Episoder
-
پیشگامان ایران‌خواهی (۳): مرور بر قانون‌های اساسی اولیه که برای ایران نوشته شد
وقتی حرف از نخستین قانون اساسی ایران می‌زنیم، جنبش مشروطه مهم‌ترین مبدا ماست. رایجه که میگن مشروطه در پی تلاش برای برپایی عدالت‌خانه و به وجود اومدن قانون اساسی شکل گرفت اما اگه نقطه‌ی مبدا خواست، آرزو و جنبش نوسازی ایران رو مشروطه در نظر بگیریم، به بخش زیادی از تاریخ و پیش‌زمینه‌های شکل‌گیری مشروطه جفا شده.
سال گذشته تو نخستین قسمت‌ها از سریال «پیشگامان ایران‌خواهی» تلاش کردیم تا شما رو با گنجینه‌ای از متفکران نام‌آور و دیدگاه‌هاشون آشنا کنیم که روشن‌فکران واقعی و میهن‌پرستانی نمونه و الگو برای ما بودند. روشن‌فکر برازنده‌ی نام اون‌هاست نه گجستک‌های توده‌ای و کمونیستی که در دهه‌های ۳۰ تا ۵۰ در عصر طلایی ایران، بر کشیده شدند و سال‌ها با اتیکت جعلی روشن‌فکر به خورد نسل ما داده شدند.
در قسمت جدید از سریال «پیشگامان ایران‌خواهی» مدبویزبه بررسی تلاش روشن‌فکران ملی برای برای به چارچوب درآوردن نهاد قدرت و ایجاد نظم و نسقی در امور مملکت‌داری پرداختیم. قانون‌های اساسی اولیه ایران که عمومن برگرفته از ذوق و قریحه و میهن‌دوستی فردی بوده رو مرور کردیم و می‌بینیم که که ۱۵۰ سال پس از تلاش گسترده و مجدانه‌ی روشن‌فکران ایران‌خواه، هنوز هم موضوع اصلی ایران، وجود حکومت قانونه.
۲۴ امرداد ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: قهرمانان ۲۸ امرداد ۱۳۳۲
تقدیم شماره ۶۹ به: قربانیان آتش‌سوزی سینما رکس آبادان
* منابعی که در نوشتن این اپیزود از اون‌ها استفاده شده
1) رساله‌ی «یک کلمه» / یوسف‌خان مستشارالدوله
2) رساله‌ی «کتابچه‌ی غیبی (دفتر تنظیمات)» / میرزا ملکم‌خان
3) کتاب «منهاج الاعلی؛ رساله‌ای در باب قانون» / ابوطالب بهبهانی
4) کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» / ناظم‌السلام کرمانی
5) کتاب «اندیشه‌ی ترقی و حکومت قانون در عصر سپهسالار» / فریدون آدمیت
6) کتاب «فکر آزادی و مقدمه‌ی مشروطیت» / فریدون آدمیت
7) کتاب «مقالات تاریخی» / فریدون آدمیت
8) کتاب «افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشرنشده دوران قاجار / فریدون آدمیت، هما ناظق
9) کتاب «مجموعه آثار ملکم‌خان» / محمد محیط طباطبایی
10) کتاب «گزیده‌ی نامه‌هاي رسمی میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله» / به اهتمام علی‌اصغر حقدار
11) کتاب «تاملی در ایران: جلد دوم» / جواد طباطبایی
12) کتاب « مشروطه ایرانی» / ماشاالله آجودانی
13) کتاب «خاطرات حاج سیاح؛ دوره‌ی خوف و وحشت» / به کوشش حمید سیاح
14) مقاله‌ی «قانون حکومت ایران (سومین قانون اساسی عصر ناصری)» / غلامحسین زرگری‌نژاد
15) مقاله‌ی «مشروطیت و خیر عمومی (بازتاب منازعات سیاسی در قانون اساسی مشروطه)» / رضا تاران
* دیگر منابعی که در نوشتن سریال «پیشگامان ایران‌خواهی» مورد استفاده بوده است
1) کتاب «اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده» / فریدون آدمیت
2) کتاب «اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی» / فریدون آدمیت
3) کتاب «تاریخ مشروطه ایران» / احمد کسروی
4) کتاب «تاریخ ایران مدرن» / عباس امانت
5) کتاب «میرزا ملکم‌خان» / اسماعیل رائین
6) کتاب «تجدد و تجددستیزی در ایران» / عباس میلانی
7) کتاب «پیشتازان آزادی و تجدد و اصلاحات ایران» / حسین جودت
8) کتاب «ایرانیان و اندیشه‌ی تجدد» / جمشید بهنام
9) کتاب «اندیشه تجدید و ترقی در عصر بحران» / نصرالله صالحی
10) کتاب «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی» / علی رضاقلی
11) جزوه «احوالات و دستخط‌های عباس میرزا قاجار، نایب‌السلطنه» / ابوالقاسم لاچینی
12) جزوه «عباس میرزا قاجار» / مثطفی موسی طبری
13) جزوه «قائم‌مقام‌نامه» / محمد رسول دریاگشت
14) رساله «سرنوشت ایران: زندگانی سیاسی و ادبی قائم‌مقام فراهانی / میرحسین یکرنگیان
15) کتاب «از ماست که برماست» / هما ناطق
16) کتاب «مقالات فلسفی میرزا فتحعلی آخوندزاده / به ویراست ح - صدیق
17) رساله «مکتوبات» / فتحعلی آخوندزاده
18) رساله «مقالات» / فتحعلی آخوندزاده
19) دوره مجلد روزنامه‌ی «قانون» / نشریه ملکم‌خان
20) دوره کامل نشریه‌ی «صور اسرافیل» / نشر تاریخ ایران
21) نامه‌های تبعید از میرزا آقاخان کرمانی / به کوشش هما ناطق و محمد فیروز
22) مقاله «پورخاقان و اندیشه بازیابی تاریخ ملی ایران/جلال الدین میرزا و نامه خسروان» / عباس امانت
23) مقاله «روایت و فراروایت تاریخی در اندیشه ی جلال‌الدین‌میرزا قاجار» / حسین آبادیان
24) مقاله «نخبگان عصر مشروطه و صورتبندی گفتمان ناسیونالیسم در ایران» / علیرضا ازغندی و آرش صادقی‌زیدی
25) مقاله «شالوده‌شکنی گفتمان موج اول روشنفکري در ایران: میرزا ملکم‌خان، آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی» / علیرضا آقاحسینی و آسیه مهدی‌پور
* آهنگ‌هایی که در این اپیزود استفاده شدند
۱) تصنیف «بیات اصفهان» با صدای زری خانم و تار آرشاک‌خان
۲) قطعهی فولکور ترکی با نام «در راه اوسکودارا»
۳) آوازخوانی دشتی به همراه نی از کوروش اسدپور
۴) سرود سلطنتی پادشاهی فرانسه با نام «زنده‌باد هانری چهارم»
۵) تصنیف «رشته مهر» با صدای ایرج بسطامی
۶) دیالوگی از فیلم «ناصرالدین‌شاه، آکتور سینما»
۷) قطعه‌ای به نوازندگی همایون خرم
-
سنت تاریخ‌نویسی ایرانیان (۲): چند هزار سال تاریخ چگونه در دستان فردوسی بزرگ آرام گرفت؟
* بخش زیادی از آن‌چه می‌شنوید، روز هفتم امرداد در جشن امردادگان مدبویز، در حضور مخاطبان اجرای زنده شده است که با حال و هوای اجرای زنده، تقدیم شما می‌شود
تو عصر ما، هرچند شاهنامه ، کم‌تر به عنوان یک اثر «تاریخی» شناخته میشه و از اون بیش‌تر به عنوان «حماسه» یاد می‌کنند اما ارزش‌های شاهنامه، در بازنمایی دورانی گمشده از تاریخ ایران، موضوعی‌ست که کم‌تر بهش توجه میشه.
تو اپیزود پیشین پادکست مدبویز بررسی کردیم که ایرانیان چگونه تاریخ خودشون رو حفظ کردند. اون‌ها سنتی دیرینه در حفظ روایت‌های تاریخی و انتقالش به نسل بعدی داشتند و به عنوان یک نمونه داستان «یادگار زریران» رو بررسی کردیم که چگونه در عصرهای مختلف تاریخ ایران دست به دست و در نهایت در شاهنامه ضبط و حفظ شده.
در این اپیزود، با نیای شاهنامه آشنا میشیم؛ «خداینامه» که سنتی دور و دراز از پیشینه‌ی تاریخ‌نویسی ایرانیان رو در خودش داره. از دودمان‌های اسطوره‌ای ایران تا هخامنشیان، سپس اشکانیان و در نهایت ساسانیان، ردپای خداینامهها رو مرور کردیم تا ببینیم نیاکان ما به چه رنج و مرارتی، تاریخ رو بر دوش کشیده‌اند و تا داستان ایرانشهر هرگز فراموش نشه و به ما برسه.
بررسی خداینامهها، در حقیقت، آشنایی با نخستین شاهنامه‌های ایرانی‌ست که نسل به نسل، پادشاه به پادشاه و سلسله به سلسله، دست به دست شدند تا پس از حمله تازی و فرو ریختن ایرانشهر به دست فردوسی برسند تا بزرگ‌ترین کتاب پارسی تاریخ رو برای ما بسازه؛ سندی برای تداوم تاریخی ایران و نامیرا شدنش.
