel George Washington
397 - Benjamin Franklin, Zijner Majesteits meest loyale rebel
363 - Extra zomeraflevering: PG tipt boeken! (oa over de biografie van George III door Andrew Roberts)
281 - Fourth of July: Amerika reisgids voor politieke junkies
115 - Thomas Paine en De Rechten van de mens
359 - Nederland en de slavernij, 150 jaar na de afschaffing
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:33:09 – Deel 2
01:00:19 – Deel 3
01:31:32 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Puuttuva jakso?
-
Na Polen mag nu Denemarken een half jaar de Europese Unie voorzitten. Dat betekent focus en tempo houden bij de belangrijke beleidsthema's én eigen accenten zetten. Ook daarin wordt de politieke en culturele diversiteit van Europa concreet zichtbaar.
Wat zijn de plannen van premier Mette Frederiksen? Waar gaan de Denen extra aan trekken?
Jaap Jansen en PG Kroeger zetten de Deense ambities in de context van de actualiteit én van de opmerkelijke historie van Denemarken. Met bloeiende handelsrelaties van de Zijderoute en de Wolga tot Constantinopel, Kyiv en Bagdad. En Johan de Witt liet bij de Oostzee zo fors ingrijpen dat de dankbare Deense koning Michiel de Ruyter in de adelstand verhief!
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
'Een sterk Europa in een veranderende wereld' is voor Mette Frederiksen het leidende motto dit half jaar. Dat begint met een revolutionaire stap voorwaarts. Na decennia van opt-outs en euroscepsis heeft Denemarken resoluut gekozen voor nauwe integratie in het gezamenlijke EU-defensiebeleid. Voortaan is het én NAVO én EU. Extra ruggensteun tegen Poetin in de Oostzee en tegen Trump bij de Noordpool hebben de Deense strategie volledig veranderd.
Deze nieuwe focus koppelt Frederiksen aan nog meer ‘nieuwe en doeltreffende aanpak’ bij het tegengaan van illegale migratiestromen. De Denen zien ook dit als 'defensie aan de buitengrenzen'.
Een duidelijk eigen zwaartepunt sluit erg goed aan bij die in Nederland. Intensieve en innovatieve samenwerking van bedrijfsleven en (beroeps)onderwijs - denk aan 'Beethoven' en 'Katapult' hier - wordt een topprioriteit dit half jaar. Zeker zo sterk verbonden met de kernpunten van het Draghi-rapport zijn de Deense plannen voor innovatie en hightech, ruimtevaart en het schrappen van verouderde en gedetailleerde regels.
Het grote project in dit half jaar wordt de start van de onderhandelingen van de 27 EU-lidstaten over de EU-begroting voor de komende zeven jaar. Lukt het Frederiksens team hier tempo te maken?
Denemarken is uit ‘de vrekkige vier’ gestapt, het laatste groepje EU-landen dat met Nederland staat voor zuinig en streng begroten. Minister Eelco Heinen van Financiën wordt steeds eenzamer.
Eurocommissaris Wopke Hoekstra moet fors aan de slag: de Denen willen concrete en stevige klimaatmaatregelen om de doelstellingen richting 2050 echt te halen.
Ambitie en wereldwijde blik zijn de Denen niet vreemd. Denemarken heeft een boeiende historie. PG neemt ons mee op hun razendsnelle schepen in de eeuwen tussen 750 en 1050. De Denen globaliseerden op ongekende schaal met trektochten, verkenningen en handelsposten.
We ontmoeten Denen die in Staraja Ladoga de eerste hoofdstad van Rusland tot bloei brachten. En zien hun monetaire relaties met Tasjkent, Samarkand en Bagdad, zodat zij langs de Wolga in de grote, islamitische marktstad Boelgar handel dreven met de karavanen van de zijdehandelaren uit China.
In later eeuwen was Denemarken de poort van de 'moedernegotie'. De helft van de miljoenen doorvaarten door de Sont waren schepen uit de Nederlanden. Geen wonder dat de tollen en de stabiliteit daar chefsache waren van Johan de Witt. In 1658 stuurde hij Michiel de Ruyter met de vloot daarheen om zo nodig ‘iedereen op zijn bakkes te slaan die ons dat wil beletten’.
Minstens zo kleurrijk is het verhaal van Amerika en de eeuwenoude Sonttollen; tarieven waar tegen opgetreden moest worden. Met grof geweld en intimidatie werd in 1857 vrijhandel opgelegd.
En de beroemdste Deen in de kunst woonde in het kasteel waar zijn vader de Sont bewaakte om de schepen te laten dokken. Hamlet, de prins in slot Elseneur, kwam daar ooit al met hét motto voor Europa onder Deense leiding: “To be or not to be, that is the question." Zijn of niet zijn, daar gaat het om.
***
Verder luisteren
517 - Na de champagne de campagne
513 – Tanks rollen door Washington DC, Donald Trump geeft een feestje
512 – Hoe onderwijs, bedrijven en overheden samen de arbeidsmarktkrapte bestrijden
503 - Duitsland maakt een nieuwe start met bondskanselier Friedrich Merz
500 - Triomf en Tragiek. 400 Jaar Johan de Witt
499 - EU-klimaatdiplomaat Tony Agotha, speciaal gezant in turbulente tijden
497 – De krankzinnige tarievenoorlog van Donald Trump
468 – Polen brengt nieuwe dynamiek in Europa
458 - De gedroomde nieuwe wereldorde van Poetin en Xi
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
437 - Dwarse Viktor Orbán mag een half jaar Europa voorzitten. Gaat dat wel goed?
427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben
389 - De lange en hobbelige weg naar een klimaatneutraal Nederland
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
371 - Banen op zoek naar mensen. Hoe in Europa bedrijven en beroepsonderwijs intensief samenwerken
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:31:21 – Deel 2
01:13:41 – Deel 3
01:23:38 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Even was Den Haag het middelpunt der geopolitiek. Toen 'daddy' weer huiswaarts ging was het voor de politiek rond het Binnenhof terug naar de vierkante postzegel, op naar de strijd om de stembus. Toch zal de impact van de NAVO-top doorwerken op de komende verkiezingsstrijd.
Zelfs de tafelschikking bij Willem-Alexander droeg daaraan bij. Waarom zat wie waar? Wat deed Petr Pavel aan de hoofdtafel en hoe zette Giorgia Meloni president Donald Trump minzaam klem?
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze episode bevat een advertentie van Lendahand.com - gebruik de code betrouwbarebronnen500 bij je eerste investering (geldig t/m 31 augustus 2025)
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
En marge van de top gebeurde van alles dat voor de campagne in ons land van betekenis zal blijken. Zo sloot de Europese Unie twee strategische allianties met hoogst innovatieve, grote naties die de facto als EU-lidstaat gaan functioneren bij defensie-industrie en hightech: Canada en Oekraïne. Hoe haakt Nederland daar snel en slim bij aan?
Bovendien lanceerde de EU een grootscheeps ruimtevaart-initiatief, direct voortbouwend op het Draghi-rapport. Juist voor Nederland kan dat met ESTEC bij ons, met Dutch Space, onze Technische Universiteiten en astronomie en defensie-innovaties een enorme impuls opleveren. Zijn we daar na 29 oktober klaar voor?
De partijen niet allemaal, lijkt het. Jaap Jansen en PG Kroeger noteren hoe Geert Wilders de greep kwijt raakt. Eerst op de coalitie en zijn team daarin. Toen op het migratiethema en Orbán. En ook nog op de beloofde douceurtjes voor zijn achterban. En meest pijnlijk bleek zijn 'selfie' met Donald Trump. Die vond dat maar bizar, wist niet wie die vent was en evenmin waarom dit zo nodig moest.
De VVD werd allerminst geholpen door een interventie van eenvoudig VVD-lid Mark Rutte. Zijn advies om fors te bezuinigen was - onbedoeld of juist niet? - funest voor Dilan Yesilgöz en Eelco Heinen. De concurrenten op rechts en in het midden zullen hier dankbaar gebruik van maken.
Ook de manoeuvres van D66 en CDA zijn geen toeval. Rob Jetten profileerde zich behendig op asiel en migratie met een oude truc van de ChristenUnie. Henri Bontenbal onthulde het impliciete motto van zijn partij: 'Keine Experimente'. Na de chaos en onmacht in NSC, BBB, Schoofs coalitie en de worstelingen bij de fusie ter linkerzijde kun je maar beter gedegen regeren. Zoals Konrad Adenauer.
Frans Timmermans (Groenlinks-PvdA) moet daarom dan maar hopen dat zijn nieuwe club hem als serieus premierskandidaat wil laten shinen. Maar de strategen zijn alweer gefascineerd door het nieuwste snoepje van de week, de New Yorkse burgemeesterskandidaat Zohran Mamdani.
De slotverklaring van de NAVO-top schudt de partijen in Den Haag wakker. Oké, meer geld voor defensie. Maar waar halen we het geld vandaan?
Op de NAVO-top kreeg Rutte veel voor elkaar, al bereikte hij niet alles wat hij voor ogen had. En Trump evenmin. De echte worsteling binnen de NAVO is nog maar net begonnen. De Franse president Emmanuel Macron kondigde al aan dat veel extra defensie-investeringen zich toch heel moeilijk verdragen met de handelsoorlog van één lidstaat tegen al zijn partners. En een aantal lidstaten wachten rustig af tot de ‘review’ in 2029. Dan kan er in de wereld alweer veel veranderd zijn en heeft Amerika een andere president.
***
Verder Luisteren
508 – De NAVO-top in Den Haag moet de onvoorspelbare Trump vooral niet gaan vervelen
496 - De paradoxen van Giorgia Meloni
484 - Hoe Trump chaos veroorzaakt en de Europeanen in elkaars armen drijft
476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO
447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte
427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben
413 - "Eensgezind kunnen we elke tegenstander aan." Oana Lungescu over Poetin, Trump, Rutte en 75 jaar NAVO
404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed
514 – De 'andere waarheid' na Schoof
511 – De val van het kabinet-Schoof
509 - Het verdriet van Geert Milders
47 - Konrad Adenauer, de eerste Kanzler
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:16:10 – Deel 2
00:40:20 – Deel 3
01:08:23 – Deel 4
01:35:20 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
De energietransitie gaat in een razend tempo. Maar soms dreigt-ie slachtoffer te worden van het eigen succes. Het stroomnet kan het niet aan en lijkt warempel op het wegennet: filevorming en vertraging. Ook dit is een grote kwestie voor de komende campagne en de coalitievorming daarna. Het gaat om tientallen miljarden euro’s aan investeringen per jaar. Krijgen we ook deze files weer in beweging? En hoe dan?
Jaap Jansen en PG Kroeger verkennen dit complexe terrein met Manon van Beek, ceo van Tennet, netbeheerder in handen van de Staat, en directeur Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie. Allebei erkennen ze dat de netcongestie een ongekende uitdaging vormt voor industrie, overheid en burgers. Tennet worstelt daar ook Europees mee als grote speler in de energiemarkt in Duitsland.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de NVDE en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
"We hadden eerder moeten beginnen met expansie van netten. Door de Russische inval in Oekraïne steeg de vraag naar fossielvrije energie explosief. De aanvraag van klanten voor meer ruimte op het net nam enorm toe. In Rotterdam gaan we vervijfvoudigen," zegt Manon van Beek.
Het effect hiervan raakt heel onze economie, de verbindingen met de buurlanden en iedere wijk en elk dorp. De komende tien jaar zal Tennet in Nederland en Duitsland bij elkaar zo'n € 200 miljard investeren om het stroomnet adequaat te laten functioneren. “Het Deltaplan valt hierbij in het niet wat betreft omvang en complexiteit."
De ruimtelijke planning van ons land wordt uitgedaagd, zoals sinds de vorige industriële en energierevolutie, eind 19e eeuw, niet meer gebeurde. Tegelijkertijd heeft ons land - ook door de ervaring van Tennet bij de Energiewende van Angela Merkel in Duitsland - een belangrijke voorsprong in expertise. Ook in het licht van het rapport-Draghi biedt dit grote kansen op een cruciale rol bij de energietransformatie van de hele EU. Nederland gaat 75 procent van zijn elektriciteit opwekken op zee. Voor heel de EU zou dat 20 procent kunnen worden.
Olof van der Gaag noteert wat daar de komende jaren allemaal bij komt kijken. Van 50.000 nieuwe transformatorhuisjes tot duizenden kilometers nieuwe stroomtracés. Maar dan moet het verkrijgen van vergunningen wel fors versneld worden, zegt Van Beek. Nederland kan hier veel leren van de Duitsers.
Lukt het die filevorming op het net op te lossen? En gaat de industrie zélf sneller schakelen?
