エピソード
-
Tussen religie en wetenschap heeft het altijd geknetterd. De twee hebben innig samengewerkt maar kunnen ook keihard botsen. En tot op de dag van vandaag hebben ze onverwacht veel met elkaar gemeen. In de laatste stop van onze Museumtour doen we het Catharijneconvent aan, voor de tentoonstelling Schepping van de wetenschap.Te gast is cabaretier, liedschrijver én wiskundige Jan Beuving. En Jan is christelijk opgevoed en nog steeds een kerkganger. In zijn voorstelling Restante vertelde hij over hoe deze – voor veel mensen onverwachte – combinatie. We hebben het deze aflevering over verwondering over het leven en de natuur; over hoe nieuwe feiten je wereldbeeld aan het wankelen kunnen brengen; en over hoe kunst zich daartoe verhoudt. Speciale aandacht dit keer voor een onderbelicht genre in onze podcast: liedkunst.In deze aflevering hoor je over:* Ongelovige Thomas van Hendrick ter Brugghen (ca. 1622) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/De_ongelovige_Thomas_Rijksmuseum_SK-A-3908.jpeg/1517px-De_ongelovige_Thomas_Rijksmuseum_SK-A-3908.jpeg)* Vessel to flesh van Kathrin Schlegel (2023) (https://historiek.net/wp-content/uploads-phistor1/2024/03/Kathrin-Schlegel-Vessel-to-flesh.jpg)* Striep van Jan Beuving (2021)* Planetarium van Eise Eisinga (1774-1781) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Planetarium_Eise_Eisinga_in_Franeker.jpg/1920px-Planetarium_Eise_Eisinga_in_Franeker.jpg)* Philosophische bedenkingen over de conjunctie van de planeten Jupiter, Mars, Venus, Mercurius en de Maan van Liefhebber der Waarheid (1774) (http://images.tresoar.nl/wumkes/pdf/AltaE_PhilosophischebedenkingenConjunctiePlaneten.pdf)* On the Beach at Night alone uit A Sea Symphony van Ralph Vaughan Williams (1903-1909) (https://open.spotify.com/track/4JplIKbRXqat10mAx9SUjU?si=ecf8f338723d4f08&nd=1&dlsi=86490781d3c04b33)* De Zondvloedmens (https://www.vpro.nl/speel~WO_VPRO_2448475~zondvloedmens-camera-curiosa~.html)* Een geschiedenis van de wereld in 10 1/2 hoofdstuk van Julian Barnes (1989)* Gereformeerd van Kees Torn (2009) (https://open.spotify.com/track/5rjXE1nDmTHqIWcobuplFx?si=e9333ab396f2408e)* Agnus Dei uit Missa Charles Darwin van Gregory W. Brown (2017) (https://open.spotify.com/track/7waNcymP9TO4lN4tkjvSkw?si=fc345697f49545bf)* Henrietta Lacks van Iris Kensmil (2023) (https://www.catharijneconvent.nl/media/images/Iris_Kensmil_The_contribution_of_Henrietta_Lac.width-340.jpg)* Mooi van Maarten van Roozendaal (2006) (https://www.youtube.com/watch?v=RwQq6y29YSA) Ergens moet het zijnwaar graven ze naartoe, de mollen in de nachtdie blind zijn maar het verste wormenlijfin hun neus voelen trillenwaar komen ze vandaande reuzensalamanders in de rotsen de vier planeten en de maan de mogelijkheid dat alles uit een bronof uit zichzelf geboren wordten ook weer zal vergaanergens moet een veld zijn, zacht als moswaar ledematen kunnen rusten moe van meten, tellen en gebaren wortels brengen licht naar diepere lagen er liepen mensen over de aarde die hun theorieën lieten varenof juist hun Arken - zodat ze niet zonken -tot varende Hiltonhotels moesten makennadat er weer nieuwe diersoortenwaren gevonden ik wil de waarheid liegen en de woorden zingen er moet meer zijn dan ik zien kan met mijn ogen het lijf waarin ik woon is als een huis met ramen het zijn de vormen van de ramen die de tuin waarop ik uitkijk bepalendus blijf ik onderzoeken blijf ik schetsen blijf ik geloven blijf ik malen- Anne Broeksma
-
Als je de waarheid spreekt, ben je je leven niet altijd zeker. Dat geldt voor profeten en voor kunstenaars. Ze kunnen confronteren, provoceren, de status quo bevragen. En dat wordt ze lang niet altijd in dank afgenomen. Welke macht heeft kunst? Hoe schud je de gevestigde orde op? En hoe zorg je dat je koers houdt, als je enorme tegenstand op je weg vindt?In de tweede stop van de museumtour van Scheppingsdrift zijn we in Kunstmuseum Den Haag bij de tentoonstelling Universum: Max Beckmann. Drie personen staan centraal: Max Beckmann, kunstenaar TINKEBELL en profeet Elia. Beckmanns kunst was volgens de nazi's ontaard en dus moest hij zijn vaderland ontvluchten. Elia klaagde het verdorven regime van koning Achab aan en moest eveneens vluchten. TINKEBELL strijdt voor een betere wereld en gaat daarbij de provocatie niet uit de weg. Door de schok of de schuring kun je laten zien wat er mis is in de wereld. Maar dat levert haar een onophoudelijke stroom aan doodsbedreigingen op.Lieke neemt ons mee door het roerige leven van Beckmann. Ab heeft een componist mee die zich in een continue spagaat bevond tussen zijn eigen geweten en het regime dat zijn leven terroriseerde. Alain vertelt over de performance art van Elia. TINKEBELL vertelt dat er eigenlijk geen grenzen zijn aan de toewijding aan haar werk. En Allard probeert het allemaal in goede banen te leiden.In deze aflevering hoor je over:* My dearest cat Pinkeltje van TINKEBELL (2004) (https://catalogue.garagerotterdam.nl/media/cache/ff/27/ff2754c124228c3fa7bf39f73ed18bc8.jpg)* Carnaval van Max Beckmann (1920) (https://media.tate.org.uk/art/images/work/T/T03/T03294_10.jpg)* Eerste kant van het Isenheim-altaar van Matthias Grünewald (1512–1516) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Grunewald_Isenheim1.jpg/1920px-Grunewald_Isenheim1.jpg)* Tweede kant van het Isenheim-altaar (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/Grunewald_Isenheim2.jpg)* III. Elijah: Fiero e impetuoso (ma sostenuto e ben marcato il ritmo) uit Violin Concerto No.2 van Mario Castelnuovo Tedesco (1931) (https://open.spotify.com/track/2XSV46jChaj21iweZeILSb?si=6bd62d2967c54966)* Declaration: The universal one. and The struggle for human values van TINKEBELL (2020) (https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=6qVZQ7i4pso)* Toneelspelers van Max Beckmann (1941-42) (https://image.trouw.nl/239979246/width/2480/max-beckmann-toneelspelers-1941-42-olieverf-op-doek)* The noise of time van Julian Barnes (2016)* Deel III uit Strijkkwartet 8 van Dmitri Sjostakovitsj (1960) (https://open.spotify.com/track/4FIz68EeLOWou5cHsZyfF9?si=9bd77892bdc345a5)* SAVE THE WORLD van TINKEBELL (2012) (https://www.tinkebell.com/news/projects/save-the-world-5585)* Portret van de familie Lütjens van Max Beckmann (1944) (%E2%80%8C%E2%80%8BAA7)* It is enough! O Lord now take away my life uit Elijah van Felix Mendelssohn (1846) (https://open.spotify.com/track/7rhWfuPlN11F648wz0PdhN?si=62fbe9dc36ad4c8b)* Collectief CATPC en Renzo Martens Nederlandse inzending Biënnale van Venetië 2024 (https://www.mondriaanfonds.nl/actueel/nieuws/collectief-catpc-en-renzo-martens-nederlandse-inzending-biennale-van-venetie-2024/)* SAVE OUR CHILDREN van TINKEBELL (2013) (https://www.youtube.com/watch?v=HUqiULmcxIo)
-
エピソードを見逃しましたか？
-
Visioenen – “het zien van personen, zaken etc. die op een natuurlijke manier niet te zien zijn”. Maar hoe spreek je over wat op een natuurlijke manier niet te zien is?
Scheppingsdrift is bezig met een museumtour. Ab, Alain, Allard en Lieke doen drie bijzondere tentoonstellingen aan op het snijvlak van Bijbel en kunst. Deze keer zijn ze in Uden, in Museum Krona, bij de tentoonstelling Aan de rand van de Hemel. Visioenen. (https://www.museumkrona.nl/nl/nu-te-zien/tentoonstellingen/visioenen)
Te gast is schrijfster Bregje Hofstede. Afgelopen oktober verscheen Oersoep, een boek dat je als lezer meevoert door een bevalling, rugby, seks, een drugstrip en mystiek. Ook Bregje worstelt met de vraag: hoe druk je uit wat eigenlijk onbeschrijfelijk is? Word je niet snel voor gek versleten als je over visioenen spreekt? En hoe werken ziel én lichaam ziel mee?
Bregje heeft een Nobelprijswinnares mee die het individuele en het universele weet te verbinden. Ab heeft een werk bij zich over een vrouw die vanwege haar visioenen op de brandstapel eindigde. Lieke vertelt over een vrouw die na een visioen burgerrechtenactiviste werd. Alain pakt Ezechiël erbij, die een onsmakelijke maaltijd moet eten.
In deze aflevering hoor je over:
* Famke van Wijk, Two Sacrifices, 2021. (https://www.brabantcultureel.nl/wp/wp-content/uploads/2023/11/BC_AV_Krona_Two-Sacrifices.-Famke-van-Wijk-2021.-Collectie-kunstenaar.jpg)
* Het Passieretabel uit Antwerpen, geïnspireerd op een visioen van Birgitta van Zweden (1520) (https://www.brabantcultureel.nl/wp/wp-content/uploads/2021/11/BC_AV_De-Paasretabel-uit-de-vaste-collectie.-Foto-Arnold-Verplancke.jpg)
* Oersoep van Bregje Hofstede (2023)
* Come un sogno uit Angel of Light van Einojuhani Rautavaara (1994) (https://open.spotify.com/track/4xbyeiFWo2mNfSy400ngp8?si=2d7d899bbd0f46a5)
* Madge Gill (https://i0.wp.com/spitalfieldslife.com/wp-content/uploads/2018/12/mg4.png?w=1282&ssl=1)
* Hilma af Klint (https://hilmaafklint.se/)
* Sojourner Truth van Iris Kensmil (2018) (https://www.centraalmuseum.nl/nl/collectie/34988-sojourner-truth-iris-kensmil)
* Faith, Hope and Carnage van Nick Cave en Sean O'Hagan (2022)
* De Jaren van Annie Ernaux (2008)
* Annutietur in universa terra van Birgitta van Zweden (https://open.spotify.com/track/251CjhfQHxzBVhI9X37R90?si=f80168338e204aeb)
* Hör mal zu/auf van Stichting Volgspot (2023) (https://stichtingvolgspot.nl/audio/krona/WAV/Hor%20Mal%20Zu%20Auf.wav)
* Hildegard von Bingen - zie de aflevering over Vrouwen in de Bijbel (https://www.nporadio4.nl/podcasts/scheppingsdrift/64513/11-vrouwen-in-de-bijbel-vanuit-rijksmuseum-twenthe-s02)
* William Blake - zie de aflevering over de Schepping (https://www.nporadio4.nl/podcasts/scheppingsdrift/75536/4-schepping-s03)
* L'Estasi di Santa Teresa van Gian Lorenzo Bernini (1647-1652) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Ecstasy_of_St._Teresa_HDR.jpg/800px-Ecstasy_of_St._Teresa_HDR.jpg)
* Jeanne d'Arc en flammes uit au bûcher van Arthur Honegger (1935) (https://open.spotify.com/track/51y3XHcR55sjxd0kAmTukU?si=25e1b870f9bf405a)
* The Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature van William James (1901-1902)
* Fat to Ashes van Pauline Curnier Jardin (2019) (https://www.youtube.com/watch?v=nwlnUGzXuis) -
Wat is dat, de geest krijgen? De een ziet dat er een nieuwe wereld open daar; de ander zegt dat er te veel gedronken is. Eerst zit je angstig bij elkaar, je durft niet eens naar buiten, tot je opeens juist niet meer stil kan blijven zitten en je eruit móét. Pinksteren zet een schokgolf in gang, die tot de uithoeken van de wereld leidde en tot op de dag van vandaag doorgaat. Maar wat gebeurde daar nou op die eerste Pinksterdag?