۱۰ امرداد ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
موسیقی: گروه سان‌اسپات
یادبود این شماره: مرگ صدیقه دولت‌آبادی
تقدیم شماره ۶۸ به: زنده‌یاد محمدتقی برخوردار
* منابعی که در نوشتن این اپیزود از اون‌ها استفاده شده
۱) کتاب «یادگار زریران» / یا ترجمه‌ی ژاله آموزگار
۲) شاهنامه‌ی فردوسی / با تصحیح جلال خالقی‌مطلق
۳) کتاب پهلوی «دین‌کرد» / به کوشش فریدون فضیلت
۴) کتاب پهلوی «بندهش» / به تصحیح مهرداد بهار
۵) نسخه‌هایی از اوستا / پژوهشی از جلیل دوستخواه
۶) کتاب پهلوی « زند و هومن یسن» / صادق هدایت
۷) کتاب پهلوی «کارنامگ اردشیر بابکان» / قاسم هاشمی‌نژاد
۸) کتاب «حماسه‌ی ملی ایرانیان» / تئودور نولدکه با ترجمه بزرگ علوی
۹) کتاب «تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام / احمد تفضلی
۱۰) کتاب «دانشنامه‌ی کاشان: آریاییان، مردم کاشی، اَمَرد، پارس و دیگر ایرانیان
۱۱) کتاب « فردوسی و شاهنامه او» / مجموعه مقالات تفی‌زاده
۱۲) کتاب «تاریخ ادبیات در ایران / ذبیح‌الله صفا
۱۳) پژوهش«از شاهنامه تا خداینامه» / جلال خالقی‌مطلق
۱۴) مقاله‌ی «سنت قصه‌پردازی و موقعیت گوسان‌ها در نقل روایات پهلوانی» / محمدرضا راشد محصل
۱۵) مقاله‌ی «درآمدی بر اندیشه دینی ایرانیان باستان» / پروین رنجبر، زهرا حامدي، علی رسولی
۱۶) مقاله‌ی «بررسی تطبیقی آموزه‌ها و کارکردهای اجتماعی و سیاسی دو آیین مهر و زرتشت» / محمدرضا باوندپور، محمدکریم یوسف‌جمالی، ناصر جدیدی، شکوه‌السادات اعرابی هاشمی
۱۷) مقاله‌ی «بازشناسی خداینامه به روایت ابن‌مقَفع» / رقیه شیبانی‌فر
* آهنگ‌هایی که در این اپیزود استفاده شدند
۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۷) اجرای زنده گروه «سان‌اسپات» در جشن امردادگان مدبویز
۵) قطعهی «مقدمه‌ی ستایش» از گروه هفت‌خان
۶) آهنگی با صدای «مرتضی کبیریان» برای بزرگداشت فردوسی
-
Manglende episoder?
-
سنت تاریخ‌نویسی ایرانیان (۱): سیری در منابع پهلوی با نگاهی به حماسه‌ی «زریر» در «یادگار زریران»
هر وقت به شاهنامه نگاه می‌کنیم، می‌خونیم و می‌شنویمش، به تلاش ۳۰ ساله‌ی حکیم ابوالقاسم فردوسی درود می‌فرستیم که با رنج زیاد تونست، بزرگ‌ترین و ماندگارترین منظومه به زبان فارسی رو پدید بیاره و تاریخ و هویت و زبان ایران رو زنده نگه داره. کار سترگ حکیم توس اما نخستین تلاش برای حفظ و تداوم تاریخ ایران نبود.
شاهنامه‌ی در حقیقت، نه آغاز و نه پایان سنتیه که ایرانیا برای هزاران سال تداومش دادند تا در درازنای گذر قرن‌ها، ایران و تمدن ایرانشهر از بین نره و رنگ انحطاط به خودش نبینه. هزاران تن، پیش از فردوسی عمر، زندگی و سرمایه‌ی خودشون رو وقف این کردند تا بنویسند و به یادگار بگذارند که ایران از کجا آغاز شده، چه روی‌دادهایی رو به چشم دیده و چگونه از فراز روی‌دادها، شکست‌ها و ناکامی‌ها، دوباره برخاسته و خودش رو از نو ساخته.
در این قسمت از پادکست مدبویز، نگاهی انداختیم به این تلاش پیوسته و بزرگ برای ثبت و ضبط تاریخ ایران، که در درازنای هزاران سال، جاری و ساری بوده و احتمالن مهم‌ترین چسب هویتی ما ایرانی‌هاست. به این پرسش پاسخ دادیم که تاریخ ایران از کجا و چگونه آغاز شده و نخستین تلاش‌ها برای نوشتن تاریخ ایران چه زمانی، به دست چه کسانی رقم خورده.
در کنکاش امروزمون به منابع نادر و گران‌بهای حفظ شده از دوره‌ی ساسانی پرداختیم و داستان دلاوری بزرگ رو بازخونی کردیم: «زریر دلاور»، او که بر ترگ اسپ نشست و به هر شمشی،ر ۲۰ تن از دشمن را چون برگ بر زمین ریخت.
۱۳ تیر ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: مرگ کیخسرو شاهرخ، ریاست انجمن زرتشتیان تهران
تقدیم شماره ۶۷ به: زنده‌یاد جهانشاه درخشانی
* منابعی که در نوشتن این اپیزود از اون‌ها استفاده شده
۱) کتاب «یادگار زریران» / یا ترجمه‌ی ژاله آموزگار
۲) شاهنامه‌ی فردوسی / با تصحیح جلال خالقی‌مطلق
۳) کتاب پهلوی «دین‌کرد» / به کوشش فریدون فضیلت
۴) کتاب پهلوی «بندهش» / به تصحیح مهرداد بهار
۵) نسخه‌هایی از اوستا / پژوهشی از جلیل دوستخواه
۶) کتاب پهلوی « زند و هومن یسن» / صادق هدایت
۷) کتاب پهلوی «کارنامگ اردشیر بابکان» / قاسم هاشمی‌نژاد
۸) کتاب «حماسه‌ی ملی ایرانیان» / تئودور نولدکه با ترجمه بزرگ علوی
۹) کتاب «تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام / احمد تفضلی
۱۰) کتاب «دانشنامه‌ی کاشان: آریاییان، مردم کاشی، اَمَرد، پارس و دیگر ایرانیان
۱۱) کتاب « فردوسی و شاهنامه او» / مجموعه مقالات تفی‌زاده
۱۲) کتاب «تاریخ ادبیات در ایران / ذبیح‌الله صفا
۱۳)پژوهش«از شاهنامه تا خداینامه» / جلال خالقی‌مطلق
* آهنگ‌هایی که در این اپیزود داستفاده شدند
۱) موسیقی تیتراژ سریال «سربداران»، ساخته‌ی فرهاد فخرالدینی
۲) دوتارنوازی خراسانی با نوازندگی محسن کریمی و سهیل معصومی اجرا شده‌است.
۳) تکنوازی به سبک دسشتانی با هنرمندی محمد موسوی
۴) تصنیف «ایران زمین» با صدای علیرضا قربانی
۵) تکنوازی کمانچه به هنرمندی خلیل علی‌نژاد، مخموری و صبوحی
6) کله گی (ساربانی)-محمدرضا درویشی
-
بازشناسی «فرانک»، زنی که «نگهدار ایران» را پرورانید
شاهنامه، بزرگ‌ترین و قدرتمندترین اثر تاریخ به زبان فارسیه؛ مجموعه‌ای بی‌بدیل که حکیم ابوالقاسم فردوسی، ۳۰ سال از زندگیش رو وقف سراییدن و خلق این اثر بی‌همانند کرد تا برای هزار سال آتی پس از فردوسی و هزاران سال آینده، شاهنامه بخونند، بشنوند و تاریخ شکوهمندشون رو هرگز فراموش نکنند.
شاهنامه پر از اسطوره‌اس و داستان‌های حماسی بسیار زیادی داره؛ «رستم دستان» خودش یه حماسه است، «اسفندیار» حماسه‌ی دیگری‌ست اما در همون آغاز شاهنامه، به یکی از مشهورترین اسطوره‌های ایرانی می‌رسیم که به زبان شیوای فردوسی، سراییده شده و شاید شورانگیزترین اسطوره‌ی ایرانی تاریخ باشد؛ نبرد کاوه و آهنگر علیه ضحاک تازی، هر بار که گفته یا شنیده میشه، دوباره از نو، ما رو به وجد میاره که بی‌دلیل نیست؛ این یکی از بزرگ‌ترین داستان‌های تاریخ درباره نبرد خیر و شره و اوج اون رو میشه در تجلی این بیت خارق‌العاده‌ی فردوسی دید:
کسی کاو هوای فریدون کند
سر از بند ضحاک بیرون کند
این داستان رو بارها شنیدیم و در هر بار شنیدنش، ارزش‌هایی نو رو دریافتیم اما تو این اسطوره‌ی نامیرای فارسی، چیزی غایبه، در حقیقت غایب نیست، از چشم‌ها دورافتاده، وگرنه حاضرترین عنصر در متن فردوسیه، اون هم نقش زن، نقش مادر و نقش فرانک، به عنوان مهندس سازه‌ی پیروزی ایران علیه ضحاکه.
پادکست مدبویز در آغاز فصل ششم خودش به بازخوانی تازه‌ای از اسطوره نبرد کاوه آهنگر و فریدون فرخ علیه ضحاک مار به دوش پرداخته که در این نگاه نو، فرانک، به عنوان نماد زن ایرانی در سپهر سیاست و اجتماع ایران باستان و نوع نگردش فردوسی به مساله‌ی «زن» مورد بحث قرار می‌گیره. فرانک؛ زنی همه جا حاضر در بزرگ‌ترین نبرد تاریخ ایرانی علیه شر ضحاکه، با این وجود این زن نادیده و نامریی‌ست اما بدون فرانک، بدون داشتن زنانی چون او، پیروزی دور از دسترسه.
