Episodit
-
In memoriam eseistui, poetui, Nacionalinės kultūros ir meno premijos laureatui Rolandui Rastauskui.
Laidoje skamba archyviniai radijo įrašai, fragmentai iš poetinio hepeningo MS Nord Gotlandia, skaitomi eilėraščiai.
Ved. Jolanta Kryževičienė
Vlado Braziūno nuotrauka -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„Pramogų kultūra reikalinga tik vienam tikslui - išblaškyti kolosališką nuobodulį. Ji atsiranda, kai visuomenė pradeda pūti“,- sakė vienas garsiausių Lietuvos filosofų, vokiečių egzistencializmo tyrinėtojas, vertėjas ir eseistas, Nacionalinės kultūros ir meno premijos laureatas, habilituotas humanitarinių mokslų daktaras, profesorius Arvydas Šliogeris.
Rugsėjo 12-ą dieną filosofui sukaktų 80 metų.
Arvydą Šliogerį prisimena buvęs profesoriaus doktorantas, VU profesorius Naglis Kardelis, skamba archyviniai įrašai.
Ved. Jolanta Kryževičienė
Regimanto Tamošaičio nuotr. -
Puuttuva jakso?
-
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„Mes gyvename baimės civilizacijoje. Tokią būseną provokuoja laisvoji rinka ir politika, kuri minta gandais ir panikos kėlimu“,- beveik prieš dešimtmetį sakė Leonidas Donskis - eseistas, kultūrolgas, filosofas, pedagogas, nepamirštamas Žilvičio stovyklos vadovas ir buvęs Europarlamento narys. Mąstytojas, kurio tekstai, jo vedamos televizijos laidos „Be pykčio“ skatindavo ne ieškoti kitaip mąstančių ir juos pulti, o bandyti suprasti, diskutuoti, ieškoti savųjų argumentų.
Laidoje - trys archyviniai įrašai. Kai kurie pokalbiai vyko daugiau kaip prieš 10 metų, tačiau filosofo idėjos ne tik nepaseno, kartais jos atrodo dar aktualesnės ir svarbesnės mūsų laikui.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„Aš tikiu, kad pagrindinė informacija, kurią žmogus gauna iš spektaklio, yra pasąmoninė. Išorinė informacija tik patvirtina arba apgauna. Jeigu nematoma informacija yra teisinga, tai ji veikia.“ Tokiais principais savo kūrybą grindė viena įdomiausių Lietuvos teatro kūrėjų - dailininkė, scenografė, režisierė Vega Vaičiūnaitė. 1995 metais su grupe bendraminčių Vegos sukurtas muzikos ir reginių teatras „Miraklis“ vos per 7 gyvavimo metus įvairiose Vilniaus vietose parodė unikalius spektaklius „Pro Memoria Šv. Stepono 7“, „Saulės kelionė“, „Audra“, „Vėlinės“ ir kt.
Šią savaitę sukako lygiai 20 metų, kai Vegos Vaičiūnaitės nebėra.
Vegą ir jos Miraklį prisimena šio teatro aktorė, dainininkė Austėja Merkevičiūtė ir teatro kritikas Vaidas Jauniškis. Skamba archyviniai įrašai.
Ved. Jolanta Kryževičienė
Nuotr. iš knygos „Vegos Vaičiūnaitės Miraklis“ -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
Virginija Idzelytė - viena ryškiausių Lietuvos scenografių, įspūdingų spektaklių scenografijos ir kostiumų kūrėja, dažnai stebinusi ir režisierius, ir publika netradiciniais sprendimais, ypač giliu dramaturgijos suvokimu. Dailės akademijos profesorė.