Van Beek schetst hoe zowel Europees als nationaal de scenario's zo'n 20 jaar vooruit kijken, om tijdig en gedegen investeringsbeslissingen te kunnen nemen. "Elke twee jaar sturen we bij, zo wegen we nu al de impact van de AI-revolutie mee."
Geen wonder dat bedrijven als Tennet twee beleidspunten cruciaal noemen voor het politieke debat en komende coalities. Nu minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei) haar versnellingsagenda heeft gepubliceerd, zeggen Van Beek en Van der Gaag: "Nu koers houden! Geen zigzagbeleid." Van Beek: "Ik hou niet van wispelturigheid, nee. Ook bij kerncentrales niet. Dan vraag ik direct: waar dan en per wanneer dan? Anders komen we er niet uit."
Cruciaal is het investeren in kennis en opleidingen die juist voor deze enorme opgave essentieel zijn. "Dat moet niet minder, dat moet meer!" Want de vertraging in de expansie van het stroomnet kost gewoon geld, stelt Van Beek. "Er blijft door de wachtrij van klanten nu jaarlijks zo'n € 30 miljard liggen. Dat is economische activiteit; groei die we nu niet realiseren.”
***
Verder luisteren
499 - EU-klimaatdiplomaat Tony Agotha, speciaal gezant in turbulente tijden
471 - De verduurzaming is Nederlands grootste verbouwing ooit
465 – Nederland en Duitsland, labiel en leiderloos. En: de opmerkelijke overeenkomsten met Noordrijn-Westfalen
462 - Allard Castelein moet essentiële grondstoffen veiligstellen
460 - VVD'er Silvio Erkens strijdt voor versnelling van het klimaatbeleid
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
512 – Hoe onderwijs, bedrijven en overheden samen de arbeidsmarktkrapte bestrijden
435 - Klimaat en Groene Groei: Sophie Hermans heeft grote ambities, maar wordt het haar mogelijk gemaakt?
415 – Klimaatbeleid: de inhaalslag van Nederland in Europa
389 - De lange en hobbelige weg naar een klimaatneutraal Nederland
369 - Klimaatminister Rob Jetten
358 - Ligt het ambitieuze klimaat- en energiebeleid op koers? Gesprek met Henri Bontenbal (CDA)
338 - Hoe de stikstofcrisis de energietransitie vertraagt. En: wat intussen wél met sprongen vooruitgaat
106 - Diederik Samsom over het Europese klimaatbeleid en het crisisherstelplan
55 - Ed Nijpels over zijn Klimaatakkoord
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:29:19 – Deel 2
00:51:38 – Deel 3
01:04:13 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Tussen Israël en Iran woedt een heftige strijd van luchtmacht, raketten, cyberoorlog en speciale eenheden. Maar deze oorlog kon niemand verrassen en was eigenlijk al jaren gaande.
Hoe begrijpen we wat hier gebeurt; wat in Iran en de dictatuur van de ayatollahs gaande is en in Israël en de complexe politieke verhoudingen en cultuur daar? Jaap Jansen PG Kroeger kijken naar de gruwelijke en vaak eeuwenoude context van dit conflict.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Saxo. Beleggen doe je bij Saxo.
En met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Al vele jaren is onderhuids en af en toe opflakkerend sprake van deze oorlog. Israël zette zijn uiterst doeltreffende hightech en geheime diensten in, Iran gebruikte terreurorganisaties en andere verlengde armen om Israël continu te bedreigen. Met cyberaanvallen op ondergrondse nucleaire installaties en aanslagen op kerngeleerden en militaire commandanten maakte Israël duidelijk dat in Iran niemand zich veilig kon voelen voor zijn macht.
De aanval van Hamas op 7 oktober 2023 was onderdeel van deze oorlog waarin het regime in Teheran Israël op een reeks fronten tegelijk wilde destabiliseren. Omdat Benjamin Netanyahu besefte dat hij niet meer kon rekenen op de volledige steun van de Verenigde Staten - zeker niet nadat Donald Trump het kernwapen-akkoord met Teheran eenzijdig ongedaan maakte – ging hij uiteindelijk zijn eigen gang.
Zo werden de handlangers van ayatollah Ali Khamenei het eerste doelwit. Hezbollah, Houthi's in Yemen, milities in Irak en Hamas in Gaza zijn met grof geweld aangepakt. Het regime in Teheran werd bovendien verder geïsoleerd en ingesnoerd door samenwerking van Trump met Arabische heersers, die hem aan zich bonden door zijn zucht naar 'deals'.
De cruciale wijziging in de machtsverhoudingen kwam met de instorting van de belangrijkste bondgenoot van Iran en Rusland, het gruwelijke bewind van Bashar al-Assad in Syrië. Voor zowel het Kremlin als de ayatollahs was dit een funeste nederlaag. Teheran stond geheel alleen. Bovendien blijkt nu dat de Russische militaire technologie tegenover die van Israël onmachtig is. Duidelijk is dat vele lessen uit Oekraïne hier worden toegepast.
Netanyahu wil Iran militair voor decennia verzwakken en de nucleaire capaciteit maximaal reduceren. Voor dat laatste zou Amerika weleens nodig moeten zijn. Maar voor Trump is regimewisseling geen doel op zich. De VS hebben in Irak hun lesje geleerd.
Onder de buurstaten ziet vooral Turkije zijn positie nog machtiger worden en verliest Rusland na Syrië nóg een cruciale bondgenoot.
Veel pleit er dan ook voor om beter te leren begrijpen hoe landen als Iran en Syrië zich historisch, cultureel en politiek van binnenuit hebben ontwikkeld. Zeker zo complex is trouwens ook Israël. Al in de memoires van Obama en Merkel was duidelijk: zij beseften dat het een misverstand was om Netanyahu en de Israëlische politieke cultuur als ‘westers’ te beschouwen.
Het land van Netanyahu is al lang niet meer de bijna Westeuropese sociaaldemocratie van Golda Meïr, Yitzhak Rabin en Shimon Peres. De demografische en cultureel-etnische diversiteit zijn enorm, eigenlijk zoals overal elders in het Midden-Oosten. Regeringen zijn permanent wisselende samenraapsels van kleine groeperingen en sekten rond een sterke man als vast ankerpunt. Ook voor de gunsten uit de overheidskassen. Netanyahu regeert in allianties waarin loyaliteit en wederzijds verraad elkaar ongeremd afwisselen. Israël lijkt nu veel meer op zijn buren dan op een EU-lidstaat.
Misschien vertelt dit ook wel waarom Geert Wilders dit zo bewondert. Netanyahu is immers een sterke, bijna autocratische 'baas' met om zich heen nooit écht loyale vazallen die voor hun positie, status en levensonderhoud van hem afhankelijk zijn. Dat deze ook nog de alles beheersende centrale machtsfiguur van de natie is, maakt hem nog meer een voorbeeld.
***
Verder luisteren
377 - Golda Meïr, Israël, triomf en tragiek
315 - Vrouw, leven, vrijheid: oorzaken en achtergronden van het straatprotest in Iran. En: de rijke Perzische cultuur
76 - Rudi Vranckx: Het Midden-Oosten is het Vietnam van onze tijd
508 – De NAVO-top in Den Haag moet de onvoorspelbare Trump vooral niet gaan vervelen
339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck
510 - Brezjnev, Poetin en hun rampzalige oorlog. Lessen voor nu uit 1980
311 - De wereld volgens Simon Sebag Montefiore
467 - De twee levens van Angela Merkel
150 - De memoires van Barack Obama
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:05:00 – Deel 2
00:34:44 – Deel 3
00:51:55 – Deel 4
01:12:17 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Niemand liet een traan nadat Geert Wilders de coalitie opblies. Elk van de vier coalitiepartners schoot onmiddellijk in de typerende stand van het eigen politiek DNA. Van daadkracht dankzij een bevrijding uit de wurggreep van de PVV was geen sprake.
Jaap Jansen en PG Kroeger bezien het politieke landschap na de val van Schoof. Hoe schudden PVV, VVD, NSC en BBB de coalitiestof van hun schoenen op weg naar de stembus? Waar moeten we nu op letten? Wie gaan verrassen?
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze aflevering bevat een advertentie van Greenpeace. Stop diepzeemijnbouw en bescherm de wonderen van de diepzee. Word nu donateur en ontvang tijdelijk een volledig duurzaam en uniek oceanenshirt. Ga naar greenpeace.nl/betrouwbarebronnen
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De PVV zag de breuk vooral als aanleiding tot vuurspuwende verachting voor de partners uit de elf maanden bij Dick Schoof. Verachtend dedain ook voor de premier die zo wanhopig poogde zijn best te doen. Maar meest opvallend was hoe Wilders zijn eigen bewindslieden per direct als oud vuil behandelde. Ze waren lucht voor hem; politiek verdampt. Alsof het verleden bij Schoof, deze politieke deconfiture en hun rol als regeringsteam per direct uitgewist moesten worden.
De PVV-autocraat presenteerde zich met een nieuwe kandidatencommissie, een nieuwe programopsteller en de ambitie om terug te keren naar radicale oppositie. Geen Milders meer, puur Orbán alleen nog. Desnoods ten koste van de eigen PVV-voorstellen onder Schoof. Alles moet weg. Want nu leven we in ‘een andere waarheid’, zegt PVV-Kamerlid Peter van Haasen.
De VVD staat ineens alleen. Dilan Yesilgöz had de sleutels in handen maar gooit ze weg. Niet alleen die naar de PVV van 'de volstrekt onbetrouwbare Wilders', maar – in elk geval voor de duur van de campagne – ook naar GroenLinks-PvdA dat volgens haar onder de verderfelijke invloed staat van radicaal-links. De flop van ‘Hoop, lef en trots’ is ingeruild voor 'lef, durf en optimisme', maar wie gelooft nog dat Yesilgöz nú pas ontdekte dat Wilders alles en iedereen verraadt met wie hij gemene zaak maakt?
Nieuw Sociaal Contract was al stuurloos en onthoofd vóór de coalitiebreuk. Alsof het dit nog eens extra wilde accentueren brak een chaotische strijd uit om de troon van Pieter Omtzigt. Ontgoocheld en verraden trad Nicolien van Vroonhoven terug. Gretig greep Diederik Boomsma naar de kroon. In paniek werd toen maar Eddy van Hijum naar voren geschoven. Over goed bestuur, bestaanszekerheid of Omtzigts andere kroonjuwelen sprak niemand meer.
De Boer Burger Beweging zag de breuk vooral als een kans om in het centrum van de macht gulzig nog een extra post op te eisen. Slaande ruzie met de VVD en Schoof was het gevolg. De migratie-portefeuille is herverkaveld – zelfs ten koste van Onderwijsminister Eppo Bruins – maar de VVD trok voor David van Weel uiteindelijk toch aan het langste eind.
Intussen schoot de Tweede Kamer intussen al voor miljarden aan gaten in de begroting. De komende maanden zou elke budgettaire discipline wel eens verloren kunnen gaan. Van het Havik-imago van minister van Financiën Eelco Heinen blijft zo weinig over.
Voor defensie is de coalitiebreuk een godsgeschenk, klonk het in Den Haag en Brussel. Het kabinet kan nu zonder PVV-tegenstand simpelweg Ruttes eis accepteren van harde defensie-uitgaven à 3,5 procent van het bnp. Pas een volgend kabinet moet opdraaien voor de dekking.
Hoe erg zal Omtzigt gemist worden? En kan Van Hijum wel aanblijven als vicepremier? Omtzigt eiste toch dat de politiek leiders niet in het kabinet zitten maar vanuit de Kamer het kabinet controleren?
***
Verder luisteren
511 – De val van het kabinet-Schoof
509 - Het verdriet van Geert Milders
504 - Een jaar HOOP, LEF EN TROTS
501 - Den Haag zonder Omtzigt en een Voorjaarsnota zonder beleid
495 - De zeven burgeroorlogen van Dick Schoof
491 - De voortdurende twijfels van Nieuw Sociaal Contract
485 - De bijzondere veelzijdigheid van Frits Bolkestein
477 - De VVD staat sterk, maar zit ook klem
474 – Parlementair historicus Joop van den Berg: “De democratie is in groot gevaar. Je moet niet denken: het loopt wel los"
470 - Het kabinet bestaat niet, het is een virtuele machine
456 - De zeven crises van het kabinet-Schoof
452 - Wie is de baas in de coalitie?