۱۹ اردیبهشت ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: گشایش بنای جدید آرامگاه ابوالقاسم فردوسی در توس
تقدیم شماره ۶۶ به: نسرین شاکرمی
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) شاهنامه فردوسی / به تصحیح جلال خالقی‌مطلق
۲) کتاب «ضحاک ماردوش» / علی‌اکبر سعیدی‌سیرجانی
۳) کتاب «داستان‌های شاهنامه» / احسان یارشاطر
۴) کتاب «مازهای راز» / میرجلال‌الدین کزازی
۵) کتاب «زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه» / محمدعلی اسلامی‌ندوشن
۶) کتاب «جایگاه سیاسی، اجتماعی زنان شاهنامه» / فریده یوسفی
۷) کتاب «سیری در شاهنامه» / محسن فرزانه
۸) مقاله‌ی پژوهشی «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺨﺼﯿﺖ و ﻧﻘﺶ زﻧﺎن در داﺳﺘﺎنﻫﺎی ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ» / ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﻧﻘﯽ
۹) مقاله‌ی پژوهشی «فرانک، مام فریدون» / اکبر شامیان ساروکلائی
۱۰) مقاله‌ی پژوهشی «مهن الگویان زنان شاهنامه» / فاطمه نسا صابری
۱۱) مقاله‌ی «حماسه فرانک (زن در آیینه حکمت شاهنامه)» / احمد بیگدلی
۱۲) مقاله‌ی «آنیما و راز اسارت خواهران همراه در شاهنامه» / کاظم موسوی و اشرف خسروی
۱۳) مقاله‌ی «فرانک، نخستین زن کنشگر اجتماعی در شاهنامه» / علیرضا قراباغی
* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:
۱) ترانه‌ی «شاهنامه (۲)» از شایان جلیلیان
۲) قطعهی «قیام کاوه آهنگر» از شهرام ناظری
۳) قطعهی «روزی روزگاری در ایران» با ساز کیهان کلهر
۴) قطعهی «بشارت» با صدای محمدرضا شجریان و ساز گروه «همنوازان» به سرپرستی محمدرضا لطفی
۵) قطعهی «لنلیست» ساخته‌ی امیدرضا رحمانی
-
سفرنامه‌ای به سیستان و بلوچستان، تاریخش، روزگارش و مردمش
درباره‌ی عقب‌نگاه‌داشته شدن سیستان و بلوچستان، شنیدید اما تا به چشم نبینید، تا در گوشه گوشه‌ی این استان نگردید و محرومیت مردمش رو نبینید، متوجه عمق عقب نگاه داشتگی استان زرخیر سیستان و بلوچستان نمیشید.
در آخرین اپیزود فصل پنجم مدبویز، سفری داشتیم به سیستان و بلوچستان با تمرکز بر منطقه‌ی بلوچستان. تاریخش رو بررسی کردیم و توی این مرور می‌بینیم که ایرانی‌ها برای نگه داشتن این تیکه از خاک کشور چه مرارت‌ها که نکشیدند. دست پلید بریتانیا برای این منطقه چه نقشه‌ها که نداشت اما همیت ایرانی مردم بلوچستان در کنار عزم راسخ چندین سلسله‌ی پادشاهی، اجازه نداد تا یکی از استراتژیک‌ترین منطقه‌های کشور از مملکت جدا بشه.
سیستان و بلوچستان، در عین محرومیت و عقب‌ماندگی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی، چرا بسیار استراتژیک و تعیین‌کننده است؟ پاسخش رو تو این اپیزود از پادکست مدبویز می‌گیرید، این‌جا، جاییه که می‌توانست قلب تپنده‌ی جهان شرق باشه و رگ حیاتی تجارت جهانی. ما براش نقشه‌های بسیار بزرگی داشتیم اما انگار اون نقشه‌های بخشی از یک خواب شیرین بوده که وقتی بیدار شدیم، چیزی جز غبار ویرانی و کابوس، ازش نمونده.
22 فروردین 2583 / 1403
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: جشن فروردینگان
تقدیم شماره ۶۵ به: زنده‌یاد حسین سرشار
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) یادداشت‌های شخصی / ساسان آقایی
۲) کتاب «سفرنامه بلوچستان» / علاالملک
۳) کتاب «عملیات قشون در بلوچستان» / امان‌الله جهانبانی
۴) کتاب «نگاهی به سیستان و بلوچستان» / ایرج افشار
۵) کتاب «از ماهان تا چابهار؛ سفرنامه سیستان و بلوچستان» / منسوب به میرزا ناصرالدوله فرمانفرما
۶) کتاب «فرهنگ و هنر سیستان و بلوچستان» / فتحعلی فراهانی
۷) کتاب «آخرین ماموریت» / معزالدین مهدوی
۸) کتاب «بلوچستان؛ یادگار مطرود قرون» / کمال‌الدین غراب
۹) کتاب «جغرافیای نظامی مکران» / علی رزم‌آرا
* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:
۱) ترانه‌ی «بلوچستان منی مات» از عیسی همراز بلوچ
۲) سرود ملی ایران در زمان احمدشاه قاجار با نام «سلامتی دولت علیه ایران»
۳) قطعهی «دل پا مدوکا بندت» با قیچک‌نوازی کیمیا نیک‌پور فرخ
۴) قطعه‌ای از ساخته‌های محسن بلوچی‌نیا
۵) قطعهی «ای ایران» ساخته‌ی حسین سرشار
-
تله چینی (۲)؛ ایران چگونه به دام چین افتاده است؟
پروژه‌های چینی، یکی یکی در حال رونمایی هستند. یه روز چین قراره فرودگاه بزنه، یک روز می‌خواد ورزشگاه بسازه، یه روز درباره‌ی راه‌اندازی قطار سریع‌السیرش میگن و این قصه سر دراز داره.
البته حضور چین در ایران جدید نیست، تقریبن سه دهه‌اس که جای پای چین تو اقتصاد ایران تثبیت شده و این اصلن اتفاقی نیست. براش برنامه داشتند. چیزی که جدیده، شکل پروژه‌هایی‌ست که چینی‌ها در حال چاله کندنش هستند. پس از قرارداد شوم ۲۵ ساله‌ی جمهوری اسلامی و چین، اون‌ها امکان بلندپروازی‌های بیش‌تری تو ایران پیدا کردند و در عمل قصد دارند روی زیرساخت‌های کشور سوار بشند. برای همینه که پروژه‌های اخیری که بحث دادنش به چینی‌ها مطرحه، هم از نظر ارزش قرارداد هم از نظر ماهیتش با پروژه‌های قبلی چین تو ایران تفاوت‌هایی داره. یکی از این تفاوت‌ها، تلاش چین برای نفوذ تو زیرساخت‌هایی مثل زیرساخت حمل و نقل و زیرساخت و ارتباطاته.
این تلاش چینی‌ها هدف‌های خیلی بزرگی رو دنبال می‌کنه. برای چین، ایران شکار بزرگیه و برای از پا انداختن این صید بزرگ و به اسارت بردنش، باید تار عنکبوتی از پروژه‌هایی چینی به وجود بیاد که هر کدومش، یه بخش از اقتصاد ایران رو کنترل می‌کنه. پادکست مدبویز تو این اپیزود، به بررسی دقیق‌تر تله چینی، سه سال پس از امضای قرارداد ۲۵ ساله پرداخته و زوایای مختلف حضور چین تو ایران رو بررسی کرده. تله‌های چینی تو ایران، در حال کار کردنه و این تله‌ها به زودی می‌تونن ایران رو تبدیل به یکی دیگه از قربانیان تله چینی کنند.
۲۳ اسفند ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: انعقاد قرارداد مجمل
تقدیم شماره ۶۴ به: زن درمانگاه قم
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) مقاله‌ی «این پایان ایران است» / ساسان آقایی
۲) یادداشت «دپپلماسی بدهی-تله چین» / برهما چلانی
۳) گزارش‌های تحقیقی نیویورک‌تایمز
* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:
۱) آهنگ « Second Adam» از استفان یانگ
۲) سه تار نوازی جلال ذوالفنون در آلبوم «کرد بیات»
۳) قطعهی «One day November» از بمجموعه‌ی «اویژ ۱۶» به انتخاب سانگ‌سرا
۴) آهنگ «Mirror Lotus» از استفان یانگ
۵) ساز نی استاد حسن کسایی در مجموعه‌ی ردیف موسیقی ایران
۶) تصنیف «نوروز» از همایون شجریان
-
تله چینی (۱)؛ نپال چگونه آینده‌اش را باخت؟
چین تو کشورهای زیادی سرمایه‌گذاری کرده، تقریبن ۱۲۰ کشور جهان هستند که کمابیش با پروژه‌هایی درگیرند که چین اونا رو تامین مالی کرده و شرکتای چینی اونا رو انجام دادند. ظاهر این پروژه‌های خیلی دهن پرکن هستند؛ از فرودگاه تا بندر، از مسکن تا ورزشگاه اما زیر پوست پروژه‌های چینی چه خبره؟
پادکست مدبویز پیش‌تر تو اپیزودهای یک و دو خودش به موضوع «تله چینیٱ و بررسی ابعاد اون پرداخته بود. اون اپیزودهای برای حدود ۳ سال پیشه و اکنون وقتش رسیده تا دوباره به این موضوع برگردیم و ببینیم که تله چینی در این سه سال دیگه تو کجاها فعال شده و نتیجه‌اش چی بوده؟
این برای ما مهمه، چون ایران تبدیل شده به یکی از مهم‌ترین هدف‌های چین و تله‌های چینی مختلفی در حال تنیده شدن تو اقتصاد ایرانه. جدیدترین موردی از تله چینی که هدف تحقیقات و پژوهش قرار گرفته، تو کشور نپاله. نپال از نظر ژئوپلیتیک کشور بسیار مهمی بین چین و هنده و تسلط بر اون برای هر دو تا قدرت شرقی حیاتی. وقتی چینی‌ها به نپالی‌ها گفتند که ما براتون فرودگاه می‌زنیم، خیلی‌های تو نپال خوشحال بودند اما حالا کم‌کم داره معلوم میشه که پشت‌پرده‌ی تاسیس فرودگاه نپال چیزی جز به کار انداختن یه تله چینی نیست تا این کشور که بر فراز رشته‌کوه هیمالیا قرار گرفته، بیش‌تر و بیش‌تر در ید قدرت چین قرار بگیره.