Virginija Idzelytė kūrė scenografiją, kostiumus H. Vancevičiaus, I.Bučienės, R.Tumino, G.Žilio, J.Jurašo spektakliams, lietuvių autorių operoms: A. Žigaitytės „Mažvydas“, G.Kuprevičiaus „Prūsai“, B.Dvariono „Dalia“, T.Kutavičiaus „Nykštukas Nosis“. Yra išleidusi dvi knygas „Kostiumo istorija“ ir „Šilko kelias“.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„Aš esu kino juostininkas. Montuot kompiuteriu moku, viską įvaldžiau. Bet filmuot su skaitmeniu - tai visai kitoks mąstymas“,- sako Algimantas Mikutėnas, vienas ryškiausių Lietuvos kino operatorių, kurio kamera užfiksavo daugiau kaip 50 vaidybinių ir dokumentinių filmų, kino kronikos siužetų, reklaminių ir muzikos klipų. Miko kamerai priklauso tokie filmai kaip „Mano mažytė žmona“, „Lošimas be kozirių“, „Vienui vieni“, „Ir jis pasakė jums sudie“, „Dievų miškas“, Nuodėmės užkalbėjimas“, „Kita tylos pusė“.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
Prieš 120 metų gimė Antanas Gudaitis - vienas didžiausių Lietuvos dailės klasikų, modernizmo pradininkas, ars grupės kūrėjas, Dailės instituto profesorius. Kaip ir daugelio tarpukario Lietuvos inteligentų, kurie neemigravo po karo, o sovietmetį išgyveno Lietuvoje, jo gyvenimas buvo kupinas ne tik kūrybinio džiaugsmo ir atradimų, bet ir pilnas pažeminimo, nevilties ir pastangų kažkaip išgyventi. „Nuo vokiečių okupacijos metų prasidėjo mano dvasinis paralyžius", - yra sakęs kūrėjas.
Apie Antaną Gudaitį kalba jo buvęs studentas, VDA tapybos katedros vedėjas prof. Arvydas Šaltenis, anūkė, menotyrininkė ir parodų kuratorė Algė Gudaitytė, dailėtyrininkė, humanitarinių mokslų daktarė prof. Aleksandra Aleksandravičiūtė.
Ved. Jolanta Kryževičienė
Algimanto Kurčiaus nuotr. -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„Su vaikais spektaklyje turi būti mirtinas kontaktas, jie neateina žiūrėti kino, jie nori kartu veikti,"- apie savo unikalaus teatro paslaptis pasakoja
vienas žymiausių Lietuvos lėlių teatro kūrėjų, Vilniaus Lėlės teatro įkūrėjas ir ilgametis vadovas, režisierius, scenografijos mokyklos pradininkas, tapytojas Vitalijus Mazūras.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
Legendinis teatro ir kino aktorius, dainų autorius ir atlikėjas, režisierius Kostas Smoriginas suvaidino ne tiek jau daug - apie 50 vaidmenų. „Kai suvaidinau „Kvadratą“, supratau, kad esu profesionalas. Vieną tokį spektaklį suvaidini ir užtenka visam gyvenimui“,- sako aktorius.
Apie teatrą, kiną ir muziką, apie praeitį ir šiandieną - pokalbis su Kostu Smoriginu.
Ved. Jolanta Kryževičienė
Stanislovo Kairio nuotr. -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„Kultūra negali maldaut aklų žmonių, kad jos pasigailėtų. Kultūra neprašo pasigailėjimo, nes yra aukščiau to. Dvasinėj hierarchijoj kultūra yra aukščiausiai. Ją gali sunaikinti karai. Bet dažnai žmonės patys save nužudo dvasiškai. Tai didelės žmonijos problemos.“ Taip daugiau kaip prieš 30 metų sakė legendinis teatro režisierius, Panevėžio dramos teatro įkūrėjas Juozas Miltinis.
Šiandieninis teatro meno vadovas režisierius Aleksandras Špilevojus siekia tęsti esminius Juozo Miltinio darbo principus: „Panevėžyje jis bandė sukurti mažą pasaulį, kurį matė Paryžiuje, meno komuną, kurioje svarbiausia - atsidavimas kūrybai“.