Ab heeft meer dan 1000 musici bij zich. Allard stuit juist op de grenzen van de taal. Lieke laat zien dat heel hecht teamgevoel ook uitsluitend kan werken. En Alain interpreteert de Geest heel tastbaar. Anne Broeksma sluit de aflevering in stijl af!
Je hoort over:
* Was saust so sanft und so gelinde! van Gottfried Heinrich Stölzel (1737) (https://open.spotify.com/track/6iLsaQUyDsIY0c3xNYaFcC?si=6cbe29e9f15c45ea)
* Podcast Altijd weer die Bach (https://www.nporadio4.nl/podcasts/altijd-weer-die-bach)
* Pentecost van El Greco (Domenikos Theotokopoulos) (ca. 1600) (https://www.museodelprado.es/en/the-collection/art-work/pentecost/f83b921d-2380-4dc9-8532-b3c597dab1e8)
* Muziek voor Pinksterzondag van Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1908) (https://open.spotify.com/track/4YAocstvlyvfjTXZ7sJKVt?si=42ec2e031a594f10)
* Angels (Paradise) van Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1909) (https://www.apollo-magazine.com/wp-content/uploads/2022/10/Angels-ParadiseLEAD.jpg?w=1000)
* Chocolat van Lasse Hallström (2000)
* Greek Lessons van Han Kang (2011)
* Pinksteren van Emil Nolde (1909) (https://uploads4.wikiart.org/images/emil-nolde/pentecast-1909.jpg)
* Reis van de voorganger van Per Olov Enquist (2003)
* Veni, Creator Spiritus (gregoriaans) (https://open.spotify.com/track/5jUcFGxIFutwLm1PuPjAt6?si=7bea0d8a20d041df)
* Veni, Creator Spiritus uit de 8ste Symfonie van Gustav Mahler (1906) (https://open.spotify.com/track/3YBMmzJl4Bo8pYHvkVr4he?si=5990662a72884e92)
* The Field van Caren van Herwaarden (https://www.cvanherwaarden.nl/albums/15/caren_van_herwaarden_bewerktebruinetekthomascd2.jpg)(2007) (https://www.cvanherwaarden.nl/albums/15/caren_van_herwaarden_bewerktebruinetekthomascd2.jpg)
Samenkomst
het was tijdens een avond in die grote hal
waar elke drie minuten een nieuwe dichter
zich bewapende met woorden
woorden die soms trillend als kolibries
in een tas hadden gezeten
met kloppende kelen
en nu was het niet zeker of ze deze vlucht
deze ruimte zouden overleven
een avond die ik eigenlijk had overgeslagen
niet werkelijk, maar mijn hart had ik thuisgelaten
uit plichtsbesef was ik met mijn kolibries op komen draven
en ik staarde naar al die mensen
die iets van zichzelf op het podium gaven
een man met een grimas als op een schilderij van Emil Nolde
een vrouw die de woorden met haar schouders naar voren duwde
en een jongen die op zoek naar houvast
steeds meer klemtonen begon te leggen
al die intenties, dromen, verhalen
verpakt in lijven en klanken
en het me begon te dagen:
dat een spreker zoveel meer is dan zijn woorden
de geschiedenissen die eronder zweven
de fakkels die ze door proberen te geven
en ik liet mijn cynisme varen
wist weer dat het mooi was mens te zijn
op een bloeiende aarde
liep naar voren
haalde diep adem
Anne Broeksma -
Hoe vier je afwezigheid? Hemelvaart prijkt daarom bij de meeste mensen niet bovenaan het lijstje van favoriete feestdagen. Jezus vertrekt van de aarde en de leerlingen blijven verweesd achter. Is dat iets om te vieren? Ze blijven turen naar een lege hemel, iets dat voor veel moderne mensen herkenbaar is. Hoe kunnen we Hemelvaart meer op waarde schatten? Niet door het te zien als een "los eindje" in het evangelie dat even moest worden afgehecht. Is het niet de ultieme bekroning op de wederopstanding?
Lieke heeft letterlijke een lege hemel mee. Ab heeft muziek van een synestheet mee - iemand die kleuren en smaken ervaart bij muziek. Allard heeft twee daklozen mee die alleen maar wachten, maar waarop? Alain heeft voor de verandering een filmreeks mee. Anne Broeksma sluit uiteraard weer de aflevering af.
In deze aflevering hoe je over:
* Hymnus de ascensione Domini van Johan Wagenaar (1935) (https://open.spotify.com/track/7rlXym8JC0Lc0kAN7FQq56?si=2bfe415df85541ea)
* Altaar van Vyšší Brod door Meister von Hohenfurth (ca 1350) (http://www.zeno.org/Kunstwerke.images/I/73y009a.jpg?w=500&h=552&vid=2040152313)
* IV: Prière du Christ montant vers son Père uit L’Ascension, Quatre méditations symphoniques pour orgue van Olivier Messiaen (1934) (https://open.spotify.com/track/2QcpbnnDX8mm58F9vtLzH7?si=30f6dceac9364c96)
* Skyspace van James Turrell (1994) (https://muhka-ensembles.imgix.net/assets/public/000/011/455/large/Turrel__0005_James__Skyspace__1996.jpg?w=1408&h=1408&dpr=2&ch=DPR&auto=format%2Ccompress)
* Wachten op Godot van Samuel Beckett (1953)
* The Ascension - ‘We Trusted that it had been Him’ uit The Apostles van Edward Elgar (1903) (https://open.spotify.com/track/6mPTIi8FLIbEvg9wPaVRRx?si=812cde5e95c74780)
* Black Panther: Wakanda Forever van Ryan Coogler (2022)
* East Window in St-Martin-in-the-Fields van Shirazeh Houshiary en Pip Horne (2007) (https://images.squarespace-cdn.com/content/v1/61c2e54dfb4d59618dfd9704/1662732224466-FZYBQPYPYXCIA8WISKND/_MG_5943+copy.jpg?format=750w)
Wat staan jullie naar de hemel te kijken?