مدبویز تو این شماره، به ایده‌ی تاسیس فوردگاه بین‌المللی شهر پخارا تو نپال می‌پردازه و مرور می‌کنیم که چه جوری این کشور خیلی ساده به دام چین افتاد. در این اپیزود هم‌چنین تاریخ نپال رو هم بررسی می‌کنیم؛ تاریخ یه پادشاهی ۲۴۰ ساله که نپال رو بنا نهاد و کمونیستای چینی برای نابود کردنش، هر کاری از دست‌شون برمیومد، انجام دادند؛ انگار داستان نپال، برای ما خیلی درس‌ها و پندها داره.
۲۵ بهمن ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: ترور نافرجام شاه
تقدیم شماره ۶۳ به: هایده طاهری بیدزرد، مادر جاویدنام سپهر مقصودی
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) گزارش تحقیقی نیویورک‌تایمز درباره‌ی فرودگتاه پخارا
۲) کتاب « تخریب ویشنو: آیین، سیاست و گشودن سلطنت هندو نپال» / آن تی موکو
۳) مجموعه مطالعات هند
* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:
1) ترانه فولکلور چینی «Deep Night» ازLiu Mingyuan
۲) ترانه فولکلور نپالی به نام « Sim Sime Panima»
۳) از ترانه‌های جنبش‌های تروریستی مائوییستی شرق آسیا
۴) ترانه‌ی «Winter Forest» از Tim Janis
۵) آهنگ «Emperium» از گروه Dos Brains
۶) قطعهی «Freedom» از انوشیروان روحانی
-
پایان چهارگانه‌ی دیوار برلین(۴): در سال سرنوشت‌ساز ۱۹۸۹ در شرق اروپا و آلمان شرقی چه گذشت؟
پس از دهه‌ها وحشت و تباهی کمونیسم، پس از سال‌ها چیرگی امپراتوری شر بر بلوک شرق، وقتی دهه‌ی ۸۰ میلادی تو اروپا آغاز می‌شد، احتضار و فلاکت چپ، از درون مرزهای شوروی تا تمام شرق اروپا آشکار و هویدا بود. حکومت‌های کمونیستی کاملن از کار افتاده بودند، مردمشون گرسنه بودند، پولی در بساط دولت‌ها وجود نداشت و حتا توان‌شون تو اداره‌ی دستگاه‌ی امنیتی عریض و طویل و جنایت‌کار حکومتای کمونیستی هر سال کم‌تر می‌شد.
توی اپیزودهای ۵۹، ۶۰ و ۶۱م مدبویز مسیر استیلای شوروی و کمونیسم بر شرق اروپا و آلمان شرقی رو پس از جنگ‌جهانی دوم بررسی کردیم. بعد هم رسیدیم به وضعیت برلین و آلمان شرقی در خلال دهه‌های ۵۰ تا آغاز دهه‌ی ۸۰. این آخرین اپیزود مدبویز از چهارگانه‌ی «دیوار برلین»، بالاخره می‌رسه به جاهای خوب داستان، داستانی که پایانش، برخلاف عموم تراژدی‌های شیرینه. ما تا این‌جا، چیرگی ویران‌گر سوسیالیسم، شورش، سرکوب خونین، فقر و تباهی، ساختن دیوار و حکومت پلیسی رو تجربه کردیم اما قرار نیست جهان همیشه به این مدار بمونه.
وقتی ۱۹۸۹ آغاز شد، دومینوی سقوط کمونیسم به حرکت دراومد و یکی، یکی، کشورهای شرق اروپا رو در بر گرفت. چند نام مهم مثل گورباچف و ریگان، نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای تو بهار اروپای شرقی داشتند اما همون‌جوری که تو این اپیزود پادکست مدبویز می‌شنوید، کار اصلی رو خودِ خودِ مردم انجام دادند. برای مردم شوروی پس از ۷۰ سال و برای مردم اروپای شرقی پس از ۴۰ سال، لحظه‌ی آزادی فرا رسیده بود؛ سال ۱۹۸۹، سالی بود که زمستون نداشت، همش بهار بود ...
۳۰ آذر ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: جنبش ملی دی ۱۳۹۶
تقدیم شماره ۶۲ به: جاویدنام آرمین صادقی
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) کتاب «مرد بی‌چهره» / مارکوس ولف
۲) کتاب «بازسازی یک خانه تقسیم‌شده» / هانس دیتریش گشنر
۳) کتاب «تاریخ روابط آمریکا و شوروی» / پیتر جی بویل
۴) کتاب «تاریخ اتحاد شوروی؛ از آغاز تا پایان» / پیتر کنز
۵) کتاب «استالین» / ادوارد راژیسنکی
۶) کتاب «خاطرات نیکتا خروشچف» / نیکتا خروشچف
۷) کتاب «آخرین روزهای امپراتوری شوروی» / دیوید رمنیک
۸) مقاله‌ی «مقاومت مدنی در انقلاب‌های شرق اروپا و شوروی» / آدام رابرتز
* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:
۱) ترانه‌ی «یلدا» از محمد فتحی
۲) بخشی از سخنرانی تاریخی جان اف کندی به نام «من برلینی هستم»
۳) سرود ملی مجارستان پس از انقلاب ۱۹۸۹
۴) قطعه‌ای از کنسرت فلارمونیک مجاری
۵) بخشی از گزارش تلویزیون برلین غربی درباره‌ی ورود گورباچف به برلین شرقی
۶) گزارش تلویزیون دویچه‌وله از روی‌دادهای منتهی به ۴ نوامبر ۱۹۸۹ در آلمان شرقی
۷) قطعهی «Prophecy of the Dungeon King» از ارکسترال فلوروز
۸) قطعهی «برخاستن از خرابه‌ها» آهنگ ملی آلمان‌ها
۹) آهنگ «یلدا» از عزیز قاسم‌نژاد
-
چهارگانه‌ی دیوار برلین )۳(: بررسی سقوط اقتصادی آلمان شرقی و دستگاه امنیتی مخوف آن
سوسیالیسم چه بلایی بر سر ملت‌ها میاره؟
یک سال قبل، تو سه‌گانه‌ی مدبویز برای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بهتون نشون دادیم که کمونیسم و سوسیالیسم چطوری کار می‌کنه و چه بلایی سر ملت‌ها میاره. آلمان‌شرقی، یه نمونه‌ی بارز دیگه از یه «سوسیالیسم واقعن موجود» به شمار میره. این نام رو خود چپ‌ها روی آلمان شرقی گذاشته بودند که در واقع یه حکومت دست‌نشونده و ساخته‌ی دست شوروی تو شرق آلمان بود.
تو اپیزودهای ۵۹ و ۶۰ توضیح دادیم که این کشور و حکومت سوسیالیستی چرا و چه جوری به وجود اومد. تو این اپیزودها، گوشه‌هایی از احتضار اقتصادی آلمان شرقی تحت رهبری چپ‌ها و فضای استبدادی و استالینستی این کشور رو بررسی کردیم. تو اپیزود ۶۱م، دقیق‌تر به حلاجی اقتصاد سوسیالیستی می‌پردازیم که به فرار بزرگ مردم آلمان شرقی از دست کمونیسم انجامید. تو این اپیزود به خوبی می‌فهمید که سوسیالیسم چه جوری کار می‌کنه و چرا هیچ وقت، هیچ جا نشده که جواب بده.
خب وقتی اقتصاد کار نکنه، مردم چیکار می‌کنند؟ اعتراض! چپ‌ها البته راه‌حل این مشکل رو خوب بلدند؛ دستگاه‌های امنیتی مخوف و وحشتناکی که درست مثل چیزی که جرج اورول تو کتاب ۱۹۸۴ تعریف کرده، مردم رو نفر به نفر کنترل کنه و حتا مردم از چیزی که تو دل‌شون می‌گذره و به زبونش نمیارن هم بترسند.
آلمان شرقی، این «سوسیالیسم واقعن موجود» هم صاحب یکی از مخوف‌ترین این دستگاه‌ها بود. بهش می‌گفتند اشتازی که وقتی تو این اپیزود پادکست مدبویز، نگاهی به درون این دستگاه مخوف و روش‌هایی که استفاده می‌کرده، می‌ندازیم، شاید باور نکنید که بسیاری از ماجراهایی که براتون تعریف می‌کنیم، واقعی بوده!
چپ‌ها همیشه تو دو تا چیز بهترینند؛ این‌که چطوری اقتصاد رو نابود کنند و این‌که چطوری سیستمی بسازند که هر صدایی رو خفه کنه ...
پانزدهم آذر ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: هفته‌ی نجات ایران
تقدیم شماره ۶۱ به: آرمیتا گراوند
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
مرد بی‌چهره / مارکوس ولف
بازسازی یک خانه تقسیم‌شده / هانس دیتریش گشنر
تاریخ روابط آمریکا و شوروی / پیتر جی بویل
تاریخ اتحاد شوروی؛ از آغاز تا پایان / پیتر کنز
آخرین روزهای امپراتوری شوروی / دیوید رمنیک
* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:
۱- سرود ملی آلمان شرقی در زمان اعلام موجودیت آن
۲- قطعهی «HGW XX» از مجموعه‌ی موسیقی متن فیلم «زندگی دیگران»، اثر گابریل یارد
۳- قطعهی «IM Martha» از مجموعه‌ی موسیقی متن فیلم «زندگی دیگران»، اثر گابریل یارد
۴- قطعهی «Out There» از Frank Steiner. Jr.