448 - Premier zonder kompas
442 - Na de sportzomer van Schoof de hete herfst van Wilders
438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen
251 - Nederlanders hebben groot vertrouwen in de democratie, veel minder in partijen
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:04:59 – Deel 2
00:32:50 – Deel 3
00:59:02 – Deel 4
01:12:42 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Zaterdag 14 juni wordt president Donald Trump 79. Hij houdt een militaire parade in Washington DC ter viering van de 250e verjaardag van het nationale leger, de US Army. En daar beginnen de problemen al. Want klopt dat wel? En past een parade echt bij die historie? Wat weten we eigenlijk van die rijk geschakeerde geschiedenis? Jaap Jansen en PG Kroeger praten hierover met Amerika-kenner par excellence Pirmin Olde Weghuis.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze aflevering bevat een advertentie van Greenpeace. Stop diepzeemijnbouw en bescherm de wonderen van de diepzee. Word nu donateur en ontvang tijdelijk een volledig duurzaam en uniek oceanenshirt. Ga naar greenpeace.nl/betrouwbarebronnen
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
In 1775 was er nog geen US Army, de Verenigde Staten zélf bestonden nog niet eens. Wel was er een bende ongeregeld, vaak zonder uniform en schoenen, die onder generaal George Washington de 'Continental Army' vormde. Deze rebellen vochten tegen het machtige leger dat wereldwijd in vele koloniën de dienst uitmaakte. Het Britse leger van koning George III.
Washington en zijn mannen wonnen die opstand. De rebellen maakten daarmee de stichting van een nieuwe Republiek van vrije burgers mogelijk. Hun legertje werd ontbonden en aanvoerder Washington moest heel zijn gezag inzetten om muiterij te voorkomen. De helden waren eigenwijs én ontevreden.
De politici van die Republiek braken zich het hoofd over 'hoe nu verder?' Pirmin Olde Weghuis vertelt hoe zij een groot staatsrechtelijk en strategisch dilemma moesten ontwarren: géén leger zoals George III dat had, geen krijgsmacht zonder controle door burgers, maar wel een effectieve bescherming van de nieuwe natie.
Eén van hun vondsten was het fameuze ‘tweede amendement op de Grondwet’, dat elke burger het recht gaf voor de militie van de nieuwe Republiek een wapen te dragen. Zo werd de US Army een tijdelijke krijgsmacht, die door vrijwilligers gevormd werd in tijden van plotselinge nood of gevaar voor de natie.
Heel anders was de Navy. De marine was de trots van Amerika en vertoonde zich niet zachtzinnig op de wereldzeeën. Het leger was vooral een grenspolitie in de enorme wildernis van het westen van het continent. PG vertelt over Fort Davis in zuidwest-Texas, waar de boeiende, maar prozaïsche realiteit van dat cavaleristenleger van toen nu nog te beleven is.
De US Army was zo klein dat bij het uitbreken van de Burgeroorlog in 1861 maar 16.000 troepen dienden, onder wie vele ambtenaren in Washington en buitenposten. Geen wonder dat president Abraham Lincoln af en toe wanhopig was over zijn manschappen, hun incompetente generaals en de bloederige confrontaties met de zuidelijke slavenstaten. Pas toen hij Ulysses Grant ontdekte, vond hij een militair professional die de overwinning kon afdwingen.
Na de Burgeroorlog werd - zoals al eerder na elke militaire confrontatie - de US Army onmiddellijk gedechargeerd. De krijgsmacht verdampte tot een papieren organisatie. Wel liet deze oorlog iets heel nieuws achter. De meest geduchte politieke lobbyclub van Amerika, de belangenorganisatie van veteranen en hun weduwen en wezen.
Ook bij de Eerste Wereldoorlog gebeurde dit. De US Army was kleiner dan het leger van Portugal.
Franklin Delano Roosevelt zette vanaf 1938 een revolutie in gang. Als een soort militaire 'New Deal' begon deze president een herbewapening, waarmee hij Amerika en de hightech en industriële macht in zijn natie in recordtijd tot een supermacht uitbouwde. Inclusief de eerste kernwapens. Zijn opvolger Harry Truman reorganiseerde dat reusachtig apparaat zeer fors en die ingreep is ook nu nog het fundament van Amerika's militaire dominantie.
Een Republikeinse generaal werd president in 1953. Hij analyseerde wat sinds 1938 was gebeurd en Dwight Eisenhower besloot bij zijn afscheid in 1961 te waarschuwen voor de impact van die combinatie van technologie, economie en militaire macht op een Republiek van vrije burgers. Het ‘militair-industriële complex’ moest aan banden gelegd en het toezicht nadrukkelijk bij de burgers.
Het is een visie die we bij de Republikeinse partijgenoot Donald Trump nimmer horen. Hij wil zo'n parade al sinds hij op 14 juli 2017 eregast was bij president Emmanuel Macron in Parijs. 14 juni, zijn eigen verjaardag, is geen toevallige datum.
Overal in de Verenigde Staten zijn op die dag protestbijeenkomsten onder de pakkende titel 'No Kings'. Het achttiende-eeuwse, principiële besef en de visie van Eisenhower slaan de handen ineen. 250 jaar na George Washington en met de lessen van Lincoln, FDR en Eisenhower voor ogen, staan de Amerikanen opnieuw op een tweesprong. Autocratie of Democratie?
***
Verder kijken
Trump: toespraak over 250 jaar US Army, juni 2025
***
Verder luisteren
508 – De NAVO-top in Den Haag moet de onvoorspelbare Trump vooral niet gaan vervelen
476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO
447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor
404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed
494 - Trumps aanval op de geschiedenis en de geest van Amerika
481 - Donald Trumps nieuwe idool William McKinley, ‘de tarievenkoning’
475 – Trumps rolmodel Andrew Jackson
228 - De Amerikaanse Burgeroorlog (2): hoe Abraham Lincoln onvoorbereid de strijd in ging
185 - De Amerikaanse Burgeroorlog (1): Black Lives Matter en George Floyd, hoe de burgeroorlog op de VS nog altijd zijn stempel drukt
263 - De Amerikaanse Burgeroorlog (3): de overwinning van Abraham Lincoln en Ulysses Grant
459 – Rolmodel George Washington
397 - Benjamin Franklin, Zijner Majesteits meest loyale rebel
115 - Thomas Paine en De Rechten van de mens
363 - Extra zomeraflevering: PG tipt boeken! (oa over de biografie van George III door Andrew Roberts)
281 - Fourth of July: Amerika reisgids voor politieke junkies
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:06:43 – Deel 2
00:32:40 – Deel 3
01:19:57 – Deel 4
01:36:18 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Twee derde van de bedrijven in Nederland heeft een ernstig tekort aan personeel. Sinds 2021 zijn er meer vacatures dan werkzoekenden. Economie en arbeidsmarkt zijn hiermee in een nieuwe realiteit beland van te weinig banen voor mensen naar te weinig mensen voor banen. Nederland is hierin niet uniek in Europa. Elk jaar krimpt de arbeidsmarkt in de Europese Unie met 4 miljoen mensen, waarschuwde Mario Draghi al.
Wat te doen? Dit wordt één van de grootste uitdagingen voor het komende kabinet. Jaap Jansen en PG Kroeger spreken met Jacco Vonhof, voorzitter van MKB Nederland en Hans de Jong, oud-president van Philips Nederland, voorman van het Project Beethoven en lid van de Raad van Toezicht van Platform Talent voor Technologie. Samen goed voor 99% van de bedrijven in ons land en de top van de hightech industrie.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Platform Talent voor Technologie en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze aflevering bevat een advertentie van Greenpeace. Stop diepzeemijnbouw en bescherm de wonderen van de diepzee. Word nu donateur en ontvang tijdelijk een volledig duurzaam en uniek oceanenshirt. Ga naar greenpeace.nl/betrouwbarebronnen
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Jacco Vonhof noemt het tekort aan mensen en nieuwe talenten samen met de regeldruk de meest nijpende zorgen van zijn achterban. Hans de Jong berekent dat alleen al in de technische industrie een tekort aan talent en menskracht bestaat zo groot als een hele stad. "Er zijn ook geen tekortsectoren meer waar de tekorten slechts tijdelijk nijpend zijn. Krapte zie je nu overal", zegt Vonhof.
Lapmiddelen en tijdelijke subsidies voldoen allang niet meer. En het idee dat de overheid kan sturen op hele sectoren en bijvoorbeeld de studie en beroepskeuze van jongeren is een illusie. Keuzevrijheid is een groot goed en het verleiden van jongeren naar techniekstudies moet steeds weer hand in hand gaan met sociaal-culturele en technologische veranderingen. Zeker nu zijn daarin revolutionaire veranderingen gaande, benadrukt De Jong. Daar moeten we nu op leren inspelen.
In Nederland lukt het slecht ingrijpende systeemwijzigingen door te voeren. "Bij de Nordics lukt dat duidelijk beter,' signaleert De Jong. Vonhof merkt dat de infrastructuur van ons sociale bestel en de fiscus vaak tegen de klok in werken als je de tekorten wilt aanpakken’. “Dat schiet niet op."
Terwijl we ondertussen weten wat wel werkt, zegt De Jong. “Een netwerk als Katapult - van bedrijven, mbo, hbo en regio laat al tien jaar zien hoeveel dit kan opleveren.” 148.000 studenten en 32.000 bedrijven vinden elkaar daarin met hulp van 18.000 docenten. "De lessen uit Katapult zijn helder. Maak die in een regeerakkoord structureel in plaats van iets tijdelijks uit het Groeifonds dat afloopt. De uitzondering moet de regel worden."
Vonhof valt hem bij vanuit zijn ervaring met intensieve samenwerkingsrelaties van mkb met mbo en hbo. Zo kun je meer jongeren beter aan de slag krijgen en dat verhoogt de arbeidsproductiviteit om de tekorten tegen te gaan.
Eigenlijk moet dit met elke werknemer gebeuren. Leven lang ontwikkelen begint eigenlijk al in de allereerste ervaringen in het vmbo en wordt een permanent aspect gedurende het mbo, de stages, het hbo en heel de loopbaan door.
Hans de Jong noemt in dit opzicht Project Beethoven rond de hightech-sector ‘één groot leerproject, ook in het sociale domein’. Het komende kabinet moet die lessen helpen vertalen naar heel het beroepsonderwijs en de structurele samenwerking met bedrijven. Het vrijblijvende moet eruit, geholpen door fiscale regelingen.
Vonhof heeft hier nog een vurige wens. De ingreep van het kabinet-Schoof bij de Voorjaarsnota in de kansenimpuls voor vmbo’ers maakt hem ziedend. "We moeten juist de basis op orde krijgen, juist voor hén. Dan kun je de tekorten ook aanpakken doordat zij doorstromen. Schrap deze ingreep dus."
Uit de top die het kabinet-Schoof in maart organiseerde over de arbeidsmarktkrapte kwam nog niets concreets. Maar de bewustwording dat je het samen moet aanpakken, zoals bij Katapult en Beethoven, biedt perspectief voor onderwijs, bedrijfsleven en overheden.
Het nieuwe kabinet kan daar meteen op aansluiten. Ook in Europa is men zich daarvan bewust, blijkt uit het rapport-Draghi. Nederland wordt hierbij met Katapult als 'avant-garde' beschouwd. Dat biedt extra kansen, bijvoorbeeld door een 'kopgroep' te vormen met gelijkgestemde landen, hun bedrijven en opleidingen. Europa en Beethoven horen tenslotte bij elkaar.
***
Verder lezen
Arbeidsmarktkrapte: het nieuwe normaal?
Kabinetsverslag Arbeidsmarktkrapte top
Brief Platform Talent voor Technologie na de top
Impact en meerwaarde samenwerking beroepsonderwijs bedrijfsleven
Meerjarige impuls
***
Verder luisteren
511 – De val van het kabinet-Schoof
507 - Het strenge oordeel van Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg
504 - Een jaar HOOP, LEF EN TROTS
501 - Den Haag zonder Omtzigt en een Voorjaarsnota zonder beleid
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
371 - Banen op zoek naar mensen. Hoe in Europa bedrijven en beroepsonderwijs intensief samenwerken
324 - Nederland loopt vast door tekort aan jongeren met technische opleiding, hoe lossen we dit op?
216 - Crisis op komst: Nederlandse economie loopt vast door tekort aan technisch geschoolde arbeidskrachten
201 - Het geheim van het hbo-succes
183 - Samen slimmer worden: het Leidse kennisecosysteem als aanjager van duurzame groei
143 – Emile Roemer over arbeidsmigranten, het burgemeesterschap en de SP
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:03:22 – Deel 2
00:28:59 – Deel 3
00:50:21 – Deel 4
01:03:16 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
De coalitie brak niet in de ministerraad of in het parlement, maar op 3 juni 2025 in het overleg van de vier fractievoorzitters. Het paste in het patroon sinds de kabinetsformatie begon na de verkiezingen van 2023. Een staatkundig experiment met ongekende pretenties ging binnen 11 maanden roemloos ten onder.