met een vlakgom wiste ik mijn stappen
knipte het elastiek door
dat mij van bed naar bank liet schieten
tot ik in het scherm verdween
en zonder stof in mijn sandalen verder dwaalde
en ik wiste de beelden die ik had gezien
de pixels, het slakkenspoor door mijn hoofd
getrokken door foto’s en teksten die het bestaan
van een ander moesten bevestigen
en ook de stukjes informatie die zonder tussenkomst van wezens
met elkaar achter mijn rug zaten te praten
koud had ik het, toen ik uit die virtuele grot kwam rollen
en klikte ook het scherm uit
liet het bureau waarop het stond mijn huis uit dragen
stripte de muren
belde de kringloop om mijn bed, mijn bank
en al die kleinere objecten op te halen
en in die ruimte ging ik zitten
op de vloer en keek naar mijn handen
telde de vingers
niets was er nu, niets
om mijn ogen in vast te haken
behalve dat scherm omlijst met kozijnen
waarachter pixels zandkorrels waren
die groeiden tot een wereld
waarin mijn handen thuis konden zijn
omdat er niets kopieerwerk was
zonder tussenkomst van adem
en ik bleef achter in die lege kamer
als sukkel bleef ik nog dagen
naar dat licht
dat trage wonder staren
- Anne Broeksma -
Het is een soort matroesjka. Zo'n houten pop, waar een kleiner houten poppetje in zit, waar weer een kleiner poppetje in zit... Wekelijks wordt wereldwijd door miljoenen christenen de eucharistie of avondmaal gevierd, dat een herbeleven is van het Laatste Avondmaal zoals Jezus dat vierde met zijn leerlingen. Dat op zijn beurt weer een herbeleven was van het Joodse Pesachfeest. En vervolgens is er eindeloos veel kunst gemaakt rondom het Laatste Avondmaal. Zoals het beroemde fresco met 13 mannen aan dezelfde kant van de tafel van Leonardo da Vinci. Dat vervolgens een geheel eigen receptiegeschiedenis krijgt, in feministische kringen.
In deze aflevering van Scheppingsdrift hebben zowel Ab als Lieke werken mee die het Laatste Avondmaal in de hedendaagse, volkse context plaatsen. Alain en Allard hebben allebei een huiveringwekkende versie van het diner mee. Uiteraard sluit Anne Broeksma de aflevering weer af.
* Ultima Cena van Plautila Nelli (ca. 1568) (https://img.atlasobscura.com/UQB7PecItpbb6W57sEX2hkTKjEYO5-YwVTEEcb0BNis/rt:fit/w:1280/q:81/sm:1/scp:1/ar:1/aHR0cHM6Ly9hdGxh/cy1kZXYuczMuYW1h/em9uYXdzLmNvbS91/cGxvYWRzL2Fzc2V0/cy8xYjNlMjQ5MmE4/YzhhMGU4N2JfUGxh/dXRpbGxhIE5lbGxp/IDA4LmpwZw.jpg)
* Agnus Dei van Ariel Ramirez (1964) (https://open.spotify.com/track/17EebgsM9Y3aetarFTrQO7?si=c364ebe60e254ea0)
* Some living American women artists van Mary Beth Edelson (1972) (https://www.ultimacena.afom.it/wp-content/uploads/Mary-Beth-Edelson-Some-Living-American-Women-Artistis.-1972.jpg)
* The Dinner Party van Judy Chicago (1979-1985) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Judy_Chicago_The_Dinner_Party.jpg/532px-Judy_Chicago_The_Dinner_Party.jpg)
* Guess Who's Coming to Dinner Too? van Patricia Kaersenhout (2017-21) (https://vereniging-rembrandt.ams3.cdn.digitaloceanspaces.com/production/art/_1200x799_crop_center-center_82_line/Kaersenhout_Guess-whos-coming-to-dinner-too_Frans-Hals-Museum.jpg)
* Herr, bin ich's? uit Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach (1727) (https://open.spotify.com/track/1mG3if2EItikgad11gafIe?si=b78954de48ec4020)
* Een maaltijd in de winter van Hubert Mingarelli (2012)
* Festen van Thomas Vinterberg (1998)
* The Last Supper van David Lachapelle (2003) (https://static.wixstatic.com/media/3e273b_50c6c1c419614f599d44c5abb0061af7~mv2.jpg/v1/fill/w_800,h_593,al_c,q_85,enc_auto/3e273b_50c6c1c419614f599d44c5abb0061af7~mv2.jpg)
* Wein und Brot des letzten Mahles uit Parsifal van Richard Wagner (1882) (https://open.spotify.com/track/7eAQBjF6zxhKtm6D996A78?si=e068ece6e3e44711)
Het lichtste avondmaal
maaltijden vliegen door de straten
verpakt in dozen en folies
diep in de donkerte van een tas
flitsen ze achter ruggen door de winterstad
zonder dat kou ze aan kan raken
met mijn virtuele goud
heb ik zo’n voertuig in beweging gebracht
en wordt mijn huisnummer niet overgeslagen
een verregende engel in een pak
dat kraakt als hij beweegt
verlost mij van de honger en hij spreekt:
neem deze pizza die voor u gezonden wordt
en ik zal krijgen slechts een splinter van uw goud
want mijn baas is onzichtbaar
en praat over flex en voorbehoud
ik dacht aan de veertig stappen
die mijn maaltijd had doorlopen
van zaadje in de koude grond
naar echte handen, dan wachten
in kratten en via een hoop logistiek
naar fabrieken, keukens, magazijnen
briefjes, betonverdriet, wachten
regen, marketinggeheimen
en ik telde de stappen die ik zelf moest nemen
van klikken met een muis tot opendoen op sloffen
aantal calorieën verbrand: maximaal zeven
ik vermenigvuldigde de veertig stappen van mijn maaltijd
met die van de maaltijden van mijn vrienden
die elk in hun eigen huis op knoppen hadden gedrukt
omdat ze het verdienden
keek nogmaals naar de man op mijn stoep
die de last van een vierkante tas
moedig van de grond optilde
en naar zijn rug bewoog
bijna alsof hij Atlas was
dit is het dus:
het brood dat we breken
het bloed dat we drinken
hij wenste me smakelijk eten
Anne Broeksma -
Profeten zijn serieuze mensen, maar Jona is een parodie op een profeet. Hij wil niet, is schijnheilig en wil niet de redding, maar de ondergang van zijn publiek. In deze aflevering van Scheppingsdrift geen heldenverhaal, maar een klucht. Over een mislukte held, die toch een mythische status krijgt, want uiteindelijk wordt Jona als een Christus avant la lettre beschouwd.