۵- قطعهی «صحرای دل» با صدای محمدرضا شجریان
-
سه‌گانه‌ی دیوار برلین )۲(: دیوار چگونه برپا شد؟
مردم برلین، شب خوابیدند و وقتی صبح روز ۱۳ آوگوست ۱۹۶۱ بیدار شدند، دیدند دیواری بلند و طولانی، شهر اون‌ها رو تقسیم به دو کرد، نیمی شرقی و نیمی غربی. دیوار برلین اما تنها، شهر برلین رو تقسیم به دو نکرده بود؛ این دیوار به شکلی نمادین، جهان پس از جنگ جهانی دوم رو به دو بلوک تقسیم می‌کرد؛ بلوک شرق به رهبری شوروی کمونیستی و بلوک غرب به رهبری آمریکای کاپیتالیست.
چرا دیوار برلین ساخته شد، دستور چه کسی بود و چه هدفی رو تعقیب می‌کرد؟
پادکست مدبویز تو دومین قسمت از سه‌گانه‌ی خودش رازهای برپایی مشهورترین دیوار قرن بییستم رو توضیح میده. ما تو قسمت نخست این سه‌گانه، روی‌دادهای پایانی جنگ جهانی دوم که منتهی به بروز جنگ سرد و دو شقه شدن آلمان شد رو مرور کردیم.
حالا تو اپیزود ۶۰م مدبویز می‌رسیم به دورانی که آلمان و شهر برلین دو پاره و تبدیل به دو کشور مجزا شده و در حقیقت آزمایشگاهی به وسعت یک ملت شکل گرفته که مردم قسمت غربیش، با بهره‌گیری از مزیت‌های اقتصاد آزاد و سرمایه‌داری به سمت استانداردهای سطح بالای زندگی حرکت می‌کنند و مردم تو سمت شرقی همین کشور، تو بهشت سوسیالیستی وعده داده‌شده، هر روز گرسنه‌تر از دیروزند.
نبرد اندیشه‌ها در آلمان، البته اون جوری که کمونیست‌ها انتظار داشتند پیش نرفت و در نهایت رسوایی زیادی به بار آورد. مردم گروه گروه، از بهشت سوسیالیستی می‌گریختند تا وارد قلمروی «دشمنی» بشنوند که نظام کمونیستی می‌گفت بی‌رحمه، برای بهره‌کشی ثروتمندا از طبقه ی ضعیف ساخته شده و خون کارگرا رو می‌کنه تو شیشه. شکم گرسنه اما، شعار سرش نمیشه ...
۸ آذر ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: آیین باستانی آذرجشن
تقدیم شماره ۶۰ به: زنده‌یاد حسن پیرنیا
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱( کتاب «مرد بی‌چهره» / مارکوس ولف
۲( کتاب «بازسازی یک خانه تقسیم‌شده» / هانس دیتریش گشنر
۳( کتاب «تاریخ روابط آمریکا و شوروی» / پیتر جی بویل
۴( کتاب «تاریخ اتحاد شوروی؛ از آغاز تا پایان» / پیتر کنز
۵( کتاب «استالین» / ادوارد راژیسنکی
۶( کتاب «خاطرات نیکتا خروشچف» / نیکتا خروشچف
۷( کتاب «آخرین روزهای امپراتوری شوروی» / دیوید رمنیک
* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:
1- قطعهی «روسیه‌ی زیبا» از Steve Oxen
۲- قطعهی «توکاتا و فوگ» از یوهان سباستین باخ
۳- قطعهی «Ancient Runes» از بند Twelve Titans
۴- قطعهی «Minefield» از Ghostwriter
۵- قطعهی «On The Nature Of Daylight» از گروهی از نوازندگان
۶- قطعهی کلاسیک «ساراباند» از فردریش هندل
۷- بداهه‌نوازی جلیل شهناز، همایون خرم، و امیر ناصح افتتاح از مچموعه‌ی "گنجینه موسیقی ایران"
-
سه‌گانه‌ی دیوار برلین (۱): آلمان چگونه تقسیم شد؟
روز نهم نوامبر ۱۹۸۹، دیواری فرو ریخت که برپاییش نماد جنگ سرد بود و سقوطش سمبل جهان آینده‌ای که کمونیسم روسی در اون جایی نداره.
مردم آلمان شرقی در روی‌دادی ناگهانی و پیش چشم بهت‌زده‌ی دوربین‌های تلویزیون و عکاسی، با هر چی به دست‌شون می‌رسید، به جون دیوار برلین افتادند و از نظر برخی مورخا، بزرگ‌ترین حادثه‌ی قرن بیستم، پس از پایان جنگ جهانی رو خلق کردند.
مدبویز به بهونه‌ی سالگرد فرو ریختن دیوار برلین، سراغ این موضوع تاریخی مهم رفته و تو ۳ تا اپیزود، آغاز و پایان دیوار برلین و آلمان شرقی رو براتون روایت می‌کنه. تو نخستین اپیزود از سه‌گانه‌ی فروپاشی دیوار برلین، سری می‌زنیم به اوضاع و احوال جهان تو پایان جنگ جهانی دوم. مرور می‌کنیم که چگونه اتحاد شوروی پنجه بر شرق اروپا کشید و یکی یکی کشورهای این منطقه رو به زندان سرخ کمونیسم سنجاق کرد.
موفقیت تو برپایی کمونیسم و شوروی‌سازی کشورایی چون لهستان، مجارستان، رومانی، چکسلواکی و ... بود که دندون استالین رو برای آلمان تیز کرد و در نهایت با توافق شرق و غرب، آلمان دوتیکه شد. تو اپیزود ۵۹م مدبویز، این فرآیند رو با هم دنبال می‌کنیم و می‌رسیم به آغاز جنگ سرد که شهر برلین، در کانونش قرار می‌گیره و اصلن خود جنگ سرد از برلین آغاز میشه؛ شهری که قرار بود برای ۵۰ سال آینده، تبدیل به نقطه‌ای روی زمین بشه که در اون کمونیسم و سرمایه‌داری مستقیم و چشم در چشم هم، پنجه در پنجه‌ی هم می‌ندازند.
یک آذر ۱۴۰۲ / ۲۵۸۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: تضمین استقلال ایران در جریان کنفرانس تهران
تقدیم شماره ۵۹ به: جاویدنامان آبان ۹۸ و ۱۴۰۱
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
مرد بی‌چهره / مارکوس ولف
بازسازی یک خانه تقسیم‌شده / هانس دیتریش گشنر
تاریخ روابط آمریکا و شوروی / پیتر جی بویل
تاریخ اتحاد شوروی؛ از آغاز تا پایان / پیتر کنز
آخرین روزهای امپراتوری شوروی / دیوید رمنیک
* آهنگ‌های مورد استفاده در این اپیزود:
۱) مارش نظامی ارتش آلمان نازی
۲) قطعه‌ای از دیوید گرت، ویلونیست آلمانی
۳) آهنگ «God Bless America» از کیت اسمیت
۴) قطعهی «Night Rages On» از Humans Win
۵) سونات ۱۴ از بتهوون
۶) قطعه‌ای دشتی به نواختن پرویز یاحقی
-
نسل‌کشی روسیه در چچن، مسمومیت دختران دانش‌آموز و داستان مرگ راوی آن: آنا پولیتکوفسکایا – بخش دوم و پایانی
جنگ روسیه با چچنی‌ها حتا پس از پیروزی هم ادامه یافت.
تو اپیزود پیشین پادکست مدبویز، تاریخچه‌ی این جنگ و درگیری‌های روسیه تو قفقاز شمالی رو مرور کردیم تا رسیدیم به جنگ‌های اول و دوم چچن. جنگ‌هایی که اولیش رو یلتسین آغاز کرد اما شکست خورد و پس از اون، دومی رو ولادمیر پوتین، به عنوان نخستین آزمون تجاوزش به سرزمین‌های دیگه تجربه‌اش کرد. با انبوهی از جنایت‌ها، جنایت‌های جنگی و جنایت علیه بشریت، پس از دو سال، پوتین تونست که بالاخره چچن رو به زانو دربیاره اما جنگ روسیه با چچنی‌ها حتا پس از پیروزی هم ادامه یافت.
اونا تلاش داشتند به هر شکلی، جمعیت چچنی‌ها رو مرعوب و سرکوب کنند، با استفاده از بنیادگراهای اسلامی، کشتار، سم و حمله‌های شیمیایی به مدرسه‌های دخترونه. این آخری براتون عجیب و آشناست، نه؟
بله، حمله‌ی شیمیایی به مدرسه‌های دخترانه هم یه تاکتیک روسی هست، اونا بودن که نخستین بار تو دسامبر ۲۰۰۵، این روش رو علیه مدرسه‌های دخترونه تو چچن استفاده کردند. از کجا می‌دونیم؟
چون یه نفر اون‌جا بود که گزارش کنه، یه نفر اون‌جا بود که نذاره پروپاگاندای روسی درباره‌ی «هیستری جمعی» و «روان‌پریشی دختران دانش‌آموز» پیروز بشه. اون آنا پولیتکوفسکایا بود، روزنامه‌نگار مشهور روسی که درباره‌ی جنایت‌های جنگی روسیه تو چچن تحقیق می‌کرد و کتاب مفصلش در این باره، چشم خیلی‌ها رو به روی واقعیت‌های پلید و شرارت‌بار روسیه‌ی پوتین باز کرد.