Jaap Jansen en PG Kroeger kijken naar de onderliggende krachten, de effecten op beleid, partijen, reputaties en naar veelzeggende details.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Pech onderweg? Geen stress! Met BMW Pechhulp ben je zeker van hulp onderweg en vervangend vervoer in Nederland en bijna heel Europa. Maak een afspraak bij jouw BMW Service Partner en zorg zonder zorgen voor jouw BMW. Bekijk meer informatie op: bmw.nl/verlengdepechhulp
Deze episode bevat ook een advertentie van Surfshark. Ga naar surfshark.com/betrouwbarebronnen en gebruik de code BETROUWBAREBRONNEN voor vier extra maanden.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Het Kamerdebat over de val van het kabinet ging over de vraag 'waarom eigenlijk?', over de oogst van het kabinet-Schoof en over de eerste pogingen tot positiebepaling naar de kiezers en een toekomstige coalitie. Die oogst is de magerste ooit. Er zijn geen gevolgen van de kabinetsval, want er waren nauwelijks plannen, meldde de hoofdeconoom van een belangrijk bankhuis aan beleggers.
Forensisch doorvragen door Henri Bontenbal (CDA) bij Dilan Yesilgöz (VVD) en Nicolien van Vroonhoven (NSC) legde bloot dat Geert Wilders (PVV) gelijk had met zijn verslag over de coalitiebreuk. De truc van Yesilgöz om met een motie eensgezindheid van de vier fracties te suggereren en zo de PVV te kunnen verwijten te breken zette hij vakkundig te kijk. Want het bleek dat NSC dit slechts als ‘procedure oplossing' zag om toe te dekken dat Wilders' tienpuntenplan voor asiel en migratie de rechtsstaat aan alle kanten schond. Wilders wilde helemaal niet op inhoud gelijk krijgen en VVD-pogingen om daarover toch consensus te veinzen waren ‘lulkoek’, zei de CDA-leider.
Vanuit Boedapest werd de ware reden voor het tienpuntenplan en de coalitiebreuk nog even toegelicht. Viktor Orbán zette in een CPAC-panel helder uiteen hoe Wilders zijn beginselen verkwanseld had voor het pluche. De PVV hield een waarschuwing in voor elke ware Europese patriot.
Het Kamerdebat wasde aftrap voor de verkiezingscampagne. De VVD zette in op 'Hoed u voor het gevaar van links!' Frans Timmermans (PvdA) pleitte tegen polarisatie, voor ‘samen' en de nationale veiligheid. Rob Jetten (D66) lonkte opzichtig naar VVD'ers die nooit meer met Wilders willen. En Yesilgöz wilde de principiële brief uit 2017 van Mark Rutte liefst onder het tapijt vegen.
Intussen zijn in de coalitie de verhoudingen totaal verziekt. Wilders' haat voor NSC kreeg alle ruimte nu hij geen partner meer is. Van Vroonhoven had hem ‘tergend gek gemaakt’ en haar partij was geen Nieuw Sociaal Contract maar ‘de Nederlandse sabotage club’.
Ook de ijzige afkeer van Caroline van der Plas (BBB) voor Bontenbal viel op. En vooral bijna dat niemand een woord van waardering kon opbrengen voor Dick Schoof.
De premier nam sowieso pijnlijk afscheid van zijn missionaire. Interventies van Denk, SP en zelfs BBB lieten merken dat voor zijn geschutter geen geduld meer is.
En voor hemzelf bleek de coalitie inderdaad nooit meer geweest dan een pizzadoos met vier losse punten.
***
Verder luisteren
509 - Het verdriet van Geert Milders
505 - Donald Trump, een ramp voor radicaal-rechts in Europa
504 - Een jaar HOOP, LEF EN TROTS
501 - Den Haag zonder Omtzigt en een Voorjaarsnota zonder beleid
495 - De zeven burgeroorlogen van Dick Schoof
493 - Het belastingkaartenhuis wankelt
491 - De voortdurende twijfels van Nieuw Sociaal Contract
477 - De VVD staat sterk, maar zit ook klem
474 – Parlementair historicus Joop van den Berg: “De democratie is in groot gevaar. Je moet niet denken: het loopt wel los"
470 - Het kabinet bestaat niet, het is een virtuele machine
456 - De zeven crises van het kabinet-Schoof
452 - Wie is de baas in de coalitie?
448 - Premier zonder kompas
442 - Na de sportzomer van Schoof de hete herfst van Wilders
438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
410 - De Pirouette van Putters
398 - Kabinetsformatie 2024: de lege stoel van Pieter Omtzigt
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
169 - Vijftien jaar Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders
141 – Hans Vijlbrief: een nieuwe relatie overheid-burger in de strijd tegen het populisme
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:07:45 – Deel 2
00:22:32 – Deel 3
00:43:50 – Deel 4
01:14:33 – Deel 5
01:25:52 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het is 45 jaar later, maar de gebeurtenissen in de wereldpolitiek van 1980 zijn verbluffend en leerzaam voor het heden. Vlak voor de cruciale NAVO-top en de daaropvolgende EU-top gaan we op bezoek in het Kremlin van toen en naar de ruige bergpassen van Afghanistan en het Vaticaan – met ook toen een nieuwe paus uit een bijzonder land.
Jaap Jansen en PG Kroeger over de paranoïde, dementerende leider in het Kremlin, Leonid Brezjnev. Het dagboek wat hij bijhield werd steeds leger. Zijn bewind werd verlamd door de woeste baarden van de Moedjahedien, een wegzakkende economie die olie en gas rijkdom verspilde en door angst voor een kleine, gisse kettingroker in Beijing.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De jeugd in Moskou verveelde zich en keek jaloers naar de welvaart en vrijheden van leeftijdsgenoten elders. In het Westen maakte 'Eurosclerose' en verdeeldheid plaats voor 'één stem' en dynamiek. En een nieuwe paus riep: "Weest niet bevreesd!" In het bijzonder tegen zijn landgenoten en alle onderdrukten in het Oosten.
De inval in Afghanistan in 1979 bleek direct al een rampzalige onderneming. Het kwam tot oneindig bloedvergieten, zware materiële verliezen en enorme schade aan de reputatie van de supermacht die hier in het drijfzand van de oorlog ten onder ging. Hoe kwam het tot die militaire ramp? Waarom maakte het Kremlin zo'n grote fout en waarom durfde niemand daar ermee te kappen?
Brezjnev verpestte zo niet alleen zijn grote trots, de Olympische Zomerspelen in Moskou, maar ook de relatie met Washington. Afghanistan ruïneerde de herverkiezing van de Amerikaanse president Jimmy Carter, Brezjnevs droom van wereldheerschappij samen met Amerika en de faam van technologische superioriteit van de Sovjeteconomie.
Vilein sloot China's Deng Xiaoping een alliantie met Amerika, Arabische landen en islamitische strijders - gefinancierd door rijke families als Bin Laden - om Moskou verder in het verderf te storten. Zelfs vazal Saddam Hoessein in Bagdad trok zich van Brezjnev niets meer aan en begon zijn eigen oorlog. Het bewind in Moskou was in verval, wereldwijd.
Al in 1968 had KGB-chef Joeri Andropov gewaarschuwd dat de economie op instorten stond. Maar Brezjnev gokte liever op het gasgeld en stopte diens memorandum in de diepste la van zijn bureau. Toen Andropov hem 1982 opvolgde was het te laat, ook de chef van de geheime dienst was zwaar aan het aftakelen. Hij promootte nog jonge protegés als Gorbatsjov, Jeltsin en Poetin, maar zijn beleid stokte in repressie.
Hij stierf al snel en zijn opvolger, de bureauchef van Brezjnev Konstantin Tsjernenko, was een nog korter leiderschap beschoren. De oorlog ging voort, het bloedvergieten was vreselijk, het Russische Rode Leger bleek zwak en ouderwets. Deng opende de poorten naar het Westen en China nam een finale voorsprong als nieuwe tijger van de wereldeconomie.
De nieuwe Kremlinchef, Michail Gorbatsjov, kende die poorten naar het Westen. Hij had incognito rondgereisd en in Frankrijk een paradijs voor de arbeiders, welvaart, overvloed, openheid en culturele dynamiek ontdekt, waar Moskou geen idee van had. In Londen ontdekte hij een felle discussiepartner. Maggie Thatcher, met wie hij ongeremd kon bekvechten.
Maar ook hij was te laat. Een nieuwe generatie westerse leiders trad aan. Van Helmut Kohl tot Ruud Lubbers en Ronald Reagan. De Europese Gemeenschap bloeide op, terwijl Moskou en de DDR het ravijn van een bankroet zagen opdoemen. De Afghaanse oorlog bleef een bloedende wond tot Gorbatsjov de aftocht blies. De paus en de Polen zorgden voor een revolutie. De Muur viel.
De analogieën met vandaag zijn adembenemend. Zelfs de obsessies van de leiders in het Kremlin en hun vernedering door China lijken op elkaar. En ook hoe Europa zichzelf hervindt en een nieuwe paus ineens zijn stempel drukt. De smoezen van Sergej Lavrov om Leo XIV buiten de deur te houden zijn bijna lachwekkend herkenbaar.
En Donald Trump? Die is geen Reagan of George Bush senior. Trumps lijn lijkt nog het meest op die van Richard Nixon en zelfs van Carter.
***
Verder lezen
Sergey Radchenko - To run the world (Cambridge University Press, 2024)
***
Verder luisteren
508 – De NAVO-top in Den Haag moet de onvoorspelbare Trump vooral niet gaan vervelen
486 - ‘Welkom in onze hel’ Een jonge verslaggever aan het front in Oekraïne
469 – Nieuwe kruisraketten in Europa? In de jaren '70 en '80 zat topdiplomaat Boudewijn van Eenennaam in het brandpunt van de besluitvorming
455 - De bufferstaat als historische - maar ongewenste - oplossing voor Oekraïne
434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte
413 - "Eensgezind kunnen we elke tegenstander aan." Oana Lungescu over Poetin, Trump, Rutte en 75 jaar NAVO
404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed
394 – Honderd jaar na zijn dood: de schrijnende actualiteit van Lenin
354 - Eenzaamheid, machtsstrijd en repressie in het Russische rijk van Poetin, Stalin en tsaar Nicolaas II
336 - Timothy Garton Ash: Hoe Europa zichzelf voor de derde keer opnieuw uitvindt
327 - Poetin, Zelensky en wij. Een jaar na de inval
258 - De kille vriendschap tussen Rusland en China
257 - Het machtige Rusland als mythe: hoe 'speciale militaire operaties' een fiasco werden
245 - Oompje neemt de trein – de reis die China naar de 21e eeuw bracht
235 - De ondergang van de Sovjet-Unie: Gorbatsjov strijkt de rode vlag
197 - De ondergang van de Sovjet-Unie: Boris Jeltsin, een tragische held
163 - De ondergang van de Sovjet-Unie: hoe een wereldmacht verdampte
95 - Grote speeches in tijden van crisis (deel 2) oa Deng Xiaoping
93 - Hoe Gorbatsjov en het Sovjet-imperium ten onder gingen
58 - PG over 70 jaar China, de Volksrepubliek van Mao, Deng en Xi
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:07:32 – Deel 2
00:36:30 – Deel 3
01:12:07 – Deel 4
01:41:22 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
In de coalitie was het tijd voor zelfanalyse. Door Geert Wilders, door Pieter Omtzigt en dus door alle coalitiepartners. Dat leidde tot tranen en bekentenissen van politiek onvermogen. Maar het belangrijkste verwijt was steeds dat anderen de schuld dragen. En het geduld, dat is op!
Jaap Jansen en PG Kroeger bespreken alle factoren en wat zij in de kern gemeen hebben. De combinatie van onkunde en onwil is wat stikstofbeleid, asielbeleid en NSC verenigt. Hoe gaat dat verder?
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze episode bevat een advertentie van Surfshark. Ga naar surfshark.com/betrouwbarebronnen en gebruik de code BETROUWBAREBRONNEN voor vier extra maanden.
En je hoort ook een advertentie van Lendahand.com - gebruik de code betrouwbarebronnen500 bij je eerste investering (geldig t/m 31 augustus 2025)
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Het stikstofdossier is al decennia oud - de legendarische Fons van der Stee worstelde er begin jaren ’70 al mee! Ondanks de nog recente inzet van Johan Remkes lukt het Schoofs kabinet niet het probleem aan te pakken.
BBB poogde eerder al de verantwoordelijkheid in de schoenen van 'Brussel' te schuiven, maar toenmalig Eurocommissaris Frans Timmermans zette Caroline van der Plas handig klem. Daarna hebben we niets meer gehoord over de aangekondigde BBB-stikstofwet samen met JA21. Het probleem bleef levensgroot aanwezig. Daarom werd iemand anders eigenaar gemaakt van dit hoofdpijndossier: Dick Schoof.
Behendig heeft Van der Plas de premier en zo’n beetje het halve kabinet coproducent gemaakt van het onvermogen van haar Landbouwminister minister Femke Wiersma. Resultaten blijven uit en de schuld wijd gespreid. Slachtoffer daarvan is overigens de politieke reputatie van vicepremier Mona Keijzer – óók BBB.
