Reproducido
-
This programme was recorded and produced by Shirley O'Regan for West Limerick 102fm. It features Haulie Costello and Tom Dillon.
-
Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.
*
Inniu an seachtú lá is fiche de mhí Eanáir. Is mise Niall Ó Siadhail.
Dé hAoine, d’fhógair an Chúirt Bhreithiúnais Idirnáisiúnta go gcaithfidh Iosrael cinntiú nach bhfuil cinedhíothú ar siúl i Stráice Gaza. De réir an rialaithe, a tugadh sa Háig inné, tá ar Iosrael a dhícheall a dhéanamh gan cinedhíothú a ligean, agus gan fianaise gur tharla cinedhíothú a scriosadh. Cé nár iarradh sos cogaidh orthu sa bhreithiúnas idirlinne seo, ciallaíonn na téarmaí a úsáideach go gceaptar go bhfuil sé inchreidte go bhfuil cinedhíothú tar éis tarlú, rud a shéanann na hIosraelaigh go láidir. Chuir ionadaithe ón Afraic Theas, a thug an cás os comhair na Cúirte, fáilte roimh an bhreithiúnas, ach cháin airí ó Iosrael cinneadh agus údarás na Cúirte. Cumadh an Coinbhinsiún um Chinedhíothú sa bhliain 1948, de dheasca na n-ionsaithe uafásacha a rinneadh ar Ghiúdaigh agus ar ghrúpaí eile le linn an Dara Cogadh Domhanda.
I gcúirt eile i Nua Eabhrac Dé hAoine, bronnadh $83.3m ar E Jean Carroll ina cás clúmhillte i gcoinne Donald Trump. Tá sí le fáil $18.3m mar chúiteamh as damáistí, chomh maith le $65m mar chúiteamh pionósach. Níor ghlac Trump leis an bhreithiúnas, agus mhaígh sé go raibh feachtas géarleanúna ar siúl. Scríobh Carroll alt don iris New York cúig bliana ó shin inar nocht sí gur éignigh Trump í sa bhliain 1996, agus ghlac giúiré agus breitheamh leis go raibh na líomhaintí seo fíor. Níor chuir sin as do Trump, áfach, agus lean sé ar aghaidh ag clúmhilleadh Carroll go minic.
Tá an banna ceoil conspóideach Kneecap i ndiaidh gradam an lucht féachana a bhaint ag an fhéile scannán Sundance in Utah. Ba é an chéad scannán Gaeilge a léiríodh ag Sundance, agus rinneadh comparáid leis an scannán Trainspotting i léirmheas amháin i Meiriceá. Cheannaigh Sony Picture Classics na cearta chun an scannán a dháileadh i Meiriceá Thuaidh, Meiriceá Theas, an Eoraip agus sa Mheánoirthear. Tá an banna conspóideach as na tagairtí a dhéanann siad do dhrugaí agus do chúrsaí polaitíochta i dTuaisceart Éirinn, ach ag an am chéanna tá sé áitithe acu nach bhfuil aon teachtaireacht sheicteach ina gcuid ceoil.
*
Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.
*
GLUAIS
breithiúnas idirlinne - interim judgement
inchreidte - plausible
cás clúmhillte - defamation case
feachtas géarleanúna - witch hunt
gradam an lucht féachana - the audience award
teachtaireacht sheicteach - sectarian message
-
Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.
*
Inniu an t-aonú lá is fiche de mhí Dheireadh Fómhair 2023. Is mise Alanna Ní Ghallachóir.
Tá eagla ann gur maraíodh na céadta daoine i bpléasc a tharla in Ospidéal Al-Ahli i gCathair Gaza oíche Dé Máirt. Chuir na húdaráis Palaistíneacha in Gaza, atá faoi smacht ag Hamas, an locht ar Iosrael láithreach, ag éileamh gur buille aeir d’aon turas a bhí ann, agus baint leis an ionsaí á séanadh ag Iosrael. Tar éis chuairt an uachtaráin Mheiriceánaigh, Joseph Biden, Dé Céadaoin, d’fhógair Iosrael go ligfí soláthairtí daonnúla isteach go Stráice Gaza - go sonrach bia, uisce, agus leigheas don phobal sibhialtach.
Le linn na seachtaine, tháinig Stoirm Babet go hÉirinn agus go dtí an Ríocht Aontaithe. Tráthnóna Dé Céadaoin, dúirt an Garda Síochána nárbh fhéidir le trácht bealach a dhéanamh trí cheantar Mhainistir na Corann, mar gheall ar an drochaimsir leanúnach. D’eisigh Met Éireann fógra buí do gach ceantar in Éirinn. In Albain, thug Buidheann Dìon Àrainneachd na h-Alba rabhadh go raibh léibhéail fearthainne le teacht nach bhfacthas riamh in oirthuaisceart na hAlban, agus “go gcuirfí isteach go mór ar shaol an phobail agus go mbeadh contúirt an tsaoil ann” de bharr na dtuilte.