Ved. Jolanta Kryževičienė
Nuotr. Algimanto Aleksandravičiaus -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„Parko gatvėje yra psichiatrijos ligoninė, viename skyriuje - žmonės, kurie neturi artimųjų, apleisti. Buvo viena moteris, kuri negalėjo kalbėti, ji laukdavo manęs ir nenorėdavo išleisti. Aš ją tapiau ir tapiau. Ji man buvo kaip šventoji. Bet norėjau kalbėti plačiau - apie visuomenės ligą“,- yra sakiusi tapytoja, performansų ir projektų atvirose erdvėse kūrėja Marija Teresė Rožanskaitė. Apie laimę priimti savo likimą, apie meną stebėti, apie perėjimą nuo prokštumos į erdvinę kūrybą - archyviniai pokalbiai su menininke.
Dailininkę prisimena jos sūnūs - tapytojas Marijus Piekuras ir skulptorius Gediminas Piekuras.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„XX amžiaus antra pusė. Kai kurie darbai vertingi, nes jie rodo praeitį, kuri buvo sunki, bet žiūrėdamas pastebi, kad žmogus tą okupaciją oriai pernešė, išdidžiai, nepalaužtas“,- sako 85-erių metų gyvenimo sukaktį švenčiantis Lietuvos fotografijos grandas, vienas iš Lietuvos fotografijos meno draugijos ir fotografijos mokyklos kūrėjų, daugybės parodų ir albumų autorius Antanas Sutkus.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Mohikanai - laidų ciklas apie didžiuosius Lietuvos meno kūrėjus ir kūrėjas.
„Miesčioniškas prietaras, kad ateina įkvėpimas, mažiems vaikams pasakėlė. Atsistoji ir dirbi“,- yra sakęs Lietuvos dailės klasikas, tapytojas Augustinas Savickas, kurio 105-ąsias gimimo metines minėjome šiais metais. Apie dramatiškai susiklosčiusį šeimos likimą, tapybą, kūrybos laisvę, humorą - archyviniai pokalbių su Augustinu Savicku įrašai.
Menotyrininkė dr.Ramutė Rachlevičiūtė: „Tai absoliučiai unikali ir tragiška gyvenimo istorija, kurią dailininkui reikėjo išgyventi, atlaikyti ir eiti toliau".
Ved. Jolanta Kryževičienė -
„Meno gilesnę prasmę siečiau su būtimi, žmogaus ryšiais su pasauliu, vieta, kur galima jaustis kaip namie“,- sako filosofas ir dailininkas Tomas Kiauka, Vilniaus Rotušėje surengęs parodą „Rytprūsių dangus“. Kaip šiandieninėje visuomenėje keičiasi meno, kultūros įtaka, kokios kultūros reikia Klaipėdai, kai miesto politikams svarbiausiu renginiu tampa Jūros šventė? Pokalbis su Klaipėdoje ir Vilniuje gyvenančiu humanitarinių mokslų daktaru Tomu Kiauka.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Vilniaus miesto savivaldybės Kultūros skyriaus vedėjas Tadas Rimdžius paskelbė sprendimą, kad trijuose memorialiniuose rašytojų butuose – Antano ir Tomo Venclovų, Vinco Krėvės Mickevičiaus ir Vinco Mykolaičio Putino – neliks muziejinės veiklos, jie bus pritaikyti literatūros bendruomenei, galimai užsienio rašytojų rezidencijoms. Vilniaus vicemerė Simona Bieliūnė paneigė šiuos Tado Rimdžiaus žodžius, tačiau sunerimusi literatūros bendruomenė rengia peticiją ir kviečia į protesto akciją.
Kodėl ekspertai pasiūlė keisti muziejų pavaldumą? Kas laukia trijų memorialinių muziejų? Kokia veikla galėtų juose vykti?
Pokalbyje dalyvauja Kultūros ministerijos Atminties institucijų politikos grupės vadovė Rūta Pileckaitė, „Vilnius Unesco literatūros miestas“ vadovė Rūta Elijošaitytė-Kaikarė, LLTI mokslininkė, literatūrologė, profesorė Dalia Satkauskytė.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Ezoterizmas – tai mąstysena ir praktikos, randamos visame pasaulyje, tačiau Vakarų akademinėje bendruomenėje ilgus metus marginalizuotas, siejamas su mistika ir iracionalumu. Ar šis reiškinys, pripažintas svarbiu daugelio kultūrų paveldu, yra vertas mokslininkų dėmesio? Ką tyrinėja Lietuvos filosofai ir religijotyrininkai? Ar galėtume kalbėti apie globalųjį ezoterizmą? Kaip jis sujungia Vakarų ir Azijos tradicijas, praktikas ir tekstus?