De premier erkende in de Kamer dat hij geen idee had gehad hoe complex dit vraagstuk was. Daarmee toonde hij onbedoeld dat zijn vermogen tot teambuilding zeer beperkt is. Het stikstofdossier verlamt zo niet alleen de natuur, woningbouw, infra, defensie en agrarisch beleid, maar ook het kabinet zelf. Hoe krijgt gastheer Schoof op de NAVO-top uitgelegd dat Nederland de noodzakelijke defensie-infrastructuur niet kan realiseren?
PVV-leider Geert Wilders had zijn beleid geëvalueerd en concludeerde dat alles over moest. Zijn nieuwe tienpuntenplan is de erkenning van een bankroet. Wilders maakte zichzelf verwijten, maar ook Schoof als Rutte-kloon, de VVD en vooral NSC. Niet zijn PVV-minister Marjolein Faber.
Opvallend is hoe de PVV haar eisen legitimeert met een beroep op juist het Europees Verdrag dat Wilders al in 2005 virulent bestreed. Het feit dat bondskanselier Friedrich Merz bereikt wat de PVV niet lukt, zou bewijzen dat het wel kan. PG Kroeger vermoedt iets anders: Wilders krijgt in Europa’s radicaalrechtse kringen blijkbaar zélf verwijten van onvermogen en slapte omwille van het overleven van Schoofs kabinet. Hij toetert wel, maar levert ook naar het oordeel van Viktor Orbán, de AfD en Jordan Bardella niets.
Zelfanalyse was er ook bij Pieter Omtzigt. Conclusie was dat hij na de zomer weer actief wordt en zelfs een internationaal congres gaat organiseren. "Regeren over je graf is best leuk." De deconfiture van NSC was ieders schuld, behalve van hemzelf.
Opvolger Nicolien van Vroonhoven - bij acclamatie en zonder 'goed bestuur' procedure op het schild gehesen - zette prompt een ander thema in als kern van NSC. Een 'culture wars' betoog dat ontsproten lijkt aan het grondslagdocument van NSC uit augustus 2023.
Hoe moet het nu verder in de coalitie? Heeft Schoof nog gezag na de schimpscheuten van Wilders, het negeren door Omtzigt bij zijn vaarwel en zijn eigen erkenning complexe vraagstukken te onderschatten?
De leider van de grootste regeringspartij heeft vooral spijt van zijn ‘redelijkheid’; zijn begrip voor Omtzigts teer gemoed en zijn luisterend oor. Het is het verdriet van Milders dat getroost moet worden.
De coalitie nu opblazen zou de erkenning zijn van de combinatie van onkunde, onwil en onvermogen die alles beheerst. Dat dringt inmiddels ook door tot de kiezers. Vooral hún geduld is op.
***
Verder kijken
Persconferentie Geert Wilders, 26 mei 2025
NSC Congres, 24 mei 2025
***
Verder luisteren
508 – De NAVO-top in Den Haag moet de onvoorspelbare Trump vooral niet gaan vervelen
507 - Het strenge oordeel van Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg
504 - Een jaar HOOP, LEF EN TROTS
501 - Den Haag zonder Omtzigt en een Voorjaarsnota zonder beleid
495 - De zeven burgeroorlogen van Dick Schoof
491 - De voortdurende twijfels van Nieuw Sociaal Contract
474 – Parlementair historicus Joop van den Berg: “De democratie is in groot gevaar. Je moet niet denken: het loopt wel los"
470 - Het kabinet bestaat niet, het is een virtuele machine
456 - De zeven crises van het kabinet-Schoof
452 - Wie is de baas in de coalitie?
448 - Premier zonder kompas
442 - Na de sportzomer van Schoof de hete herfst van Wilders
438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen
398 - Kabinetsformatie 2024: de lege stoel van Pieter Omtzigt
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
364 - Een krankzinnige campagne (oa over de ideologische grondslag van NSC)
340 – Caroline van der Plas ontvangt Frans Timmermans. Vijf misverstanden over Europa
338 - Hoe de stikstofcrisis de energietransitie vertraagt. En: wat intussen wél met sprongen vooruitgaat
337 - Een pauzeknop om te versnellen. Het bijna-einde van Rutte IV
332 - De lange kleurrijke traditie van 'Boerenpartijen'
288 - Wachten op Remkes. Welke crisis ligt op de loer bij Rutte IV?
282 - Hoe Sammy Mahdi - de nieuwe Vlaamse leider - de christendemocraten er weer bovenop wil helpen
162 - Pieter Omtzigt over macht en tegenmacht
143 – Emile Roemer over arbeidsmigranten, het burgemeesterschap en de SP
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:09:56 – Deel 2 (Surfshark)
00:38:32 – Deel 3
01:07:04 – Deel 4 (Lendahand)
01:20:32 – Deel 5
01:33:00 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Over een maand komen de 32 regeringsleiders van de NAVO bijeen in Den Haag voor de NAVO-top. Dat gebeurt in een geopolitiek gevaarlijke tijd. Met oorlog in Oekraïne, niet-aflatende dreiging vanuit Rusland, een robuust China en onzekerheid over langdurige betrokkenheid van de sterkste bondgenoot, de Verenigde Staten.
Wat gaat er die twee dagen - 24 en 25 juni - gebeuren, voor het eerst onder leiding van de nieuwe secretaris-generaal Mark Rutte? Waar moeten we op letten en op wie? Wanneer zal Rutte met een diepe zucht van tevredenheid Donald Trump uitzwaaien? En overleeft het kabinet-Schoof het allemaal?
Jaap Jansen en PG Kroeger noteren nu alvast opmerkelijke aspecten van deze top. Zo zal - anders dan in 2024 in Washington DC – ‘Den Haag’ niet worden afgesloten met een uitgebreide uitdieping van de NAVO-strategie wereldwijd. Er komt een ultrakort communiqué dat de kern van de afspraken bevat: een 'The Hague Pledge' met een akkoord over zeer forse nieuwe investeringen door elke lidstaat.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Nieuw is een sessie op de eerste dag waarin de intensivering van de hightech defensie-industrie centraal staat. De 32 ministers van Defensie mogen uit hun land elk een gast meenemen. Inviteert Pete Hegseth Elon Musk? En neemt Ruben Brekelmans de chef van de Rotterdamse haven mee, omdat ons land als 'host nation' van de NAVO-logistiek een cruciale rol speelt?
Tijdens de bilaterale dagdelen kunnen bevriende landen – Oekraïne bijvoorbeeld, en uit de Indo-Pacific - hun contacten versterken. Mogelijk zal het viertal Macron-Merz-Tusk-Starmer een Oekraïne-top binnen de top houden. Is Trump daar dan ook bij? Of wil hij liever gaan golfen? Aan alles is gedacht.
De top zal hoe dan ook het uiterste vergen van de Trumpfluisteraars onder de wereldleiders, allereerst Rutte. Hoe voorkomt hij explosies of irritaties van een president die zich verveelt of door vage compromissen de kont tegen de krib gooit? Let daarbij op hoe andere fluisteraars ingezet worden. Met name de Fin Alexander Stubb. En laat Friedrich Merz zich meteen gelden met zijn €1000 miljard aan investeringen?
Rutte is blij als de 'Pledge' kort en bondig op papier staat. En als de lidstaten voldoende comfort krijgen voor hun concrete uitwerking van de nieuwe plannen. Als Trump bij de slotverklaring dan maar niet onverhoeds met oude frustraties en nieuwe obsessies de zaak laat ontploffen, klinkt het onder diplomaten.
Want de president is onvoorspelbaar en het beleid van zijn regering incoherent. Terwijl de Europese Unie een nieuwe, nu al historisch te noemen aanpak van defensie-inspanningen en voor de defensie-industrie in gang zet, hangen Trumps heffingen nog steeds boven de markt. NAVO-planners vrezen dat hij daarmee ook nog de inflatie aanwakkert en voor meer geld minder mogelijk maakt. Houdt hij zich met zijn handelsoorlog eigenlijk wel aan artikel 2 van het NAVO-handvest?
Tegelijkertijd komt hij met een ultiem 'America First' plan: de 'Golden Dome' die zijn bondgenoten in de kou laat staan bij de bescherming tegen raketaanvallen. Om over de dreigementen naar Groenland en Canada nog maar te zwijgen. Deze Haagse top kon daarom weleens de eerste zijn van een NAVO met een 'Europese pijler' die bovendien verder strekt dan alleen de EU. Ursula von der Leyen staat in de startblokken. Meteen na de Top al komt in Brussel de Europese Raad bijeen.
Op de Haagse top dreigen gastheer Dick Schoof en zijn ministers met lege handen te verschijnen. Rutte waarschuwde al nadrukkelijk dat zij duidelijkheid moeten verschaffen. Een ‘Haagse Belofte’ zonder Den Haag zou ridicuul zijn.
Brekelmans maakte een berekening wat Nederland kan bijdragen aan de NAVO-investeringen en kwam precies uit op Ruttes percentage: voor harde defensie-investeringen 3,5 procent van het bnp. Maar PVV en BBB willen zulke nieuwe uitgaven niet. Schoof zit bovendien vast met de stikstofperikelen en hun impact op Defensie en de benodigde infrastructuur. En het begrotingstekort is minstens zo'n pijnlijke klem. Moet het kabinet straks bij de Europese Commissie smeken om een uitzondering op de begrotingsregels voor de 19 miljard euro extra defensieschulden? "Liever niet," mompelt de premier. Maar kan hij nog een kant op?
***
Verder luisteren
507 - Het strenge oordeel van Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg
492 – Macrons Europese atoombom
490 – Duitslands grote draai. Friedrich Merz, Europa en Nederland
486 - ‘Welkom in onze hel’ Een jonge verslaggever aan het front in Oekraïne
484 - Hoe Trump chaos veroorzaakt en de Europeanen in elkaars armen drijft
476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO
468 – Polen brengt nieuwe dynamiek in Europa
455 - De bufferstaat als historische - maar ongewenste - oplossing voor Oekraïne
447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte
427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben
419 - Europa kán sterven - Emmanuel Macrons visie op onze toekomst
413 - "Eensgezind kunnen we elke tegenstander aan." Oana Lungescu over Poetin, Trump, Rutte en 75 jaar NAVO
404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed
361 - Vilnius, juli 2023: NAVO-top in het oog van de storm
279 - Jaap de Hoop Scheffer over Poetin, Oekraïne, de NAVO en de toekomst van de EU
273 - Opnieuw actueel: 75 jaar Marshall Plan
272 - Dankzij Poetin: nu écht intensief debat over de toekomst van Europa
265 - Toetreding tot de NAVO, de reuzensprong van Finland
256 - Na de inval in Oekraïne: 'Nu serieus werk maken van Europese defensiesamenwerking'
107 - Jean Monnet, de vader van Europa
32 - Churchill en Europa: biografen Andrew Roberts en Felix Klos (vanaf 1 uur 3)
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:41:28 – Deel 2
01:06:25 – Deel 3
01:26:11 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
De derde woensdag in mei is Verantwoordingsdag. President Pieter Duisenberg van de Algemene Rekenkamer presenteert dan zijn onderzoek naar het regeringsbeleid van het afgelopen jaar. "Ja, dat is dus ook de dag van de belastingbetalers, omdat die dan inzicht krijgen wat ministers doen met hun geld”, zegt hij.
In gesprek met Jaap Jansen en PG Kroeger kraakt hij een reeks harde noten. Veel gaat naar behoren, de financiën en hun beheer zijn snel hersteld van de klappen uit de coronajaren. Toch noteert Duisenberg een ‘zorgelijke reeks’ ernstige problemen; hij deelt zelfs 'rode kaarten' uit aan ministers.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze aflevering bevat een advertentie van Surfshark. Ga naar surfshark.com/betrouwbarebronnen en gebruik de code BETROUWBAREBRONNEN voor 4 extra maanden.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Essentieel is hoe ministers én parlement degelijk beleid voeren aan de hand van heldere, serieuze uitgangspunten. Stel duidelijke doelen. Beloof niet wat je niet aankunt. Wees duidelijk en eerlijk over de resultaten.
Duisenberg noemt het regeerprogramma van het kabinet-Schoof wat betreft zulke beginselen van goed bestuur ‘teleurstellend’. Doelen, resultaten en instrumenten zijn vaag of ontbreken soms geheel.
Zo zijn de ramingen voor het beleid van Asiel en Migratie al zo'n twintig jaar een rommelpot. Voortdurend moet met noodmaatregelen bijgesprongen worden en dat is erg duur, inefficiënt en zet mensen soms letterlijk in de kou. Als het kabinet dit terrein zo belangrijk acht, zou juist hier realistisch ramen en plannen voorop moeten staan.
