Episodes
-
Hoe kunnen we meer samenwerken met de natuur in plaats van haar steeds verder af te breken? De biodiversiteit neemt af, de natuur staat onder druk. Ook stijgt de zeespiegel, en neemt de hoeveelheid neerslag toe. Of blijft juist een langere tijd uit. Schoon en genoeg water, is nu nog een algemeen goed, maar dat zal niet altijd zo vanzelfsprekend blijven. De manier waarop we nu het land gebruiken heeft daarop veel invloed, op verschillende schalen. Van je tuin, tot op gebiedsschaal. Van Nederland tot de rest van de wereld.
De ontwikkeling van de landbouw in Nederland kent een lange geschiedenis, en is in veel opzichten bepalend geweest voor de waterhuishouding en biodiversiteit van nu. Maar met de keuzes van vandaag, kunnen we ook sturen op het landschap van morgen. Hoe ziet het pad naar die toekomst eruit? We vroegen het aan Stijn Reinhard en Vincent Linderhof, beiden omgevingseconomen bij Wageningen Research, onderdeel van Wageningen University & Research.
Welke rol ligt er voor onderzoek? Wat kunnen we verwachten van de overheid en waarmee kun je zelf al aan de slag? Minder stenen, meer natuur, en bijvoorbeeld een regenton. Zou er naast rekenen en taal meer ruimte moeten zijn voor biodiversiteit in de klas? En op grotere schaal, hoe ziet waterberging in gebiedsinrichting in de toekomst er mogelijk uit? Welke rol ligt er voor de financiële sector?
We kunnen dromen van een toekomst met waterzekerheid en -veiligheid, en een bio-diverse leefbaarheid voor iedereen. Geen gek idee. Toch, in het hier en nu, worden sturende keuzes daarin een stuk ingewikkelder door tegengestelde belangen.
Belangrijk is het economisch regime zó in te richten dat dit werkt in het voordeel van de natuur en de biodiversiteit. Dat kan door vergroening van de belastingen bijvoorbeeld. Of door extensivering in de landbouw, of incentives voor de kwaliteit van ons water. Hoe zien bijvoorbeeld alternatieve economische modellen eruit? Wie neemt verantwoordelijkheid voor het beheer van het landschap? Hoe kunnen boeren worden beloond voor landschapsdiensten, en niet alleen voedselproductie?
Anderzijds wordt er ook binnen WEcR onderzoek gedaan naar de kwantificatie van landschapselementen in bestaande landbouwpraktijken. Voorheen werden bijvoorbeeld bomen en hagen gezien als een belemmering door de schaduw, of als een obstakel op het land. Anderzijds vormen deze heggen juist een belangrijke huisvesting voor insecten, die kunnen bijdragen natuurlijke
bestrijding en bestuiving en daardoor juist voordelig kunnen voor een boer. Ligt daarin een sweet-spot? Welke keuzes blijven er over?
Productie en presentatie: Sandra van Kampen. Assistentie: Marieke de Haas
Links voor meer informatie:
We hebben meer waterbewustzijn nodig
Towards a stewardship economy
-
Onze voedselproductie- en consumptie is de laatste decennia steeds grootschaliger en efficiënter, maar ook veel mondialer geworden. Dit zorgt voor tal van duurzaamheidsproblemen, bijvoorbeeld op het gebied van milieu en klimaat, op het gebied van dierenwelzijn, gewasbeschermingsmiddelen, maar ook bijvoorbeeld rond eerlijke verdeling van voedsel en een leefbaar inkomen voor producenten. Hoe werkt die voedselmarkt eigenlijk? Wie heeft het daar voor het zeggen? En met welke incentives kun je werken aan de transformatie naar een duurzame en eerlijke markt? In deze aflevering van ‘Expeditie landbouw’ praten we erover met senior onderzoekers Koen Boone en Katja Logatcheva, beide econoom.