Pokalbis su VU Azijos ir transkultūrinių studijų instituto profesoriumi, filosofu Audriumi Beinoriumi.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Spaudos atgavimo, kalbos ir knygos dieną dažnai prisimename ir diskutuojame apie kalbos norminimo problemas, jos pokyčius ir ateitį. Ką mums svarbu išsaugoti, kuo mums svarbi gimtoji kalba ir kaip ji turi keistis, kad išliktų globaliame pasaulyje - šios laidos tema.
Rašytoja Vanda Juknaitė: „Kalba yra valstybinės reikšmės dalykas. Mes kompleksuojame prieš negyvą mašiną - dirbtinį intelektą. Kalba atgyja tarmėse, žmogaus lūpose, todėl jai reikia ne vajaus, o nuolatinio dėmesio“.
Arūnas Augustinaitis: „Mes gyvename medijų ir informaciniame pasaulyje. Ar kalba spėja keistis kartu su pasauliu? Kaip jai išgyventi šiame pasaulyje?“
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Viena žymiausių Lietuvos skulptorių, monumentalistė Dalia Matulaitė savo namuose atidaro galeriją, pirmoji paroda - „Būsena Amnezija. Skausminga nejautra“. Tai būsena, ateinanti iš genties istorijos, kai skauda, bet negali nieko pakeisti.
Dideli, monumentalūs skulptorės darbai yra ryškiai matomi mūsų miestuose - „Stumbras“ Kauno Ąžuolyne, „Aušra“ Šiauliuose, „Šventvakarių Ėvė“ Priekulėje, „Lazdynų Pelėda“ Vilniuje, „Neringa“ Klaipėdoje. Kiekviena skulptūra turi savo istoriją, kai kurių darbų gimimas užsitęsė net kelis dešimtmečius. Kaip rasti jėgų toliau dirbti ir nepasiduoti, kai išgirsti sprendimą „griauti, apmokėti, išmesti“, kaip pavyko išvengti propagandinių ideologinių užsakymų, kokias skulptūras mieste dar svajoja pastatyti - pokalbis su Dalia Matulaite.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Balandžio 28-ą dieną minime talentingo Lietuvos teatro ir kino aktoriaus Donato Banionio 100-ąsias gimimo metines. Pakviestas režisieriaus Juozo Miltinio penkis dešimtmečius vaidino Panevėžio dramos teatre ir sukūrė vaidmenis garsiausiuose to meto spektakliuose. Daugiau kaip 80 vaidmenų sukūre kine, vaidino režisierių Vytauto Žalakevičiaus, Andrejaus Tarkovskio filmuose.
Laidoje skamba archyvinis radijo įrašas - prieš 18 metų įrašytas pokalbis su Donatu Banioniu. Taip pat tiesioginis pokalbis su aktoriaus sūnumi režisieriumi Raimundu Banioniu.
Ved. Jolanta Kryževičienė -
Prieš septynerius metus tapusi Lietuvos kultūros sostine Klaipėda žadėjo intensyvų ir įdomų kultūrinį gyvenimą. Tačiau įvairūs tyrimai rodo, kad Klaipėdos kultūros uoste vis dar yra kaustančių ledų. Kaip šiandien gyvena miesto menininkai? Kaip kultūros procesus vertina gyventojai? Kodėl kyla valdžios ir kūrėjų kovos? Ar vykstantys procesai susiję tik su kultūros politika?
Pokalbyje dalyvauja Klaipėdos miesto savivaldybės kultūros skyriaus vedėjas Paulius Ignatavičius, Lietuvos jūrų muziejaus Ryšių su visuomene ir rinkodaros skyriaus vedėja Nina Puteikienė, Lietuvos fotomenininkų sąjungos Klaipėdos skyriaus pirmininkas Darius Vaičekauskas.
Ved. Jolanta Kryževičienė - Näytä enemmän