Ook de enorme bezuiniging van 22% op de uitgaven voor rijksambtenaren is wel erg ondoorzichtig. Duisenberg constateert dat het aantal ambtenaren alleen maar stijgt, ook de inhuur van externen, en dat een fundamentele aanpak alleen lukt als overheidstaken veel eenvoudiger ingericht worden. "Begin dan meteen met de WIA."
Hiermee dreigen miljarden aan gaten in de kabinetsplannen. "Dat zijn uitgestelde teleurstellingen die je nu al ziet aankomen. Dan moet je bijsturen en corrigeren." Zo stelt het kabinet dat Nederland ‘de top van de mobiliteit wil zijn’. Duisenberg: "Wat is dat, de top? Als je dat niet concreet maakt en de plannen niet kunt financieren, is dat geen serieus beleidsdoel." Zeker niet als tegelijkertijd bruggen op instorten staan.
Bovendien blijven zaken liggen die juist veel kunnen opleveren. Het saneren van ondoelmatige fiscale regelingen kan 30 miljard euro besparen. "Stoppen tenzij. Dat is dan de stelregel voor effectief beleid." Duisenberg stelt vast dat het kabinet hier aanvankelijk slechts 250 miljoen wilde besparen en inmiddels nog minder. “Dat schiet niet op.”
Bij Defensie zijn de uitdagingen enorm. "Kwetsbaar" zegt Duisenberg eufemistisch. Niet alleen blijkt de beveiliging er nog steeds volstrekt niet op orde - zelfs bij de cruciale kabels voor cyberverkeer - ook blijft veel op de plank liggen of onuitgevoerd. De aangekondigde expansie van uitgaven roept vooral kopzorgen op. Duisenberg maant dat men hier ‘écht realistisch ramen moet’; ook met de NAVO-partners samen zodat niet ieder land voor zich maar aanrommelt.
Beloven wat je helemaal niet aan kunt, is - zeker hier - funest. En dan blijkt ook nog dat Nederland de afspraak om 2 procent van het bnp aan defensie te besteden alleen op papier blijkt te halen. De Rekenkamer ontdekte verschil tussen de veel te positieve raming bij Financiën vergeleken met het behaalde resultaat op Defensie. Dit wegmoffelen wekt weinig vertrouwen in aanloop naar de NAVO-top in Den Haag.
Geen wonder dat de Rekenkamer in NAVO en in EU-verband nadrukkelijk actief wordt. Duisenberg vertelt over een alliantie met de Duitsers, Tsjechen en Slovenen om verantwoording van defensie-uitgaven beter te borgen.
Ook vertelt hij over een fors conflict met minister Eelco Heinen (Financiën) over hoe Nederland zijn nationale balans formuleert en daar toezicht op houdt. Nederland is hier 'een Asterix-dorpje' in Europa.
Juist omdat na de bankencrisis, de coronacrisis en de energiecrisis de situatie weer meer op orde is gekomen, is de Rekenkamer streng. Ook naar de Tweede Kamer. Zij moet haar budgetrecht actiever hanteren, bijvoorbeeld door de speciale controle-aanpak bij 'grote projecten' veel vaker en stevig in te zetten. "Doen wat je belooft," zegt Pieter Duisenberg.
***
Verder luisteren
504 - Een jaar HOOP, LEF EN TROTS
501 - Den Haag zonder Omtzigt en een Voorjaarsnota zonder beleid
493 - Het belastingkaartenhuis wankelt
476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO
466 - Behandeling Onderwijsbegroting werd parcours vol struikelpartijen en miskleunen
426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat
423 – Eerst zien, dan geloven – Rekenkamerpresident Pieter Duisenberg over de controle op de rijksuitgaven
410 - De Pirouette van Putters
382 - 250 jaar Verenigde Staten: de Boston Tea Party en de rechtsbescherming van belastingbetalers in Nederland
349 - Woensdag gehaktdag: de regering zakt door het ijs, waarschuwen Rekenkamer en Raad van State
291 – De dubbele jaren van staatssecretaris Marnix van Rij
275 - Nina Olson: Waarom Nederland net als de VS een Taxpayer Advocate moet krijgen
268 - En hoe moet het dan met Prinsjesdag? Het radicale plan van Sigrid Kaag
247 - Belastingheffing in box 3: hoe de Hoge Raad de wetgever op de vingers tikt en opzadelt met een hels karwei
147 – De kindertoeslagaffaire: het ging al mis bij de wetgeving
144 - Laura van Geest, voorzitter Autoriteit Financiële Markten
120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan
112 - Snels en Sneller: Tweede Kamer moet uitgaven strenger controleren
104 - Nederland belasting doorsluisland
100 - Nederland in Europa: lusten en lasten door de eeuwen heen
17 - Hoe Rekenkamerpresident Arno Visser de overheid controleert
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:07:29 – Deel 2
00:38:29 – Deel 3
01:09:51 – Deel 4
01:19:40 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Robert Francis Prevost, de Amerikaan die een groot deel van zijn leven in Peru werkte, verraste als nieuwe paus meteen. Vooral ook met zijn nieuwe naam. Die was een heel bewuste, ideologische keuze, onderstreepte hij zelf. De erfenis van zijn voorganger Leo XIII is voor Leo XIV van grote betekenis in tijden van geopolitieke omwenteling; technologische en industriële revolutie en hun impact op de samenleving.
Om deze nieuwe paus en zijn visie op de wereld te doorgronden moet je dus Leo XIII leren kennen. Zijn levensverhaal is fascinerend, maar zijn betekenis als ideologisch denker en politiek dier is pas echt van historische allure. Jaap Jansen en PG Kroeger vertellen over Gioacchino Pecci, edelman uit Siena, geboren in 1810. De oudste mens ooit op film (hier en hier) en als zanger in een audio-opname.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
De scholier Gioacchino bleek net als zijn oudere broer Giuseppe razend slim en leergierig. Hij groeide op onder Napoleon en beleefde nationale revoltes, de komst van de democratie, mobiliteit en massamedia, industrie en arbeidersbeweging, stoomschepen, treinen, telegraaf, technologie en wetenschap in een razend tempo. Heel zijn lange leven was hij gretig en nieuwsgierig en opende de geesten van tijdgenoten voor nieuwe ideeën en overtuigingen.
Met 27 al was hij een dapper bestuurder die de Camorra bij Napels hard aanpakte, op zijn 33ste topdiplomaat in Brussel en de CEO van het Vaticaan voor een spijkerhard-conservatieve paus die best snapte dat hij zo'n talent niet kon negeren. 1878 werd hij zelf 'opvolger van Petrus'. En bleek als Leo XIII een wervelwind.
Politiek moest hij meteen knokken met de briljante Duitse rijkskanselier Otto von Bismarck. En won. Hij maande katholiek Frankrijk vrede te sluiten met een seculiere liberale staat om polarisatie of erger te vermijden. Hij publiceerde reeksen politieke en spirituele boodschappen en verblufte met een openlijke verzoening van wetenschap en geloof. Leo XIII ontving in audiëntie zelfs sciencefiction-romancier Jules Verne!
Faam verwierf hij met de encycliek 'Rerum Novarum', oftewel ‘Over de nieuwe dingen’. Het was een doorwrochte ideologische en filosofische afrekening met het reactionaire denken van zijn voorgangers sinds de Franse Revolutie in 1789. Hij sleurde de rooms-katholieke kerk de werkelijkheid van de industriële, geglobaliseerde wereld in.
Met de nodige lef analyseerde hij hoe het kapitalistische liberaal-economisch denken en het socialistische denken en zijn collectivisme de kern van de samenleving en de menselijke waardigheid niet goed begrepen. Beiden maakten de mens een slaaf van materialisme en van de anonieme machten van markt en staat.
Zijn alternatieve filosofie ging uit van politieke begrippen die wij ook nu nog als actueel en modern herkennen. Van subsidiariteit, rechten van werknemers en werkgevers en 'polderen' tot 'civil society', vrijheid van vereniging en het 'bonum commune'.
In de jaren na 1880 drong dit ook buiten het katholieke milieu door. In Nederland bijvoorbeeld bij mensen als de antirevolutionair Abraham Kuyper en de sociaal-liberaal Sam van Houten met hun nadruk op 'de sociale kwestie'.
In zijn strijd met Bismarck zorgde Leo XIII ervoor dat de Duitse katholieken de Duitse staat accepteerden en dat zij zich konden verenigen. De 'Zentrumspartei' werd het politiek thuis voor mensen als Konrad Adenauer en fuseerde na 1945 met protestantse groeperingen in de CDU. De sociale markteconomie en de Europese verzoeningsgedachte stammen direct uit de ideologische filosofie in Rerum Novarum.
De nieuwe paus Leo XIV bouwt daar expliciet op voort. Hij spreekt van ‘de schatkist van de sociale leer’ van Leo XIII voor de 21e eeuw. Juist in ‘deze andere industriële revolutie en de ontwikkelingen in het terrein van artificiële intelligentie’ biedt Leo XIII actuele antwoorden voor ‘de verdediging van menselijke waardigheid, gerechtigheid en het werk van mensen’. Het zou dus logisch zijn als de nieuwe paus in 2026 op de 135ste verjaardag van Rerum Novarum dat denken met een eigen 'AI encycliek’ een nieuwe impuls geeft.
Habemus Papam!
***
In deze aflevering noemden we de boeken:
Jürgen Osterhammel – De metamorfose van de wereld (Atlas Contact)
Giuliano da Empoli – Het uur van de wolven (Atlas Contact)
***
Verder luisteren
451 - 75 jaar Duitse Democratie
403 - Sam van Houten, een eeuw lang verrassend dwars
373 - Nederland en België: de scheiding die niemand wilde
339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck
336 - Timothy Garton Ash: Hoe Europa zichzelf voor de derde keer opnieuw uitvindt
282 - Hoe Sammy Mahdi - de nieuwe Vlaamse leider - de christendemocraten er weer bovenop wil helpen
274 - Thorbecke, denker en doener
242 - Adrianus van Utrecht, de Nederlandse Paus
222 - Na de kindertoeslagaffaire. Hoe Nederland rechtsstaat en democratie kan verbeteren. Gesprek met Richard Barrett van de Venetië Commissie
190 - Napoleon, 200 jaar na zijn dood: zijn betekenis voor Nederland en Europa
110 - Overleggen in crisistijd: Hans de Boer en Han Busker, voorzitters van de Stichting van de Arbeid
55 - De geboorte van het poldermodel
50 - De politieke strijd om de vrijheid van onderwijs
47 - Konrad Adenauer, de eerste bondskanselier
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:36:01 – Deel 2
01:04:46 – Deel 3
01:15:32 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het gejuich hield maar niet op toen Donald Trump Democraat Kamala Harris versloeg. Radicaal-rechtse partijen in Europa zagen hun gelijk bevestigd, hoopten op rugwind uit Washington en een geestverwant die hun megafoon zou zijn. Maar intussen stokt het gejubel. Radicaal-rechts zwijgt bedremmeld. Niemand bedelt nog om een feestelijke ontvangst met diner in Mar-a-Lago.
Integendeel, noteren Jaap Jansen en PG Kroeger. Radicaal-rechts Europa spat uiteen. Waar ze bij Trump op hoopten gebeurt juist niet en wat Trump wél doet jaagt de landen in Europa in elkaars armen en radicaal-rechts uiteen. En Trump? Die prijst opeens Ursula von der Leyen als ‘fantastic’. Ook zijzelf moet daar even aan wennen.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Allereerst kreeg Trump zijn 'vrede in Oekraïne binnen één dag' allerminst voor elkaar. De verwachting dat daarmee juist radicaal-rechts als het vredeskamp zou worden gezien en Vladimir Poetin Europa snel weer gas kon leveren bleek een fata morgana.
Bovendien negeert Trump zijn belangrijkste vazal in de EU, Viktor Orbán, inmiddels geheel. Ook Washington heeft door dat Orbán politiek geïsoleerd is en bij komende verkiezingen wel eens een forse nederlaag zou kunnen lijden. En wat Orbán overkomt, kan dus iedereen gebeuren.
Ook de hoop dat met Trump de 'anti-woke agenda' extra impuls zou krijgen is de bodem in geslagen. Europese burgers kunnen niks met een beeldentuin van Amerikaanse helden, ruzie met Harvard, met musea en het operahuis in Washington DC of de Pentagon-oorlog tegen 'DEI' en gedoe over transgenders. Trumps warrigheid leidt zo vooral af van wat radicaal-rechts in Europa wil agenderen.
Nota bene op het thema dat hen het meest verbindt is de teleurstelling extra groot. PVV-minister Marjolein Faber vond 'trumpiaans' te worden genoemd eerst nog best een compliment. Maar juist bij migratievraagstukken helpt Trump zijn geestverwanten helemaal niet.