Tá an fómhar buailte linn agus tá sraitheanna úra le feiceáil ar ár scáileáin. Ar Virgin Media na hÉireann, féadtar an tsraith “Grá ar an Trá” a fheiceáil, ina dtugtar a ndúshlán do dhaoine singile an Ghaeilge a fhoghlaim nó feabhas a chur ar a gcuid Gaeilge, díriú ar an ghrá, agus coróin na lánúine is fearr a bhaint amach. Agus ar an BBC, tá sraith sé chuid darb ainm “Bog Amach” le feiceáil, ina nglacann an láithreoir, Emer Mhic an Fhailí, sé lánúin agus theaghlach chuig áiteanna éagsúla ar fud na hÉireann, agus iad sa tóir ar theach úr. Ar TG4.ie, tá sraith taistil nua de chuid Hector Ó hEochagáin ar fáil, ina dtéann an láithreoir “ó na hOileáin Filipíníneacha go hOileáin Sholaimh”.
*
Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.
*
GLUAIS
buille aeir d’aon turas - deliberate air strike
soláthairtí daonnúla - humanitarian provisions
Buidheann Dìon Àrainneachd na h-Alba / Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil na hAlban - Scottish Environment Protection Agency
léibhéail fearthainne - rain levels
lánúin - (romantic) couple
Oileáin Sholaimh - the Solomon Islands
-
Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.
*
Inniu an seachtú lá déag de mhí Feabhra. Is mise Sibéal Dempsey.
Dúirt Donald Trump go spreagfadh sé an Rúis ionsaí a dhéanamh ar chomhghuaillithe NATO nár chomhlíon a gcuid oibleagáidí airgeadais. Mar thoradh ar na tuairimí seo bhí roinnt polaiteoirí sinsearacha agus oifigigh ar fud an domhain ag labhairt amach i gcoinne Trump. Dúirt ardrúnaí NATO go bhfuil NATO fós réidh agus in ann gach comhghuaillí a chosaint agus chuir sé ina leith gur bhain Trump an bonn de ról NATO trí bhonn a bhaint as creidiúnacht a dhíspreagadh. D’fhreagair Joe Biden freisin agus é ag rá go raibh tuairimí Trump balbh, náireach agus contúirteach. Ag an am céanna, rinne Biden achainí ar Phoblachtánaigh chun bille a thabharfadh cúnamh eachtrach do thíortha lena n-áirítear Iosrael agus an Téaváin a cheadú.
Tháinig Coiste Meán an Oireachtais le chéile an tseachtain seo caite chun scannal leanúnach RTÉ a phlé. Iarradh ar an Ard-Stiúrthóir, Kevin Bakhurst, pacáiste scoir conspóideach an phríomhoifigigh airgeadais a phlé, rud a bhain léi a bheith íoctha ceithre chéad caoga míle euro. Labhair roinnt polaiteoirí, lena n-áirítear Mary Lou McDonald, a dúirt go raibh daoine ag vótáil lena gcosa gan an ceadúnas teilifíse a íoc agus d'iarr arís go gcuirfí deireadh leis go hiomlán. Bhí an ceoldráma bunaithe ar Sheó na mBréagán ina ábhar plé freisin, agus ceisteanna ag eascairt faoin gcaoi ar ceadaíodh an tionscadal, a chaill dhá mhilliún agus dhá chéad míle euro.
Tá an grúpa rapcheoil ó Bhéal Feirste Kneecap ag cur an dlí ar Rúnaí Stáit na Ríochta Aontaithe, Kemi Badenoch. Cheadaigh painéal neamhspleách deontas arbh fhiú cúig mhíle dhéag punt do Kneecap. Chuir rialtas na Ríochta Aontaithe bac ar an deontas, áfach, agus dúirt nach raibh siad ag iarraidh airgead poiblí a eisiúint do ghrúpa atá i gcoinne na Ríochta Aontaithe féin. Tá cáineadh déanta faoi Kneecap cheana ar nádúr conspóideach a gcuid amhrán agus físeán. Dúirt siad gur iarracht rialtas na Ríocht Aontaithe iad a chur ina dtost an beart is déanaí seo. Tá an deontas deartha chun ealaíontóirí a chur chun cinn i margaí thar lear.
*
Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.
*
GLUAIS
comhghuaillí - ally
creidiúnacht - credibility
Coiste Meán an Oireachtais - Oireachtas Committee on Media
pacáiste scoir - severance package
deontas - grant
cáineadh - condemnation
-
Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.
*
Inniu an ceathrú lá is fiche de mhí Feabhra. Is mise Liam Ó Brádaigh
D’fhógair na Stáit Aontaithe smachtbhannaí móra an tseachtain seo atá dírithe ar an Rúis mar gheall ar bhás cheannaire an fhreasúra sa tír, Alexei Navalny, agus an cogadh leanúnach san Úcráin. Fógraíodh bás Navalny sa phríosún ar an 16ú de mhí Feabhra. Dúirt na húdaráis san áitreabh pionóis sa tSibéir ina raibh sé á choinneáil nár tháinig an mothú ar ais ann tar éis dó titim i ndiaidh siúlóide. Dúirt Yulia Navalny, baintreach Alexei, gur nimhíodh Navalny leis an néaroibreán, Novichok, agus gurb é seo an fáth nach bhfuil a chorp scaoilte go fóill. Díreoidh na smachtbhannaí is déanaí ar raon réimsí, lena n-áirítear bunáiteanna cosanta agus tionsclaíochta na tíre, mar aon le foinsí ioncaim don gheilleagar.