Lieke heeft een werk mee dat, ondanks dat het 100 jaar oud is, nog steeds moet drogen. Ab had eens een keer opties te over en komt met een aangrijpende jammerklacht. Allard heeft zich door een klassieker heen geworsteld en wist ternauwernood boven te komen. Alain denkt dat de walvis zo walgde van de vrome praatjes van Jona dat hij hem heeft uitgekotst.
Uiteraard sluit Anne Broeksma het geheel weer af.
In deze aflevering hoor je over:
* The Charge to Jonah uit Jonah and the Whale van Dominick Argento (1973) (https://open.spotify.com/track/7Cm66WgFIXot5Qvg542prU?si=0880bfa5805a4262)
* Jonah at Sea van Albert Pinkham Ryder (1885 – 1895) (https://americanart.si.edu/artwork/jonah-21449)
* Oratorium Jonah van Samuel Felsted (1775) (https://www.youtube.com/watch?v=s8TbEYNMBpc&t=618s)
* Jona en de walvis van Pieter Lastman (1621) (https://rkd.nl/nl/explore/images/61336)
* Moby Dick van Herman Melville (1851)
* 4e eeuw vloermozaiek in Dom van Aquileia (https://nl.pinterest.com/offsite/?token=87-273&url=http%3A%2F%2Fupload.wikimedia.org%2Fwikipedia%2Fcommons%2F8%2F84%2FAquileia_-_Basilica_-_Riposo_Giona_e_scene_di_pesca_(esposizione_33).jpg&pin=515169644874201228&client_tracking_params=CwABAAAAEDEyMzc4OTE4NjUyOTQwNTkLAAcAAAAPdW5rbm93bi91bmtub3duAA~0)
* Peccavimus uit Jonas van Giacomo Carissimi (ca.1648) (https://open.spotify.com/track/7mjgc9isOXNrJS2NMpewze?si=7963492c84fa4015)
Want u wierp mij de diepte in
dit gedicht duikt onder water
zweeft tussen wat zich laat dragen
als een witte walvis
brekend naar een bodem
waar woorden
tussen de pijlinktvissen wonen
zeewier is om mijn hoofd gebonden
en ik droom van een strofe, een psalm
iets wat mij van dit jagen bevrijdt
ik weet dat er licht huist in die kop
vloeibaar als verf
die na een eeuw nog nat is van het maken
een klein vlammetje in de schacht
achter de bek, waarbij ik tussen grijze amber
iets probeer te schrijven
kriebel tegen het gehemelte
voorzichtig een nies opwek
Anne Broeksma -
Het is een verhaal dat zelfs een kleuter gelijk snapt: je moet je naaste helpen, net als de Barmhartige Samaritaan. Maar er zit veel meer in deze parabel van Jezus dan je in eerste instantie denkt. Het gaat over het overbruggen van verschillen en ook over de vraag wie uiteindelijk nou wie helpt.
Allard heeft een boek bij zich met maar liefst drie keer een Barmhartige Samaritaan bevat. Lieke gaat in op een van de zeven werken van barmhartigheid. Alain heeft het over de racistische component in het verhaal. En Ab benadrukt dat zorgen voor anderen lang niet altijd een pretje is. Uiteraard sluit Anne Broeksma de aflevering weer af.
In deze aflevering hoor je over:
* The Good Samaritan for wind quintet van Pehr Henrik Nordgren (2007) (https://open.spotify.com/track/5qNgqIi9DuZXC4HGuwZIBB?si=a120c6c0397f4f72)
* De Barmhartige Samaritaan van Vincent van Gogh (1890) (https://collectionapi.metmuseum.org/api/collection/v1/iiif/436115/1456542/main-image)
* Cantata Misericordium van Benjamin Britten (1963) (https://open.spotify.com/track/7buqZwZpW9bs1bJtmAcaTX?si=3912e9dc6e01408d)
* The Good Samaritan van Jacapo Bassano (1562-1563) (https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/jacopo-bassano-the-good-samaritan)
* To Kill a Mockingbird van Harper Lee (1960)
* Gran Torino van Clint Eastwoord (2008)
* The Good Samaritan van Alexandre-Gabriel Decamps (1853) (https://collectionapi.metmuseum.org/api/collection/v1/iiif/436115/1456542/main-image)
* De eenzame uitvaart (http://www.eenzameuitvaart.nl/)
* The Wound Dresser van John Adams (1988-1989) (https://open.spotify.com/track/7Jnyj7weO4C6IEXZcrDb8c?si=4bbdaee020544a4f) naar het gedicht van Walt Whitman (1865) (https://www.poetryfoundation.org/poems/53027/the-wound-dresser)
Wie is dan mijn naaste?
het nieuwe jaar overstroomt mijn voeten
in een straat die zich in water verslikt
en achter gordijnen zit het vol met helden
vechtend tegen een vijand van taal
die zich opricht uit het blauwe licht
ze vechten tegen wrede systemen
die buiten beeld zijn opgetuigd
hun vingers typen de wereld aan elkaar
ze prikken door, wijzen aan, slepen voor
en huilen commentaren naar de maan
lopen rond, keuren af, zetten strepen
duwen het stille werk van de aarde
naar een marginaal bestaan
kan iemand deze helden
- voordat ze de mensheid naar het paradijs
zullen leiden en voorgoed in zichzelf verdwijnen -
even naar de buurvrouw laten kijken?