Trumps obsessie met de grens met Canada en het beschimpen van dat brave buurland of met deporaties naar El Salvador stoten velen in Europa af. En bij het hoopvolle herstel van relaties met Syrië heeft de EU niets aan hulp van het duo Poetin en Trump.
Steeds duidelijker blijkt dat radicaal-rechts geen serieus antwoord heeft op de demografische vraagstukken. Landen als Hongarije en Italië moeten juist vele migranten werven om de basisvoorzieningen overeind te houden. PVV-vicepremier Fleur Agema ondervindt inmiddels dat arbeidsmigratie op haar terrein – de zorg – onontbeerlijk is. En radicaal-rechts zwijgt nu Von der Leyen en Emmanuel Macron geschoffeerde Amerikaanse R&D-toppers naar de EU willen lokken.
Nergens is de ramp voor radicaal-rechts zo groot als bij de economische en geopolitieke machtsverhoudingen. Ten principale was men op die vleugel tegen vrijhandel en protectionistisch, net als radicaal-links. Maar nu Trump stelt dat de EU er is ‘om Amerika te naaien’, zien we radicaal-rechts uiteen spatten.
In het Europees Parlement werd dit vorige week spectaculair zichtbaar. De Franse aanvoerder van 'de Patriotten' vindt Von der Leyen niet hard genoeg optreden tegen Trump en zijn heffingen. Jordan Bardella roept dramatisch ‘Ontwaakt Europa!’ voor ‘het gevaar’ van Trump én Xi Jinping. Klassiek mercantilisme - als van Lodewijk XIV tegen Johan de Witt - uit de mond van Marine le Pens opvolger!
De PVV vindt precies het omgekeerde. Sebastian Kruis prijst de Commissie met warme woorden en benadrukt hoezeer met Trump gepolderd moet worden om de vrijhandel te redden.
Radicaal-rechts zit ook klem bij Trumps eisen aan Europa inzake defensie. De PVV vindt 2 procent van het bnp voor Defensie wel genoeg, bleek in de Tweede Kamer. En intensieve samenwerking van nationale legers is niet de bedoeling, vindt de PVV. Veel kiezers denken daar intussen heel anders over.
Trump werd voor wie hem in Europa eerder zo bewierookten van idool, profeet en rolmodel in korte tijd risico en schrikbeeld. En om het voor de verdedigers van het 'joods-christelijk avondland' allemaal nog erger te maken verscheen vorige week plots een nieuw Amerikaans icoon. Habemus Papam!
De nieuwe paus Leo XIV beschimpte Trump en JD Vance, bepleitte dialoog en het bouwen van bruggen in plaats van polarisatie en nam het vurig op voor Oekraïne. Ook dat nog.
***
Verder luisteren
497 – De krankzinnige tarievenoorlog van Donald Trump
494 - Trumps aanval op de geschiedenis en de geest van Amerika
484 - Hoe Trump chaos veroorzaakt en de Europeanen in elkaars armen drijft
478 - Was Hitler een socialist?
476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO
447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
379 - Migratie: het werkelijke verhaal
169 - Vijftien jaar Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders
162 - Pieter Omtzigt over macht en tegenmacht
152 - De 19e-eeuwse wortels van Forum voor Democratie
48 - Wilders gewogen: Koen Vossen en Gerrit Voerman over de PVV
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:37:51 – deel 2
00:56:42 – Deel 3
01:05:21 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Een jaar geleden kwamen PVV, VVD, NSC en BBB met hun hoofdlijnenakkoord. De belofte was niet gering: 'HOOP, LEF EN TROTS'. Of, in een eerder concept: 'Bouwstenen voor doorbraken'. Dat zou een kabinet van experts vervolgens uitdiepen tot een regeerprogramma. En dat zou worden voorzien van een serie maatschappelijke akkoorden, zodat het draagvlak veel breder kon zijn dan bij vier fracties in de Tweede Kamer alleen.
Jaap Jansen en PG Kroeger wandelen door de geschiedenis van het eerste jaar van de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB en noteren een reeks opvallend consistente politieke patronen. En noteren bijna vergeten momenten waarvan we nu begrijpen dat zij grote impact kregen. Geert Wilders kreeg drie keer op rij niét wat hij verlangde en nam wraak op Dick Schoof en zijn coalitiecollega's.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Wat zien we nu? Het is opmerkelijk achteraf dat de twee cruciale documenten voor het slagen van deze coalitie nooit in de Kamer besproken zijn op inhoud en betekenis. Noch de rechtsstaatverklaring noch het regeerprogramma. Het waren papieren tijgers, een soort wapenstilstandsverdrag.
De enige politicus die de verklaring écht benutte was Geert Wilders. Hij rekt deze voortdurend op met zijn erupties in sociale media die de premier en NSC weigeren 'te recenseren'. Dat benut hij vervolgens ook voor zijn eigenstandige buitenlandse politiek op het wereldtoneel, die bedremmeld zwijgend wordt geslikt.
Vanaf het onderhandelingsproces dat het hoofdlijnenakkoord dankzij het duo Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol opleverde, is de coalitie met die methode blijven overleggen. Steeds kwam er uit de koker van de vier fractieleiders een conclusie, die inhield dat men akkoord was met verdaging van de voorgenomen besluiten.
In plaats van regeringsarbeid door ministers kwam een permanente kabinetsformatie tussen fractievoorzitters, waarbij overeenstemming op concrete beleidspunten vaak wordt uitgesteld. Zowel bij Prinsjesdag als bij de Voorjaarsnota was dit de werkwijze die conflicten en hun oplossing vermeed.
Kabinet en coalitie kennen geen gezamenlijk aanvaard en geregeld consensusmechanisme. Zowel tussen de Kamerfracties niet als evenmin binnen het kabinet of tussen kabinet en fracties. De premier kan dat mechanisme niet vormen, omdat hij 'van niemand' is. De vier vicepremiers zijn door de fractieleiders politiek gemarginaliseerd.
Een onthullend interview met NSC-staatssecretaris Tjebbe van Oostenbruggen schilderde de effecten hiervan. Premier, minister van Financiën en hijzelf zaten urenlang in een antichambre te wachten op een sein van de fractieleiders, terwijl ondersteuning door experts niet welkom bleek. De enige die als een soort oliemannetje weet te opereren is Geert Wilders, zoals ook bleek bij de Onderwijsbegroting.
De machtsverhoudingen zijn in het jaar sinds ‘HOOP, LEF EN TROTS’ drastisch veranderd. De coalitie bestaat gezien de peilingen feitelijk nog uit twee partijen die samen zo'n 50 zetels halen. De eerst zo gehavende oppositie is krachtig terug als politieke factor – ook vanwege het belang van de Eerste Kamer.
Naast het onvermogen van kabinet en coalitie is de herverkiezing van Donald Trump van cruciale betekenis gebleken. Zijn aantreden zorgde voor een volledig ander discours over volledig andere prioriteiten dan de coalitie in mei 2024 zich kon voorstellen. Europa, defensie, handelsoorlogen, recessie, monetaire orkanen en 'strategische autonomie' slaan nu de klok.
Pogingen tot afleiding met lintjes, 130 kilometer of tripjes naar de Efteling werken inmiddels averechts. Binnen de PVV-gelederen breekt openlijke onmin uit door irritaties tussen hun bewindslieden en met Wilders. De teloorgang van Pieter Omtzigt en zijn partij, de motie-Eerdmans en de instorting van de plannen tot woningbouw destabiliseren kabinet en coalitie.
In de zomer moet bovendien een lijn gevonden worden over de Europese meerjarenbegroting. Van enige samenhang is geen sprake en de Nederlandse begroting is op weg naar een tekort boven de kritische grens van 3 procent van het bruto nationaal product. Daarmee kan Nederland in Brussel slechts hoon oogsten. Zijn we hiermee terug in voorjaar 2012, toen Geert Wilders wegvluchtte voor Brusselse consequenties?
***
Verder luisteren
501 - Den Haag zonder Omtzigt en een Voorjaarsnota zonder beleid
497 – De krankzinnige tarievenoorlog van Donald Trump
495 - De zeven burgeroorlogen van Dick Schoof
493 - Het belastingkaartenhuis wankelt
491 - De voortdurende twijfels van Nieuw Sociaal Contract
480 - De dilemma's van links
474 – Parlementair historicus Joop van den Berg: “De democratie is in groot gevaar. Je moet niet denken: het loopt wel los"
470 - Het kabinet bestaat niet, het is een virtuele machine
466 - Behandeling Onderwijsbegroting werd parcours vol struikelpartijen en miskleunen
456 - De zeven crises van het kabinet-Schoof
452 - Wie is de baas in de coalitie?
448 - Premier zonder kompas
442 - Na de sportzomer van Schoof de hete herfst van Wilders
438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
410 - De Pirouette van Putters
400 - De kabinetsformatie als de kat van Schrödinger
398 - Kabinetsformatie 2024: de lege stoel van Pieter Omtzigt
393 - Op naar een extraparlementair kabinet!
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:34:04 – Deel 2
01:04:59 – Deel 3
01:25:33 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Een nieuwe Duitse regering van twee klassieke partijen – CDU en SPD, aangevuld met de Beierse CSU - zou voorpaginanieuws moeten zijn voor heel Europa. De CDU-bondskanselier is bijna 70, maar Friedrich Merz was nooit eerder minister. En van de SPD is Boris Pistorius de cruciale minister; de minister van Defensie is de enige die mag blijven. Vicekanselier is Lars Klingbeil op Financiën.
Jaap Jansen en PG Kroeger noteren dat hun beleidsplan gewaagd is. En CDU en SPD komen met nieuwe mensen en een generatiewissel. Met hen zullen ze de stagnatie van de Duitse economie, de groei, de innovatie en het bestuur moeten overwinnen. Duitslands lot raakt heel Europa en zeker ook Nederland.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Merz wil primair een 'buitenlandpolitieke kanselier' zijn. Geopolitiek en Europees moet heel veel gebeuren en Duitsland staat nogal op achterstand, vreest hij. Zijn ruw ontwaken over Donald Trump, JD Vance en Vladimir Poetin belichtte hij scherp op het congres van de Europese Volkspartij in Valencia.
De as met Frankrijk en het ‘Weimar Format' met Polen erbij krijgen hoge prioriteit. Merz richt geopolitiek een Nationale Veiligheidsraad op, wat samenhangt met het aanbod van Emmanuel Macron van een atoomschild voor Europa. Pistorius botste meteen al fors met Trumps minister van Defensie Pete Hegseth, wat de route naar de NAVO-top in Den Haag niet gemakkelijker maakt.
Binnenlands zal er daarom politiek veel te doen zijn voor sleutelfiguren als Thorsten Frei (chef van de bondskanselarij) en CSU-minister van Binnenlandse Zaken Alexander Dobrindt in intensieve afstemming met SPD-aanvoerder Lars Klingbeil op Financiën.
Voor de coalitie als geheel zullen de partijchefs Merz en Klingbeil samen een pakkend thema moeten vinden. Waar Olaf Scholz faalde, staan zij hier extra onder druk. Angela Merkel weet alvast raad.
In de oppositie is het niet minder tumultueus. De AfD staat op scherp nu de Duitse binnenlandse veiligheidsdienst, de Verfassungsschutz, de partij officieel heeft bestempeld als ‘bewezen rechtsextremistisch’.
De Groenen zijn gefrustreerd, al hielpen ze de coalitie bij de start juist krachtig. De verrassendste rol kunnen de geheel verjongde Die Linke weleens gaan spelen.
Of wordt de ware oppositieleider misschien CDU-fractieleider Jens Spahn? Profileert hij zich straks tegen de SPD - en dus ook tegen Merz - voor zijn eigen kansen? En hoe gretig is de Beierse CSU-leider Markus Söder nog? Ruikt hij zijn laatste kans? Is de 70-jarige Merz daardoor snel een zwakke schakel of denkt hij: de grote Konrad Adenauer begon op z’n 73ste als bondskanselier en bleef eindeloos lang?
En Olaf Scholz? Is die nu al vergeten? Op zijn laatste dag liet hij de militaire kapel van de Bundeswehr de Beatles, Bach en Aretha Franklin spelen: graag een beetje respect, ja!
***
Verder luisteren
490 – Duitslands grote draai. Friedrich Merz, Europa en Nederland
483 - Friedrich Merz, eerzuchtig en onbesuisd
497 – De krankzinnige tarievenoorlog van Donald Trump
492 – Macrons Europese atoombom
484 - Hoe Trump chaos veroorzaakt en de Europeanen in elkaars armen drijft
476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO
474 – Parlementair historicus Joop van den Berg: “De democratie is in groot gevaar. Je moet niet denken: het loopt wel los"
467 - De twee levens van Angela Merkel
465 – Nederland en Duitsland, labiel en leiderloos. En: de opmerkelijke overeenkomsten met Noordrijn-Westfalen
451 - 75 jaar Duitse Democratie
421 - Bewonderd en gevreesd. De memoires van Wolfgang Schäuble
399 - Politieke problemen in Duitsland, Nederland en Europa: de grote zorgen van Bondsdaglid Otto Fricke
366 - De zieke man van Europa: hoe komt Duitsland uit de economische verlamming?