Bhuaigh an t-aisteoir as Corcaigh, Cillian Murphy, gradam don Aisteoir is Fearr ag na BAFTAs Dé Domhnaigh seo caite as a léiriú sa scannán Oppenheimer. Sa scannán, léirigh Murphy an t-eolaí taobh thiar den bhuama adamhach, agus tá sé anois ina phríomh-iomaitheoir le bheith ar an dara haisteoir Éireannach riamh an gradam don Aisteoir is Fearr a bhuachaint ag na Oscars. D’éirigh chomh maith leis an scannán, Poor Things, a léirigh an comhlacht Éireannach, ‘Element Pictures.’ Bhain an scannán duaiseanna amach as léiriú Emma Stone chomh maith le dearadh agus éifeachtaí amhairc.
Den tríú huair, chros na Stáít Aontaithe rún na Náisiún Aontaithe chun sos cogaidh daonnúil láithreach a éileamh i gcogadh Iosrael-Hamas. Chuir na Stáit Aontaithe i gcoinne an rúin, a fuair tacaíocht fhorleathan, ag rá go gcuirfeadh an comhaontú isteach ar an gcaibidlíocht chun gialla Iosraelacha a shaoradh. Ba é 13-1 an vóta sa Chomhairle Slándála ina raibh 15 bhall (agus staon an Ríocht Aontaithe). Go dtí seo, maraíodh níos mó na 29,000 Palaistíneach in ionsaithe míleata Iosrael, de réir Aireacht Sláinte Gaza, a deir gur mná agus leanaí a bhí i bhformhór na dtaismeach.
*
Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.
-
Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.
*
Inniu an dara lá de mhí an Mhárta. Is mise Oisín Mac Conamhna.
Tharla tubaiste nua i nGaza an tseachtain seo ar Shráid Haroun Al Rasheed cois fharraige i gCathair Gaza. Phlódaigh slua mór daoine timpeall ar thionlacan cabhrach, ag lorg bia. Bhí Fórsaí Cosanta Iosrael freagrach as slándáil an tionlacain, acht nuair a bhrúigh an slua isteach róghar, thosaigh siad ag scaoileadh urchar. Idir sin agus an táinrith a lean go díreach, d’éag ar a laghad céad agus dáréag daoine. Dar le Roinn Sláinte Gaza, tá breis agus 30,000 Palaistíneach maraithe anois i bhfrith-ionsaí Iosrael tar éis ionsaí Hamas ar an 7ú lá de mhí Dheireadh Fómhair.
Tharla sochraid Alexei Navalny, ceannaire an fhreasúra i gcoinne Uachtarán na Rúise Vladimir Putin, i Moscó Dé hAoine. Fuair Navalny bás go tobann i ngéibheann sa tSibéar Artach coicís ó shin. Is iomaí daorbhreith a gearradh ar Navalny nuair a d’fhill sé ar an Rúis, lena n-áirítear calaois, díspeagadh cúirte agus antoisceachas; acht shéan Navalny iad uilig, ag rá nach raibh iontu acht iarracht pholaitiúil chun é a chuir ina thost. D’fhreastail na mílte daoine ag a shochraid, acht dúirt urlabhraí na Creimile Dimitry Peskov go raibh aon chruinniú neamhúdaraithe ar son Navalny neamhdleathach. D’fhill Navalny ar an Rúis ón nGearmáin in 2021, tar éis cóir leighis don nimh néaróige Novichok a fháil, acht gabhadh go díreach é.
Thosaigh Seachtain na Gaeilge Dé hAoine, agus Éire faoi bhrat sneachta an mhaidin sin. Cuireadh tús leis an bhféile in 1902, agus leanann an "tSeachtain" go Lá Fhéile Pádraig. Seoladh í le himeachtaí i mBaile Átha Cliath agus i mBéal Feirste. Dúirt Orlaith Nic Gearailt, bainisteoir na féile le Conradh na Gaeilge, gur “féidearthachtaí” an téama atá ann i mbliana, féidearthachtaí chun tuilleadh Gaeilge a usáid sa ghnáthshaol. Beidh imeachtaí ar siúl in Éirinn agus ar fud an domhain i rith na Seachtaine. I Londain, beidh both ag Conradh na Gaeilge ag an bhféile ar Chearnóg Trafalgar ar Lá Fhéile Pádraig.
*
Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.
*
GLUAIS
tionlacan cabhrach - aid escort
táinrith - stampede
calaois - fraud
díspeagadh cúirte - contempt of court
antoisceachas - extremism
féidearthachtaí - possibilities