Anne Broeksma -
Een vrouw aan de rand van de samenleving, betrokken bij duistere zaakjes, die zich ontpopt tot stammoeder van Jezus. In deze aflevering van Scheppingsdrift staat Rachab centraal. Ze helpt twee spionnen ontsnappen uit haar woonplaats Jericho, door ze uit haar café annex bordeel te laten ontsnappen en in ruil daarvoor redt ze haar eigen leven en dat van haar familie. Een heldenverhaal of toch ook een verhaal om vraagtekens bij te zetten?
Lieke Wijnia, Ab Nieuwdorp, Alain Verheij en Allard Amelink gaan in gesprek over deze krachtige vrouw, over de instortende muren van Jericho en over genocidale slachtpartijen. Lieke zoekt toevlucht tot haar een oude bekende; Ab heeft moeite om werken te vinden waarin Rachab echt aan het woord komt; Alain keek met kromme tenen een Disney-film en Allard vond een boek dat meer over stadsvernieling dan stadsvernieuwing ging.
Uiteraard sluit Anne Broeksma de aflevering weer af.
In deze aflevering hoor je over:
* Rachab laat de spionnen door het raam ontsnappen, Harmen Jansz Muller, naar Gerard van Groeningen (1639 - 1674) (https://podcast.npo.nl/admin/feed/633/feeditem/100059/Rachab%20laat%20de%20spionnen%20door%20het%20raam%20ontsnappen,%20Harmen%20Jansz%20Muller,%20naar%20Gerard%20van%20Groeningen,%201639%20-%201674%20-%20Rijksmuseum)
* The story of Rahab and the Spies uit Joshua van Franz Waxman (1959) (https://open.spotify.com/track/02aPU41nY6gvjVsO6iv0e6?si=3b2792ecbc434900)
* The Harlot of Jericho and the Two Spies van James Tissot (1904) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/59/Tissot_The_Harlot_of_Jericho_and_the_Two_Spies.jpg)
* Jerichó uit La Terre Promise van Jules Massenet (1897-1899) (https://www.youtube.com/watch?v=-jwFAjWlAHM)
* Rachab en de afgezanten van Jozua, Italiaanse school (1650) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/Rahab_and_the_Emissaries_of_Joshua.jpg)
* The walls are levell'd uit Joshua van Georg Friedrich Händel (1747) (https://open.spotify.com/track/02aPU41nY6gvjVsO6iv0e6?si=3b2792ecbc434900)
* De Hagemeijertjes van Gerrit Krol (1990)
* Pocahontas (1995)
Het is een sterke stad (dat zie je zo)
een stad is geen muur of een huis
voor een volk, geen steen, geen man
geen kruis, geen dolk
een stad is geen plan
geen staal of een ding
maar een wezen zonder centrale
een netwerk van talen
gulle grond om in te zaaien
herinnering op herinnering -
We zien hem veel rondom de Kerst - naast het ezeltje, in de kerststal - maar we weten maar weinig van hem: Jozef, de man van Maria. Beschermheilige van het gezinsleven, maar een klassieke vader was hij niet. Hij was een bonusvader in een samengesteld gezin. En hij vertoont opvallende parallellen met zijn naamgenoot de oudtestamentische Jozef (je weet wel, die van de Technicolor Dreamcoat).
In de eerste aflevering van het vierde seizoen van Scheppingsdrift gaan Lieke Wijnia van Museum Catharijneconvent, Ab Nieuwdorp van De Klassieken en schrijver en theoloog Alain Verheij, onder leiding van Allard Amelink, in gesprek over deze timmerman. Hij mag dan een man in de schaduw zijn, theologisch gezien vervult hij een cruciale rol. En zijn talent voor dromen stuurt hem meermaals de goede kant op.
Ook dit seizoen sluit Anne Broeksma de afleveringen weer af met een gedicht!
Ab heeft twee van Jozefs dromen bij zich in muziek. Lieke heeft haar favoriete werk mee, dat vooral de ambachtelijke kant van Jozef laat zien. Allard heeft een boek bij zich waar een lijdende Christus en een Jozef voorkomen, maar waar hij dubbele gevoelens over heeft. Alain komt met een film die eindelijk eens voldoet aan de Bechdel-test.
In deze aflevering hoor je over:
* Joseph est bien marié van Marc Antoine Charpentier (ca. 1694) (https://open.spotify.com/track/1qSPjKzB8Oa8N9X36kMy7m?si=26f75f2d619044bf)
* Huwelijk van Jozef en Maria van Meester van Sint-Goedele (ca. 1485) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Maestro_di_santa_gudula%2C_sposalizio_della_vergine%2C_1485_ca._01.jpg/964px-Maestro_di_santa_gudula%2C_sposalizio_della_vergine%2C_1485_ca._01.jpg?20160705111549)
* Il sogno di Giuseppe uit la Vita di Maria van Nino Rota (1968-1969) (https://open.spotify.com/track/6EfdcZfhiJrtqO0Dpm5UEx?si=944e76da2f7b4afb)
* Christ in the House of his Parents van John Evertt Millais (1849-1850) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/John_Everett_Millais_-_Christ_in_the_House_of_His_Parents_%28%60The_Carpenter%27s_Shop%27%29_-_Google_Art_Project.jpg/1920px-John_Everett_Millais_-_Christ_in_the_House_of_His_Parents_%28%60The_Carpenter%27s_Shop%27%29_-_Google_Art_Project.jpg)
* Joseph, lieber Joseph mein (https://open.spotify.com/track/64EEQmEzx5cBlr35IodoL0?si=082ee487b6f94644)
* Een klein leven van Hanya Yanagihara (2015)
* The Kids Are All Right van Lisa Cholodenko (2010)
* Selbst Portrait mit Jan van Otto Dix (1930) (https://www.blindbild.com/stuttgart-kunstmuseum-stuttgart-september-2020/stuttgart-kunstmuseum-dix-bildnis-selbstportrait-mit-jan/)
Ook verlossers hebben vaders nodig
het zijn de mannen die een werkplaats van hun woning maken
houtkrullen blijven kleven aan hun voeten
tijdens het schuren, boren, zagen;
de uren waarin ze zonder woorden grip ervaren
ze trekken hele tafels uit het hout
die de klop van het bos nog in zich dragen
en kribbes, kelken, kruizen, kisten
alle zaken die ons aan de aarde binden
of ons er los van kunnen maken
hun handen praten vooral met bomen
maar zij zijn het, die een kind tot rust brengen
als het geschrokken binnenrent
om bloedende palmen te tonen
- Anne Broeksma -
De Bijbel is een verzameling boeken die over het algemeen geschreven is door mannen, voor mannen, over mannen. Op Moederdag kijken Ab, Alain, Allard en Lieke naar moeders en de Bijbel. Dan verwacht je misschien in eerste instantie dat het alleen over dienstbare, nederige vrouwen gaat, maar er zijn ook heel andere moeders te vinden. Strijdende moeders, opstandige moeders, vrouwen die moeder worden van een heel volk. En ook God zelf wordt als moeder beschreven.