321 - Umwertung aller Werte - Parijs en Berlijn van elkaar vervreemd op hun eigen feest
302 - De Frans-Duitse motor hapert. Gesprek met Bondsdaglid Otto Fricke
290 - Bondskanselier Olaf Scholz en de razendsnelle ontwikkeling van de EU
47 - Adenauer, de eerste bondskanselier
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:33:32 – Deel 2
01:04:58 – Deel 3
01:20:00 - Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Aan de vooravond van Dodenherdenking en Bevrijdingsdag herdenken we niet alleen, maar herkennen ook. Dat is leerzaam, maar ook confronterend. Het boek De tien van Den Haag van Stephan Steinmetz is dat zeker in tijden dat ambtenaren worstelen met vragen van loyaliteit. In Amerika bij de omgang met de regering-Trump. En ook in eigen land met vragen over controversieel beleid.
Jaap Jansen en PG Kroeger praten met Stephan Steinmetz over de belevenissen van de tien hoogste ambtenaren op de Haagse ministeries toen in mei 1940 Nazi-Duitsland Nederland binnenviel en al na enkele dagen dwong tot capitulatie.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Deze aflevering bevat een advertentie van Lendahand.com - gebruik de code betrouwbarebronnen500 bij je eerste investering (geldig t/m 31 mei 2025)
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Ineens stonden de secretarissen-generaal moederziel alleen, zonder gezamenlijke beleidslijn. Met een naar Londen gevluchte regering die radeloos was en met een vijandige overwinnaar die scherp had afgewogen hoe de Nederlanders te paaien en te onderwerpen. "Maak er het beste van", zei minister Pieter Sjoerds Gerbrandy bij het afscheid tegen zijn SG.
Steinmetz vertelt met rijke details hoe de ambtelijke top niet alleen een eigen werkwijze moest vinden - die was er voorheen nauwelijks - maar ook moest leren omgaan met een bezetter die geheel anders te werk ging dan waar men zozeer voor gevreesd werd. Een merkwaardige mengeling van opluchting, daadkracht, argwaan en onbestemde vrees nam de overhand. En stiekem waren 'de tien' zelfs blij dat ze zonder ministers, parlement, verdeelde partijen en verzuilde polder nu eens flink en 'modern' aan de slag konden.
Adolf Hitler wilde ‘het Germaanse broedervolk’ paaien en de Nederlandse economie inzetten voor zijn oorlogsmachine. Steinmetz laat zien hoe bij alle geruststellend klinkende boodschappen - ook over 'het Jodenvraagstuk'- al in de zomer van 1940 doelgericht werd gewerkt aan de voorbereiding van het maatschappelijk isolement en de ondergang van Joden - ook in Nederland.
De tien SG's kozen daarbij voor een lijn van formele samenwerking met de bezetter, om bestuur, economie en grondwettelijke rechten zoveel mogelijk overeind te houden. En ze ontdekten dat ze met de bezetter - onder leiding van Hitlers 'stadhouder' Arthur Seyss-Inquart - één doel deelden: NSB’ers zoveel mogelijk buiten de deur houden.
Zo probeerden ze vanuit een defensieve houding te doen wat de vader van Jan de Koning zijn tienerzoon destijds voorhield: 'het onderscheid tussen een greppel en de laatste gracht' in de gaten houden. Dat ze zich met hun houding op ‘een hellend vlak’ begaven, beseften sommigen al aan het begin van de bezetting. Anderen hielden zich vast aan hun drijfveer ‘erger te voorkomen'. De sterke man onder de SG's, Hans Hirschfeld, noemde het de principiële keuze tussen 'Gesinnungsethik' en 'Verantwortungsethik', naar de terminologie van Max Weber.
Een manier om de dialoog met Seyss-Inquart en zijn staf gaande te houden was het niet agenderen van mogelijke conflictstof, maar wel formele protesten uiten als het niet anders kon. Daarna poogden ze de scherpe kantjes eraf te halen, vaak met procedurele trucjes. Toen Joodse Nederlanders geen parken meer mochten bezoeken, ontstond een hele discussie over de definitie van 'een park'.
Intussen kaapte de bezetter een perfectionistisch ambtelijk project dat het mogelijk maakte iedere inwoner nauwkeurig te identificeren en registreren. Stephan Steinmetz laat zien hoe naïef professionalisme, cowboygedrag en gebrek aan toezicht vanuit de top rampzalige gevolgen kreeg.
Ondertussen droegen veel Nederlanders op de verjaardag van prins Bernhard een anjer – als stil protest. De aanhankelijkheid aan het Oranjehuis deed Nazi-propagandachef Joseph Goebbels tijdens een bezoek aan Den Haag in woede ontsteken. Steinmetz vertelt buitengewoon beeldend van een confrontatie tussen Hermann Göring en opperbevelhebber Winkelman.
De NSB buiten de deur houden lukte uiteindelijk niet. Allengs werden Duitsgezinde SG's in vacatures benoemd. Toch probeerden de resterenden van de oorspronkelijke tien ook met hen erbij het land draaiende te houden. De bezetter besefte dat met name Hirschfeld onmisbaar was voor de economische situatie en de loyaliteit van het bedrijfsleven.
Hoogst opmerkelijk - en verrassend actueel - is hoe hij de land- en tuinbouw drastisch aanpakte om mogelijke hongersnood te voorkomen. Niet minder hoe hij zo nodig bruut de confrontatie zocht als geweld dreigde, bijvoorbeeld bij een mijnstaking. "Wilt u kolen of lijken?" zei hij ijskoud tegen de generaals.
Na de bevrijding werden de SG's vooral beoordeeld op wat zij hadden gedaan om 'het verzet' te helpen. Dat zij hun taak zagen als 'erger voorkomen', de NSB tegenhouden en 'het land draaiende houden' werd minder zwaar gewogen.
Des te opvallender is dat de regering na 1945 Hirschfeld toch hoge posten bleef gunnen. Impliciet besefte men blijkbaar dat "Maak er het beste van" het enige was, dat hem en zijn collega's was meegegeven in onmogelijke omstandigheden.
***
Verder luisteren
322 - 30 januari 1933, een fatale dag voor Duitsland en de wereld
105 - Dagelijks leven in Nazi-Duitsland
478 - Was Hitler een socialist?
314 - Prins Heinrich XIII en het verlangen naar een autoritair Duisland
385 - Jan de Koning en het verschil tussen een greppel en de laatste gracht
479 - Winston Churchill. Staatsman. Redenaar. Excentriekeling.
32 - Churchill en Europa: biografen Andrew Roberts en Felix Klos (vanaf 1 uur 3)
300 - Ethische politiek: het bijzondere Nederland met zijn 'moreel hoogstaande opvattingen'
441 - Extra zomeraflevering: boekenspecial! (oa over de secretarissen-generaal)
186 - Hoe je een ministerie bestuurt, terreur bestrijdt en Poetin op je dak krijgt: Tjibbe Joustra over crisis en controle
120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan
489 – Trump, Musk en de aanval op de privacy
408 – FBI-chef J. Edgar Hoover, de machtigste ambtenaar van Amerika
208 - Max Weber: wetenschap als beroep en politiek als beroep
200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:52:00 – Deel 2
01:38:00 – Deel 3
02:00:51 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het voltrok zich gelijktijdig. Pieter Omtzigts vertrek en in de coalitie het rommelige compromis over de Voorjaarsnota. Dat ze samenhangen lijdt geen twijfel. Terwijl NSC rondbazuinde hoe tevreden men was nadat dapper was gedreigd met een breuk, besloot de partijleider zonder enig intern overleg met partijintimi dat het genoeg was geweest.
Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren hoe eerlijk Omtzigts uitzwaaifilmpje was en wat er nu eigenlijk echt in de Voorjaarsnota is geregeld.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
In de kern heeft de coalitie alle wezenlijke dossiers en maatregelen uitgesteld, soms voor meerdere jaren. Als er ook maar iets mis gaat – de wereldeconomie! – schendt Nederland de norm van maximaal 3% begrotingstekort van de landen in de Eurozone.
De financiële ingrepen werden niet gedaan door de ministerraad onder premier Dick Schoof, maar door de vier fractieleiders en hun secondanten. Met Omtzigt als zoom-deelnemer op afstand. Ze vonden elkaar na een marathon-overleg van 25 uur met heftige botsingen in het vooruitschuiven van bijna alles naar de ‘augustusbesluitvorming'.
Er werd € 6 miljard euro 'onder-uitputting' als 'kasschuif' verplaatst. Voor een rechtgeaard VVD'er als minister Eelco Heinen (Financiën) vloeken in de Kerk van de Zalmnorm. Zo kon hij de miljardeneisen van NSC en BBB onderschoffelen. Dat was hem wel wat waard.
Uitgesteld werden het stikstof-probleem, klimaat- en energie investeringen, defensie-investeringen, woningbouw, arbeidsmarkttekorten en het Europese begrotingskader voor de komende zeven jaar. Opvallend is dat grote klappen vallen in de portefeuilles van alle vier de vicepremiers. Elke fractieleider heeft zijn of haar vicepremier als baksteen laten vallen.
Premier Schoof zat hierbij te antichambreren voordat hij het vliegtuig naar Japan pakte voor een uitje naar de wereldtentoonstelling. Hoe hij als irrelevant behandeld werd, herinnert PG aan de vernederingen die in het kabinet Van Agt/Wiegel (1977-1981) VVD-minister Arie Pais zijn CDA-collega Frans Andriessen aandeed.
Eelco Heinen schetste de gebeurtenissen kleurrijk in De Telegraaf. Drie van de vier partijleiders bleken onverantwoordelijke, amateuristische knoeiers. Tot enige financiële dekking voor hun eisen voor de achterbannen bleken ze niet in staat. Serieuze besluiten werden niet genomen.
De werkwijze van de coalitie was intussen diametraal omgekeerd aan wat Omtzigt had laten vastleggen door informateur Kim Putters. Het opschuiven naar augustus werd bovendien door minister Heinen direct lamgelegd: een dreigende recessie in plaats van de miljarden aan meevallers waar NSC mee schermde zou voorlopig dwingen tot uiterste prudentie.
Omtzigts vertrek leek de fundamenten onder het kabinet verder te doen wankelen, toen de nieuwe NSC-chef Nicolien van Vroonhoven gretig inging op gedachtenspinsels over een verzoening en fusie met oppositiepartij CDA. Alleen bleek zij de historie van haar - slechts anderhalf jaar oude - club niet helemaal scherp te hebben. Al blijft verzoening wel een nobele paasgedachte.
Helder werd in elk geval dat de beslissingen van de coalitie en de capitulatie van de ministers voor de echte chefs ervoor zorgden dat ons land niet klaar is voor grote ontwikkelingen. Niet voor de NAVO-top in Den Haag in juni. Niet voor de Europese meerjarenbegroting. Niet voor het aantreden van de nieuwe Duitse regering en haar enorme investeringsprogramma. En niet voor de concrete uitvoering van het Rapport-Draghi als investeringsprogram voor Europa in turbulente tijden.
***
Verder luisteren
495 - De zeven burgeroorlogen van Dick Schoof
491 - De voortdurende twijfels van Nieuw Sociaal Contract
490 – Duitslands grote draai. Friedrich Merz, Europa en Nederland
477 - De VVD staat sterk, maar zit ook klem
474 – Parlementair historicus Joop van den Berg: “De democratie is in groot gevaar. Je moet niet denken: het loopt wel los"
470 - Het kabinet bestaat niet, het is een virtuele machine
466 - Behandeling Onderwijsbegroting werd parcours vol struikelpartijen en miskleunen
456 - De zeven crises van het kabinet-Schoof
452 - Wie is de baas in de coalitie?
448 - Premier zonder kompas
446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd
442 - Na de sportzomer van Schoof de hete herfst van Wilders
398 - Kabinetsformatie 2024: de lege stoel van Pieter Omtzigt
393 - Kabinetsformatie 2024: op naar een extraparlementair kabinet!
372 - Nieuwe partijen als Nederlandse traditie - en de afgrond die altijd weer dreigt
364 - Een krankzinnige campagne (oa over de ideologische grondslag van NSC)
438 –Het nieuwe kabinet als kleuterklas. De koning kun je niet spelen
428 – Dick Schoof, de 'premier van buiten', is de ultieme insider
425 - Een oprecht akkoord
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:45:39 – Deel 2
01:07:51 – Deel 3
01:30:35 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
- Näytä enemmän