آنا رفت چچن و روی دروغ «هیستری جمعی» دخترای دانش‌آموز خط کشید، گفت که این مسمومیت‌ها، حمله‌ی شیمیایی به مدرسه‌هاست. اون می‌دونست کی پشت این جریانه؛ دستگاه امنیتی روسیه!
تو این اپیزود مدبویز، ماجرای مسومیت دانش‌آموزای دختر با حمله‌ی شیمیایی رو بررسی کردیم، هم تو ایران و هم تو چچن و البته داستان زندگی آنا پولیتکوفسکایا رو ادامه دادیم؛ کسی که تا دم مرگ، یه لحظه هم پوتین رو راحت نذاشت، و خب ولادمیر پوتین، کسی نبود که انتقام نگیره ...
بیست‌وششم مهرماه ۱۴۰۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: زادروز ستارخان، سردار ملی
تقدیم شماره ۵۸ به: زنده‌یاد علیرضا شجاع‌پور
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) کتاب «جنگ کثیف» / آنا پولیتکوفسکایا
۲) کتاب «روسیه پوتین» / آنا پولیتکوفسکایا
۳) مجموعه مقالات و یادداشت‌های آنا پولیتکوفسکایا در روزنامه‌ها
۴) مجموعه مقالاتی از روزنامه‌ی «نووایا گازتا»
۵) کتاب «میراث‌خواران اتحاد شوروی» / بوریس کاگارلیتسکی
۶) گزارش مفصل «دیده‌بان حقوق بشر» درباره‌ی انجام جنایت‌های جنگی در چچن
۷) یادداشت‌های روزنامه‌ی «گاردین» و «نیویورک‌تایمز» به مناسبت قتل آنا پولیتکوفسکایا
* موزیک‌های استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) قطعهی «برای ...» از شروین حاجی‌پور
۲) قطعهی «Ripple and Flare» از بند Collin Brefka & Amadea
۳) اجرایی از مارش مشهور «این است جنگ»
۴) قطعه‌ای از Frozen Skies
۵) قطعه‌ای به نام «روسیه شکست‌خورده»
۶) شعرخوانی استاد علیرضا شجاع‌پور
-
مروری بر نسل‌کشی روسیه در چچن و داستان زندگی و مرگ راوی آن: آنا پولیتکوفسکایا – بخش نخست
وقتی ولادمیر پوتین به اوکراین حمله کرد، بسیاری تو غرب شگفت‌زده شدند که چطوری ممکنه روسیه‌ی «دموکراتیک» به مرزهای یه کشور دیگه حمله کنه؟ انگار غافل‌گیر شده باشند، مدام می‌پرسیدند، این واقعیه؟ امکان نداره که تو قرن بیست‌ویکم، قدرتی مثل روسیه مثل قرون وسطا به فکر ضمیمه کردن خاک کشورهای دیگه به قلمروش باشه. اونا غافل‌گیر شدن، چون خوب تاریخ رو نخونده بودن و ازش درس نگرفته بودن! غافل‌گیر شدن، چون وقتی یک دهه پیش، پوتین تو سوریه دخالت نظامی کرد، چشماشون رو بسته بودن. غافل‌گیر شدند تا نسل‌کشی چچن و نابودی شهر گروزنی رو فراموش کرده بودند.
داستان جنایت‌های جنگی روسیه تو چچن، دقیقن هم‌سن زمام‌داری پوتین تو این کشوره. وقتی داشت پایه‌های قدرتش رو می‌چید، چچن، نخستین هدفش بود! روسیه و پوتین تو تموم این ۲۲ سال تلاش کردند که روی حقیقت خاک بریزند اما اون‌چه در چچن گذشت، یه شاهد عینی داشت که نذاشت همه‌ی چیز از بین بره و به فراموشی سپرده بشه. او شاهد، آنا پولیتکوفسکایا، روزنامه‌نگار مشهور روسی بود که منتقد درجه یک پوتین به شمار می‌ر فت.
مدبویز توی این اپیزود، ابتدا براتون داستان هولناک چچن رو تعریف می‌کنه تا ببینید که چه‌قدر شبیه ماجراهایی‌ست که پوتین توی سوریه و اوکراین به وجود آورد و بعد به راوی جنایت چچن می‌پردازیم، به روزنامه‌نگاری که تا بود، نذاشت مشعل حقیقت تو مرزهای روسیه خاموش بشه و از وقتی هم نیست، تبدیل شده به نماد سرکوب آزادی بیان و حقیقت‌گویی تو حکومت پوتین. از آنا پولیتکوفسکایا، ۱۶ سال پس از قتلش، هنوز خیلی چیزا برای گفتن باقیه ...
دوازدهم مهرماه ۱۴۰۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: جشن مهرگان
تقدیم شماره ۵۷ به: جواد روحی
* منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) کتاب «جنگ کثیف» / آنا پولیتکوفسکایا
۲) کتاب «روسیه پوتین» / آنا پولیتکوفسکایا
۳) مجموعه مقالات و یادداشت‌های آنا پولیتکوفسکایا در روزنامه‌ها
۴) مجموعه مقالاتی از روزنامه‌ی «نووایا گازتا»
۵) کتاب «میراث‌خواران اتحاد شوروی» / بوریس کاگارلیتسکی
۶) گزارش مفصل «دیده‌بان حقوق بشر» درباره‌ی انجام جنایت‌های جنگی در چچن
۷) یادداشت‌های روزنامه‌ی «گاردین» و «نیویورک‌تایمز» به مناسبت قتل آنا پولیتکوفسکایا
* موزیک‌های استفاده‌شده در این اپیزود:
01) آهنگ سنتی روسی با نام «کالینکا»
۰۲) بخشی از یک قطعهی فولکلور قفقازی
۰۳) موزیک «جیا» از مایکل ورنر ماس
۰۴) قطعهی «شب در روسیه»
۰۵) قطعه‌ای به نام «پادشاه و ملکه»
۰۶) قطعهی « legends of war»
۰۷) نی‌نوازی حسن کسمایی در قطعهی «آواز ابوعطا»
-
خط ارتجاع و تروریسم در سینمای پیش از ۵۷ - بخش دوم و پایانی
برای سینمای شبه‌روشنفکری پیش از ۵۷ یه عنوان پرطمطراق استفاده می‌کنند؛ «موج نو». جریانی که با فیلم «گاو» ساخته‌ی داریوش مهرجویی و «قیصر» از مسعود کیمیایی، رونق گرفت، پرده‌ی سینما را اشغال کرد و به سرعت با پیوستن سینماگرهایی مثل فریدون گله، امیر نادری، پرویز کمیاوی، سهراب شهیدثالث، زکریا هاشمی و خیلی‌های دیگه‌شون تبدیل به جریان غالب سینما شدند.
تو اپیزود قبلی مدبویز، اپیزوم ۵۵م، ما سرنخ‌های حضور شوروی تو سینمای ایران را بررسی کردیم و رسیدیم به خط و ربط سیاسی کارگردان‌های که اسم خودشون رو گذاشته بودند جریان «موج نو». با بررسی ۵ فیلم گاو، قیصر، پستچی، مغول‌ها و اسرار گنج دره‌ی جنی، دیدیم که این فیلم‌ها از یه الگوی ثابت استفاده می‌کردن؛ سیاه‌نمایی مفرط، حمله به سیاست‌های توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی شاه و تحقیر و تخفیف جامعه‌ی ایران. انگار هیچ هدفی جز ویران‌گری نداشتند.
در ادامه‌ی اپیزود قبلی، امروز به بررسی ۵ فیلم دیگه از جریان به اصطلاح «موج نو» پرداختیم؛ «تنگنا» و «تنگسیر» از امیر نادری، «زیر پوست شهر» و «کندو» از فریدون گله و در نهایت «گوزن‌ها» به کارگردانی مسعود کیمیایی. تو این اپیزود مدبویز، با بررسی این فیلم‌ها به شکل روشن می‌بینید که چگونه خط ترور و جنایت تو جامعه‌ی ایران رو ترویج می‌کردند و در حقیقت این فیلم‌ها، نسخه‌های سینمایی همون جزوه‌هایی بودند که از سوی سازمان‌هایی تروریستی مثل «چریک‌های فدایی» و «مجاهدین خلق» نوشته می‌شدند.
خب البته بسیار زود، ۵۷ی که سینماگرای کمونیست و سوسیالیست ایرانی منتظرش بودند از راه رسید و خیلی خوب، مزد تلاش‌شون برای «شلیک کردن به آینده‌ی ایران» رو گرفتند. فیلمای اونا، هیچ «موج نویی» رو همراه خودش نداشت و ماهیتش چیزی جز واپس‌گرایی نبود. حالا وقتش رسیده که اتیکت جریان سینمای شبه‌روشنفکری سینمای پیشا ۵۷ رو اصلاح و به ماهیت این مدل سینما نزدیک‌تر کنیم؛ «موج نو»، نه! «جریان ارتجاع» در سینما!