Volgens de onderzoekers hebben we, vergeleken met 30-40 jaar geleden, al veel vooruitgang geboekt in de markt. We weten meer, er is meer bewustzijn over allerlei issues rond duurzaamheid en dierenwelzijn. Zeker op het vlak van deze laatste, ‘aaibare’ factor, loopt Nederland voorop. Maar het is duidelijk dat er nog veel meer kan gebeuren, willen we kunnen spreken van een eerlijke en transparante markt. De klimaatimpact bijvoorbeeld is veel minder ‘aaibaar’ en daar wordt nog nauwelijks op gestuurd. Retailers kunnen hierin veel bewerkstelligen, maar het is ook vooral een gedeelde verantwoordelijkheid van alle partijen in de keten, stelt Logatcheva. Prijs, en dan een eerlijke prijs, kan volgens haar een belangrijk sturingsmechanisme zijn. Omdat veel productiemiddelen, zoals bijvoorbeeld CO2, nu niet worden meegenomen in de prijs, vertekent ons beeld als consumenten. “Op deze manier kan prijs zijn functie niet uitoefenen in de economie”.
Labeling is een ander sturingsmechanisme. Wat betreft het marktaandeel biologisch scoort Nederland in vergelijking met de ons omringende landen niet zo hoog, maar volgens Boone loopt Nederland sterk voorop met andere typen certificering zoals voor dierenwelzijn of Fair Trade. Zo is er bijna geen koffie meer te koop zónder keurmerk en ontstaat er eigenlijk een soort ‘bodem’ in de markt. Maar voor 85% van ons voedsel dat nu niet onder een of ander keurmerk geproduceerd wordt, zijn er nog weinig prikkels tot verduurzaming. Vandaar dat Boone samen met Europese partners hard werkt aan de invoering van één Europees Ecolabel. “Met dit label, dat dit jaar al in Frankrijk wordt ingevoerd, willen we juist voor álle producten aangeven hoe ze op duurzaamheid scoren. Net als de nutriscore. Hierdoor kunnen consument in één oogopslag zien hoe het product van zijn of haar keuze scoort.”
Beiden zijn behoorlijk hoopvol gestemd over de recente ontwikkelingen en verwachten dat de markt de komende jaren flinke stappen gaat zetten naar duurzaam en eerlijk.
Presentatie: Sandra van Kampen. Productie: Sandra van Kampen en Marieke de Haas
Links voor meer informatie:
Verduurzamen in de agri-foodketen
Echte en eerlijke prijzen
-
Missing episodes?
-
Om te leven binnen de grenzen van wat onze planeet aankan, is het belangrijk in te zetten op de zogenaamde ‘eiwittransitie’. Ook de gezondheid van mensen is erbij gebaat als we minder vlees eten. Het ministerie van LNV houdt op dit moment een ambitie aan van 50% dierlijk en 50% plantaardige eiwitten in ons menu. De Gezondheidsraad en sommigeb elangenorganisaties gaan verder: van de verhouding 40-60 tot wel 20-80.
Voor onderzoeker Marleen Onwezen van Wageningen Economic Research is het zonneklaar. “We leven als consumenten op te grote voet”. Toch is elke beweging die leidt tot minder dierlijke en meer plantaardige eiwitten wat haar betreft positief. “Wat vooral nodig is, is uitgaan van de kracht van plantaardige producten, het vinden van het positieve verhaal”. Daarbij blijkt nudgen alleen niet genoeg. Het gaat erom dat mensen echt gemotiveerd zijn om hun eetgedrag te veranderen, de vaardigheden hebben om andere keuzes te maken maar daartoe ook in staat worden gesteld door ‘de voedselomgeving’.