Deze aflevering van Scheppingsdrift werd opgenomen op het NPO Luister Podcast Event op 14 mei 2023. Je hoort o.a. over:
* Stabat Mater van Julia Perry (1951) (https://youtu.be/lu5JijV5fv8)
* Take Your Son, Sir! van Ford Madox Brown (1851–1856) (https://media.tate.org.uk/art/images/work/N/N04/N04429_10.jpg)
* Finding Home #61: Beloved van Siona Benjamin (2004) (https://prtcls.com/wp-content/uploads/2017/10/Siona-Benjamin-SaraHagar-817x1024.jpg)
* Scene 3: To them the two harlots uit Solomon van George Frideric Händel (1748) (https://www.youtube.com/watch?v=T1-tuhcX6Ek)
* De moeder van Maxim Gorki (1906)
* Onbekende kunstenaar, naar Sint. Hildegard. Miniatuur van de Synagoge, uit de Scivias Codes van St. Hildegard van Bingen, c. 1130, Naar het verloren gegane origineel, c. 1175 (https://thevcs.org/song-deborah/mother-israel?first=8021)
* Ihr habt nun traurigkeit uit Ein Deutsches requiem van Johannes Brahms (1865-1868) (https://youtu.be/Hwm2PEL2bno?t=2575) -
Als er een onderwerp is, dat ons als Scheppingsdrift op het lijf geschreven staat, is het wel gospel. Bijbel en kunst raken elkaar. Rechtstreeks vanuit Museum Catharijneconvent hebben we het over prachtige muziek. Over hoe met de Bijbel in de hand onderdrukking, uitsluiting en uitbuiting plaatsvindt. Maar ook hoe kunst en de Bijbel juist bijdragen aan bevrijding, emancipatie en levensvreugde.
Naast Lieke, Ab, Alain en Allard schuift Shirma Rouse aan, zangeres en co-curator van de tentoonstelling Gospel. Muzikale reis van kracht en hoop.
In deze aflevering hoor je:
* O happy day door Edwin Hawkins Singers (1967) (https://open.spotify.com/track/34yIb7hw5SuR80au1BHTtt?si=4abfe2e0d0c74500)
* Swing Low, Sweet Chariot door Paul Robeson (1933) (https://open.spotify.com/track/3kpTKZNto27F9N19bca6aZ?si=15647f5186f14ec4)
* Tweede deel uit Symfonie nr. 9 in e mineur "Z Nového světa” (Uit de nieuwe wereld) van Antonin Dvorák (1893) (https://open.spotify.com/track/1e6trFi8oxi8goRZpViKZr?si=39cd88539db14280)
* Go Down, Moses door Mavis Staples (1996) (https://open.spotify.com/track/2S5O0hwIwFxpnIKC0Tm1xM?si=29fdfa56396844fe)
* How I got over? door Mahalia Jackson bij the March on Washington (1963) (https://www.youtube.com/watch?v=TALcOreZi0A)
* Sounds of Joy van Kingsley Ogwara (2021) (https://www.artsy.net/artwork/kingsley-ogwara-sounds-of-joy-i)
* Eerste Symfonie van Florence Price (1932) (https://open.spotify.com/track/60kYKbHYI6KwiXu6TpYSW7?si=c9b1277a7d764dfe)
* Their Eyes Were Watching God van Zora Neale Hurston (1937)
* Oratorium: A Child of Our Time van Michael Tippett (1939) (https://open.spotify.com/track/4bXoArZXYzgGAwQvR1YX9E?si=3815b26857a74ab7)
* Hallelujah van Emma Lesuis (2022) (https://www.catharijneconvent.nl/tentoonstellingen/gospel-muzikale-reis-van-kracht-en-hoop/) -
Vuur, engelen, trompetten, een draak, de ruiters van de Apocalyps, de hoer van Babylon en het hemelse Jeruzalem. En op de troon een geslacht lam. In deze laatste aflevering van het seizoen bespreken we het Bijbelboek dat leest als een bad trip: de Openbaring van Johannes, ook wel de Apocalyps. Veel mensen hebben in de loop van de eeuwen lopen speuren naar aanwijzingen wanneer dit alles gaat gebeuren. Maar moeten we het visioen van Johannes wel zo lezen? En is het niet allemaal wel erg grotesk? We gaan op zoek naar de menselijke maat te midden van al de hectiek.
Lieke heeft een werk dat reflecteert op Maria die aan de hemel verschijnt en probeert om haar wat dichterbij te halen. Ab heeft een kwartet bij zich dat geschreven is in een apocalypische omgeving. Allard vertelt over de gevaren als je denkt dat je in de eindtijd leeft. En Alain zet bovenop alle beelden en symbolen die Johannes ons geeft, nog eens een hele berg beelden en symbolen.