بیست‌ونهم شهریور ۱۴۰۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: انتخاب نصرالله انتظام، سفیر ایران در سازمان ملل برای ریاست مجمع عمومی این سازمان
تقدیم شماره ۵۶ به: مردم ایران
منابع استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) کتاب «نقش سینما در انقلاب ایران» / امیر شفقتی
۲) کتاب «ویژه سینما و تئاتر»، شماره‌های ۱ تا ۶
۳) دوره مجله «فیلم»، پیش از سال ۵۷
۴) مجموعه سه جلدی «اسنادی از موسیقی، تئاتر و سینما در ایران»
۵) مقاله‌ی «بازتاب اعتراض‌های اجتماعي در فیلم‌های دهه ۵۰» / شهاب شهیداني و پروین رستمی
۶) کتاب «اسرار گنج دره‌ی جنی» / ابراهیم گلستان
۷) گفت‌وگوی «بی‌بی‌سی فارسی» با علی امینی نجفی
۸) گفت‌وگوی سایت «تاریخ ایران» با هارون یشایایی
آهنگ‌های استفاده شده در این اپیزود:
۱) ترانه‌ی «تنگنا» با صدای فریدون فروغی
۲) ترانه‌ی «جمعه‌ی خونین» با صدای فرهاد مهراد
۳) ترانه‌ی «گنجشکک اشی‌مشی» با صدای فرهاد مهراد
۴) ترانه‌ی «برادر جان» با صدای داریوش اقبالی
۵) موسیقی متن فیلم «گوزن‌ها»، ساخته‌ی اسنفدیار منفردزاده
۶) تصنیف «ساز و آواز» با صدای محمدرضا شجریان
۷) ترانه‌ی «نمانده در دلم دگر توان دوری» با صدای علیرضا قربانی
-
خط ارتجاع و تروریسم در سینمای پیش از ۵۷ - بخش نخست
صدا، دوربین، حرکت؛
"تصویری سیاه، بچه‌ای لاغر که از فرط سوتغذیه رو به موت است، مادری که تن‌فروشی می‌کند، پدری که یا الکلی‌ست یا گرفتار مواد مخدر، تصویرهای درهم و برهم و ناگهان یک قهرمان با هفت‌تیر که می‌آید و آدم می‌کشد ..."
این با کمی پی‌رنگ داستانی می‌تونست به سادگی دست‌مایه‌ی فیلمی پیش از ۵۷ بشه و به سرعت هم در ردیف شاهکارهای سینمایی اون دوره قرار بگیره. تقریبن ماهیت درونی داستان‌های فیلم‌هایی که اون دوره مشهور شد به "موج نو سینمای ایران"، یه چیزی شبیه همینه. این موج به اصطلاح نو، یا جریان روشنفکرنمای سینما، تقریبن از اواخر دهه‌ی ۳۰، با تک و توک فیلم‌هایی مثل "جنوب شهر" یا "خشت و آینه" آغاز میشه و در نهایت سال ۱۳۴۸، نقطه عطف این سینماست، با روی پرده اومدن "گاو" از داریوش مهرجویی و "قیصر" از مسعود کیمیایی.
جدای بحث فنی و ارزش هنری این فیلم‌ها، مدبویز این بار، از موضعی متفاوت به بررسی اثر اجتماعی سینمای پیش از ۵۷ پرداخته و می‌خوایم ببینیم که این فیلم‌ها چه اثری بر جامعه داشتند؛ آیا برای مملکت و مردم مفید بودند یا زیان‌بخش؟
هم‌چنین برگشتیم به ریشه‌ی این دست فیلم‌ها، بخشی که کم‌تر ازش حرف زده شده؛ این‌که چه جوری جریان سینما تو ایران با دست‌های نامریی شوروی گره خورده.
توصیه‌ی ما اینه که برای درک بهتر فضای دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ ایران، پیش از شنیدن این اپیزود، اپیزودهای ۵۳م و ۵۴م پادکست مدبویز رو بشنوید تا بدونید که جامعه‌ی ایران چه شکل و شمایلی داشت و فیلم‌های سیاه "موج نو سینما" چه جامعه‌ای رو به تصویر می‌کشید!
🗂 پانزدهم شهریور ۱۴۰۲
🎙 گوینده: مجتبی حصامی
✍🏼 نویسنده: ساسان آقایی
🏷 یادبود این شماره: مرگ سحر خدایاری
🔖 تقدیم شماره ۵۵ به: جلال خالقی مطلق
منابع استفاده شده در این اپیزود:
۱)کتاب «نقش سینما در انقلاب ایران» / امیر شفقتی
۲) کتاب «ویژه سینما و تئاتر»، شماره‌های ۱ تا ۶
۳) دوره مجله «فیلم»، پیش از سال ۵۷
۴) مجموعه سه جلدی «اسنادی از موسیقی، تئاتر و سینما در ایران»
۵) کتاب «اسرار گنج دره‌ی جنی» / ابراهیم گلستان
آهنگ‌های استفاده شده در این اپیزود:
۱) قطعهی «شب جوانی» از روح‌الله خالقی
۲) تیتراژ فیلم «گاو» اثر هرمز فرهت
۳) تیتراژ فیلم «پستچی» اثر هرمز فرهت
۴) بخشی از فیلم «مغول‌ها ساخته پرویز کیمیاوی
۵) قطعهی «چکاد» از پرویز مشکاتیان
-
دشمنان جهش اقتصادی ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ با مرور زندگی و مرگ محمدصادق فاتح (بخش دوم و پایانی)
اقتصاد ایران تو دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ به سرعت پیش‌رفت می‌کرد. مدبویز توی اپیزود قبلی خودش این پیش‌رفت سریع رو مرور کرد اما این رو هم شنیدیم که هم‌زمان با رشد اقتصادی کشور، در بین مخالفان شاه، خط تروریسم پی‌ریزی شد تا شریان حرکت اقتصادی کشور در دهه‌ی ۵۰ رو هدف قرار بده.
تو اپیزود امروز بازخوانی دگرگونی‌های این دو دهه‌ی مهم از تاریخ ایران رو ادامه می‌دیم و می‌رسیم به یه نام: محمدصادق فاتح یزدی! نامی که هم یادآور پیش‌رفت‌های غرورانگیز ایران بین دهه‌های ۴۰ تا ۵۰س و هم توحشی رو که نفیر گلوله‌ی تروریستا در کشور آفرید، یادآوری می‌کنه.. این تنها داستان یه زندگی نیست، داستان ورق خوردن تاریخ یه ملته.
یک شهریور ۱۴۰۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: گشایش استادیوم امجدیه تهران
تقدیم شماره ۵۴ به؛ عباس میرزا
منابع این اپیزود:
۱) کتاب «سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران» / فریدون شیرین‌کام و ایمان فرجام‌نیا
۲) کتاب «در دامگه حادثه» / گفت‌وگو با پرویز ثابتی
۳) کتاب «نگاهی به شاه» / عباس میلانی
۴) کتاب «اتحادیه‌های کارگری و خودکامگی در ایران» / حبیب لاجوردی
۵) کتاب « اقتصاد سیاسی ایران» / محمدعلی همایون کاتوزیان
۵) مجموعه‌ی تاریخ شفاهی هاروارد / به کوشش حبیب لاجوردی
۶) جزوه تروریستی «ضروریت مبارزه مسلحانه و رد تئوری بقا» / امیر پرویز پویان
۷) جزوه تروریستی «مبارزه مسلحانه؛ هم استراتژی، هم تاکتیک» / مسعود احمدزاده
آهنگ‌های استفاده‌شده در این اپیزود:
۱) تصنیف «غوغای ستارگان» با صدای پروین
۲) قطعه «فدایی» از سرودهای گروه تروریستی فداییان خلق
۳) ترانه‌ی «غریب آشنا» با صدای گوگوش
۴ و ۵) قطعهی دشتی «صبوری» از حسین کشتکار
۶) تکنوازی از استاد ابوالحسن صبا
-
دشمنان جهش اقتصادی ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ (بخش نخست)
دهه‌های ۴۰ و ۵۰، رشد اقتصادی ایران، شتاب خیلی زیادی گرفت، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم تغییر کرد، ایران در حال پوست انداختن بود و شاه به فکر دگرگونی‌های بسیار بزرگ‌تر.
این توسعه‌گرایی سریع اما دشمنان خارجی قدرتمندی داشت. اونا پس از شکست تجربه‌های اشغال، تجزیه و انواع کودتا برای زمین‌گیر کردن ایران تو دهه‌ی ۲۰ و ۳۰، به روش تازه‌ای رو می‌آوردند؛ تروریسم.
توی این مدل که اسمش رو گذاشته بودند؛ «هم تاکتیک، هم استراتژی» اصلن اهمیت نداشت که مردم ایران چی می‌خوان، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و آزادی تو کشور چه جوریه و اصلن چرا باید آدم بکوشیم، هدف انحلال و نابود کردن بود. توی این قسمت و اپیزود آینده‌ی مدبویز می‌بینیم که چطور اسلحه‌ی تروریست‌ها، قلب سازندگی ایران رو هدف می‌گیره؛ اونا سربازان جهنم بودند!
هیجدهم امرداد ۱۴۰۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: امضای فرمان مشروطه
تقدیم شماره ۵۳ به؛ زنده‌یاد تیمسار پرویز خسروانی
منابع این اپیزود:
۱) کتاب «سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران» / فریدون شیرین‌کام و ایمان فرجام‌نیا
۲) کتاب «در دامگه حادثه» / گفت‌وگو با پرویز ثابتی
۳) کتاب «نگاهی به شاه» / عباس میلانی
۴) کتاب «اتحادیه‌های کارگری و خودکامگی در ایران» / حبیب لاجوردی
۵) کتاب « اقتصاد سیاسی ایران» / محمدعلی همایون کاتوزیان
۵) مجموعه‌ی تاریخ شفاهی هاروارد / به کوشش حبیب لاجوردی
۶) جزوه تروریستی «ضروریت مبارزه مسلحانه و رد تئوری بقا» / امیر پرویز پویان
۷) جزوه تروریستی «مبارزه مسلحانه؛ هم استراتژی، هم تاکتیک» / مسعود احمدزاده
۱) تصنیف «طاقتم ده» با صدای مرضیه
۲) تصنیف «آتش کاروان» با صدای جلال همتی
۳) «چهار مضراب همایون» از همایون خرم
۴) قطعه‌ای از سرودهای تروریست‌های فدایی با صدای حمید اشرف
۵) تکنوازی «چهارگاه» از کیوان ساکت
-
روایتی از فرجام مقاومت طبرستان در برابر حمله‌ی تازیان (بخش دوم)
سرنوشت سلسله‌ی دابویگان تو شمال ایران چی شد و دودمان ساسانیان تو تبرستان چه فرجامی داشتند؟
اگه اپیزود پیشین «مدبویز» رو شنیده باشید، احتمالن، این رو از خودتون پرسیدید. تو اپیزود ۵۱م، براتون از آخرین تکه از سرزمین ایران گفتیم که در برابر حمله‌ی اعراب ایستادگی کرد و تا یک قرن بعدش هم هرگز اشغال نشد. حالا وقتشه که ببینیم فرجام این مقاومت تاریخی چی شد و داستان سلسله‌ی دابویگان به کجا می‌رسه؟
شاید به یک کوه در سوادکوه، به دهانه‌ی اسرارآمیز یه غار؛ نقطه‌ای که یادگار یکی از بزرگ‌ترین مقاومت تاریخ ایران در برابر تازیه.