Sanne Djojosoeparto, onderzoeker consument en gezonde leefstijl, ziet dat er nog veel te winnen is in de aanbestedingen en het beleid van overheden en publieke organisaties zoals scholen, universiteiten en ziekenhuizen. “Het zou goed zijn als plantaardig echt de standaard wordt, dat we zorgen dat dat er heel aantrekkelijk uitziet en daar positief over communiceren”. Dat zou overigens ook voor supermarkten en restaurants kunnen gelden. Overheden en publieke organisaties kunnen veel meer de regie nemen dan ze nu doen, ziet Sanne. Bijvoorbeeld door een voedselvisie te ontwikkelen en die om te zetten in beleid, of door criteria op te stellen voor een duurzaam inkoopbeleid. Bang zijn dat we helemaal nooit meer vlees kunnen eten is niet nodig. Ook door bijvoorbeeld de consumptie van duurzame vis, of andere dierlijke eiwitten is veel te winnen. We blijven – ook in de toekomst -vooral lekker en gezond eten.
Presentatie: Sandra van Kampen. Productie: Sandra van Kampen en Bart Haagsma.
Links voor meer informatie:
Hoe krijgen we bonenburgers op het menu?
De eiwittransitie: een beweging van iedereen
Vijf grote spelers lanceren masterplan voor eiwittransitie als economische motor in Nederland
De toekomst van eiwitten: scenario's & transitiepaden
Voor wie meer wil weten over de versnelling van de eiwittransitie, organiseert WUR op 7 maart 2024 een kennis- en dialoogsessie.
-
Veel partijen in Nederland elkaar lijken elkaar in de haren te vliegen over de toekomst van de landbouw. Maar zijn er eigenlijk wel zoveel meningsverschillen? Hoe zou die toekomst voor de
landbouw eruit kunnen zien en wie zou daar wat aan kunnen bijdragen? We praten erover met Anne-Charlotte Hoes, onderzoeker verantwoorde transities, en met Roel Jongeneel, landbouw econoom. Volgens beide onderzoekers zijn de doelen waaraan het nieuwe systeem moet voldoen wel helder, er was redelijk wat consensus bij de partijen die meepraatten over het Landbouwakkoord. Maar hoe werkt dit uit op het boerenbedrijf? Het proces vergt een sterke overheid die stuurt én die ondernemers de ruimte laat om er hun eigen invulling aan te geven. “Economie en ecologie moeten samen gaan.”
Presentatie: Sandra van Kampen. Productie: Sandra van Kampen en Bart Haagsma. Link voor meer informatie: De Nederlandse landbouw heeft verantwoord transitiebeleid nodig
-
Gezond eten en inkomen zijn wereldwijd heel ongelijk verdeeld. In veel delen van de wereld heersen armoede en honger, terwijl mensen in het Westen sterven aan welvaartsziekten door het eten van te veel en ongezond voedsel. Hoe zijn we daar terecht gekomen? En vooral: wat kunnen wij eraan doen? Presentator Sandra van Kampen praat hierover met Bart de Steenhuijsen Piters, Yuca Waarts en Herman Brouwer, onderzoekers bij Wageningen University & Research.
Link voor meer informatie: Ongelijke handel houdt ondervoeding in stand – maar dat kan anders.
-
Hoe kunnen we goed leven binnen de grenzen van de planeet, op een manier die voor iedereen eerlijk is? Dat is de vraag waar steeds meer mensen zich mee bezig houden. Hoe moet het wèl met ons voedselsysteem en onze landbouw? Wageningen Economic Research (WEcR) – onderdeel van Wageningen University & Research – is een onafhankelijk onderzoeksinstituut dat zich buigt over kwesties als consumentengedrag, true pricing, ketenverantwoordelijkheid, verdienmodellen van boeren of de eerlijke verdeling van inkomen en voedsel wereldwijd. Samen met steeds wisselende experts van binnen en buiten de organisatie, gaan we in deze podcast op zoek naar antwoorden op prangende vragen.
Kijk voor meer informatie over ons werk op www.wageningeneconomicresearch.nl