چهارم امرداد ۱۴۰۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: جشن امردادگان
تقدیم شماره ۵۲ به؛ زنده‌یاد اصغر قندچی
منابع این اپیزود:
۱) کتاب «دو قرن سکوت» / عبدالحسین زرین‌کوب
۲) کتاب «تاریخ طبرستان» / ابن‌اسفندیار
۳) کتاب «تاریخ تبرستان» / اردشیر برزگر
۴) کتاب «شاهنامه نوبخت» / حبیب‌الله نوبخت شیرازی
۵) کتاب «تاریخ قومس» / عبدالرفیع حقیقت
۶) کتاب «اسپهبد خورشید؛ از افسانه تا واقعیت» / احمد باوند سوادکوهی
۱) بخشی از قطعهی «یقین دارم» از محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان
۲) قطعه «طلوع» از اردشیر کامکار
۳) قطعهی «جوونای قلعه‌ی پیر» از سیما بینا
۴) قطعهی «شاهنشاه» از فریا فرجی
۵ و ۶) قطعهی «فرود با شور» از محمدرضا لطفی
۷) قطعهی «تنهایی» از علی نعمتی
-
مروری بر مقاومت آخرین جرگه از حکومت ایرانیان پس از حمله‌ی اعراب (بخش نخست)
آیا ایرانیا آسون تسلیم شدند؟ تاج و تخت ساسانیان رو به چکاوک شمشیری از سوی تازی واگذار کردند و زبان و دین و رسم نو برگزیدند؟ چه قدر چنین تصوری واقعیه؟ درباره‌ی مجموعه مقاومت‌های ایرانیان پس از فروپاشی سلسله‌ی ساسانی چی می‌دونید؟ تا الان می‌دونستید که ۱۰۰ سال پس از مرگ یزگرد سوم، هنوز جرگه‌ای از حکومت‌های ایرانی تو سرزمین‌های ایرانی برپا بودند که بارها با تازی‌ها سرشاخ شدند اما از پا نیفتادند؟
اپیزود ۵۱م مدبویز، سری زده به روزها، ماه‌های و سال‌های پس از شکست ایرانیان تو قادسیه و نهاوند. به بخشی گمشده از تاریخ‌مون، به اون جایی که هنوز پای تازیا بهش نرسیده بود!
بیست‌ویکم تیر ۱۴۰۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: امضای پیمان سعدآباد
تقدیم شماره ۵۱ به؛ فرشته علیزاده
منابع این اپیزود:
۱) کتاب «دو قرن سکوت» / عبدالحسین زرین‌کوب
۲) کتاب «تاریخ طبرستان» / ابن‌اسفندیار
۳) کتاب «تاریخ تبرستان» / اردشیر برزگر
۴) کتاب «شاهنامه نوبخت» / حبیب‌الله نوبخت شیرازی
۵) کتاب «تاریخ قومس» / عبدالرفیع حقیقت
۶) کتاب «اسپهبد خورشید؛ از افسانه تا واقعیت» / احمد باوند سوادکوهی
در این اپیزود، از صداهای زیر استفاده شده:
1: قطعهی «وداع» از حسین علیزاده
۲: قطعهی «عشق بی‌فرجام / Kara Sevda» از تویگار ایشیکلی
۳: قطعه «چکاد» از پرویز مشکاتیان
۴: تک نوازی سه‌تار از رهام سبحانی
-
پیشگامان ایران‌خواهی (۲) – موج نخستین
در دومین قسمت از سریال «پیشگامان ایران‌خواهی»، جستارهای فرهنگی پدران فکری ناسیونالیسم ایرانی رو بررسی می‌کنیم. این اپیزود شرحی‌ست درباره‌ی این‌که چهار پدر فکری جریان ایران‌خواهی در میانه‌ی عصر ناصرالدین‌شاه، جامعه‌ی ایرانی اون زمان رو چگونه می‌دیدند، تفسیر می‌کردند و راه‌کارهاشون برای گذر ایران از ورطه‌ی جهل و تاریکی چی بود. جالبه که توی اپیزود ۵۰ مدبویز می‌شنوید که برخی از سویه‌های تحجری که آخوندزاده، ملکم‌خان، جلال‌الدین میرزا و میرزا آقا خان کرمانی تو ایران ۱۵۰ سال پیش به مبارزه باهاش برخاستند، هنوز هم وجود داره و انگار ایران مداوم مجبور به تکرار یه داستانه.
۷ تیرماه ۱۴۰۲
گوینده: مجتبی حصامی
نویسنده: ساسان آقایی
یادبود این شماره: گشایش نمایشگاه «هفت هزار سال تاریخ و هنر ایران» در کاخ هنرهای زیبای شهر سان‌فرانسیسکو
تقدیم شماره ۵۰ به؛ محمد معین
* منابع اپیزودهای سریال «پیشگامان ایران‌خواهی» از مدبویز:
1) کتاب «فکر آزادی و مقدمه‌ی مشروطیت» / فریدون آدمیت
2) کتاب «مقالات تاریخی» / فریدون آدمیت
3) کتاب «اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده» / فریدون آدمیت
4) کتاب «اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی» / فریدون آدمیت
5) کتاب «تاریخ مشروطه ایران» / احمد کسروی
6) کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» / ناظم‌السلام کرمانی
7) کتاب « مشروطه ایرانی» / ماشاالله آجودانی
۸) کتاب «تاریخ ایران مدرن» / عباس امانت
۹) کتاب «خاطرات حاج سیاح» / به کوشش حمید سیاح
۱۰) کتاب «میرزا ملکم‌خان» / اسماعیل رائین
1۱) کتاب «تجدد و تجددستیزی در ایران» / عباس میلانی
1۲) کتاب «پیشتازان آزادی و تجدد و اصلاحات ایران» / حسین جودت
1۳) کتاب «ایرانیان و اندیشه‌ی تجدد» / جمشید بهنام
1۴) کتاب «اندیشه تجدید و ترقی در عصر بحران» / نصرالله صالحی
1۵) کتاب «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی / علی رضاقلی
1۶) جزوه «احوالات و دستخط‌های عباس میرزا قاجار، نایب‌السلطنه» / ابوالقاسم لاچینی
1۷) جزوه «عباس میرزا قاجار» / مثطفی موسی طبری
1۸) جزوه «قائم‌مقام‌نامه» / محمد رسول دریاگشت
1۹) رساله «سرنوشت ایران: زندگانی سیاسی و ادبی قائم‌مقام فراهانی / میرحسین یکرنگیان
۲۰) کتاب «از ماست که برماست» / هما ناطق
2۱) کتاب «مقالات فلسفی میرزا فتحعلی آخوندزاده / به ویراست ح - صدیق
2۲) رساله «مکتوبات» / فتحعلی آخوندزاده
2۳) رساله «مقالات» / فتحعلی آخوندزاده
2۴) کتاب «مجموعه آثار ملکم‌خان» / محمد محیط طباطبایی
2۵) کتاب «گزیده‌ی نامه‌هاي رسمی میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله» / به اهتمام علی‌اصغر حقدار
2۶) دوره مجلد روزنامه‌ی «قانون» / نشریه ملکم‌خان
2۷) دوره کامل نشریه‌ی «صور اسرافیل» / نشر تاریخ ایران
2۸) نامه‌های تبعید از میرزا آقاخان کرمانی / به کوشش هما ناطق و محمد فیروز
2۹) مقاله «پورخاقان و اندیشه بازیابی تاریخ ملی ایران/جلال الدین میرزا و نامه خسروان / عباس امانت
۳۰) مقاله «روایت و فراروایت تاریخی در اندیشه ی جلال‌الدین‌میرزا قاجار» / حسین آبادیان
۳۱) مقاله «نخبگان عصر مشروطه و صورتبندی گفتمان ناسیونالیسم در ایران» / علیرضا ازغندی و آرش صادقی‌زیدی
۳۲) مقاله «شالوده‌شکنی گفتمان موج اول روشنفکري در ایران: میرزا ملکم‌خان، آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی» / علیرضا آقاحسینی و آسیه مهدی‌پور
* در این اپیزود از صداها و آهنگ‌های زیر استفاده شده:
۱: قطعهی «کوروش» از فریا فرجی
۲: تکنوازی کیهان کلهر
۳: تصنیف «دختران سیروس» از ملوک ضرابی
۴: بخشی از مستند «خاک – شکوفه - آتش» دﺭباره‌ی ﺯندگی طاهره قرةالعین
۵: تارنوازی محمدرضا لطفی
- Vis mere