In deze aflevering hoor je over:
* Das Buch mit sieben Siegeln van Franz Schmidt (1937) (https://open.spotify.com/track/0eVYZZA3h0WLQ9kYyO4ams?si=a6cc979799be4d47)
* The Guadalupe Series van Yolanda Lopez (1978) (https://mihistoria.net/wp-content/uploads/2021/04/Yolandas-Triptych-1200px-flattened-v2.jpg)
* Waanzee van Robert Haasnoot (1999)
* Babylon, the Great, is Fallen van Robert Roberg (1992) (https://d3ec1vt3scx7rr.cloudfront.net/files/styles/x_large/s3/files/images/1997/SAAM-1997.124.28_2.jpg?itok=wCye4tNs)
* Louange à l’Éternité de Jésus uit Quatuor pour la Fin du Temps van Olivier Messiaen (1941) (https://open.spotify.com/track/5UZPZncpN1909irGyeo6Kh?si=c0b25024d013468c)
* The Chronicles of Narnia van C.S. Lewis (1950-1956)
* “Sieh, einen neuen Himmel” uit ‘Die letzten Dinge’ van Louis Spohr (1825) (https://open.spotify.com/track/1bD8PcgxGb7N0FdgoOXBNO?si=9d92707ce4d942d1)
* Threshold to the Kingdom van Mark Wallinger (2000) (https://player.vimeo.com/video/403313134) -
Na Kain en Abel, opnieuw een broedertwist in de Bijbel. En deze begint zelfs al in de baarmoeder. Esau wordt als eerste geboren en maar zijn broertje Jakob geeft zich niet zo snel gewonnen. Bij de geboorte houdt hij zijn broers hiel al vast, later wordt hij een hielenlichter. In deze aflevering van Scheppingsdrift bedrog (waarbij misbruik gemaakt wordt van hongerklop en slechtziendheid), een visioen, worstelen met God, nog meer bedrog en uiteindelijk verzoening. We moeten het zeker niet alleen over Jakob hebben, maar ook over Esau. En ook over Rachel én over Lea. En over Bilha en Zilpa – wie zijn dat ook alweer?
Allard heeft een boek mee dat het licht zet op deze laatste twee vrouwen. De vergeten, misbruikte dienstmaagden. Ab heeft vier Joodse componisten mee. Elk van die componisten probeert de door de antisemitisme en oorlog verwoeste Joodse wereld opnieuw tot leven te wekken. De worsteling met God en de Jakobsladder zijn natuurlijk prachtig uit te beelden; Lieke heeft twee indrukwekkende werken mee, waar meer op te zien is dan je in eerste instantie vermoedt. En Alain gaat wat dieper in op de trickster Jakob door een film over een nog grotere trickster mee te nemen.
In deze aflevering hoor je over:
* Isaak zegent Jakob van Govert Flinck (ca. 1635) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/80/Flinck%2C_Isaak_zegent_Jakob.jpg)
* Isaac’s Blessing uit Biblical Songs van Mario Davidovsky (1990) (https://www.youtube.com/watch?v=LG1H7L02xq4)
* Descent (Stairway From Heaven) van Anna Freeman Bentley (2011) (https://thevcs.org/x/jacobs-ladder/descent)
* Jacob’s Dream uit ‘Jacob and Rachel’ van Eric Zeisl (1954) (https://open.spotify.com/track/59LN44vWAYrtpUdG8rB2TM?si=51f401da37b24444)
* The Handmaid’s Tale van Margaret Atwood (1985)
* La vision après le sermon van Paul Gauguin (1888) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Paul_Gauguin_137.jpg/1520px-Paul_Gauguin_137.jpg?20050519121901)
* ‘Who, who are you stranger?’ uit The Wrestler van Samuel Adler (1972) (https://open.spotify.com/track/1j03izY79lGkW6u3RdvV8H?si=95f4cf59911740ba)
* Catch me if you can van Steven Spielberg, naar het boek van Frank Abagnale
* Jacob’s Death uit The Eternal Road van Kurt Weill (1937) (https://open.spotify.com/track/4FxSQ7EpwgWyLBvobI04S3?si=a9676f3e9edf48d8) -
Ongelovige Thomas. Niemand in de Bijbel heeft zo onlosmakelijk een bijvoeglijk naamwoord aan zich verbonden. Maar is het wel terecht dat Thomas’ wens om na de opstanding de wonden van Christus te voelen als ongeloof wordt gezien? Laat Thomas niet juist zien dat een Jezus zonder wonden onecht en onnavolgbaar is? Kortom, is Thomas niet juist volhardende Thomas?
Ab had een zware middag, want om de een of andere reden zijn er nauwelijks muziekstukken geschreven over Thomas. Gelukkig vond hij er nét genoeg, maar hij komt ook met een oproep. Lieke had dan juist weer keuze te over en komt onder meer met een bewegende installatie. Allard heeft een gedicht bij zich dat precies op de spanning tussen geloof en ongeloof zit. En Alain laat met de film die hij mee heeft zien hoe vernietigend twijfel kan zijn. En die twijfel blijft bestaan, ook als de film afgelopen is.
In deze aflevering hoor je over:
* Post dies octo van Francisco Guerrero (1597) (https://music.apple.com/nl/album/post-dies-octo/570540743?i=570540903)
* O Mio Signore e Dio uit San Tomaso van Marco Marazzoli (1650) (https://www.youtube.com/watch?v=RC07uBs8k5o)
* Christ Displaying His Wounds van Giovanni Antonio Galli “Lo Spadarno” (1625-35) (https://www.artsy.net/artwork/giovanni-antonio-galli-called-lo-spadarino-christ-displaying-his-wounds)
* Raak de wonden aan van Tomas Halik (2018)
* Dagsluiting van Gerard Reve (1965) (https://www.youtube.com/watch?v=xwHRBb6u-ZQ)
* Doubting Thomas van Michael Landy (2013) (https://www.nationalgallery.org.uk/exhibitions/past/michael-landy-saints-alive%20%20/)en in video (https://www.youtube.com/watch?v=rCOeEQIqVJk)
* Doubt van John Patrick Shanley (2008)
* Assunzione della Vergine van Palma il Vecchio (1513) (https://www.gallerieaccademia.it/en/assumption-virgin)
* Youth van Ron Mueck (2009-2010) (https://www.artsy.net/artwork/ron-mueck-youth)
* St. Thomas Wake van John Bull (1612) (https://open.spotify.com/track/1MM9FtuaXYCY1awcjAwTtb?si=835e91ccfaf449e4) -
Rode oortjes in de podcaststudio, want in deze aflevering gaat het over erotische liefdespoëzie. Teksten waarvan je je kan afvragen: wat doen ze in vredesnaam in de Bijbel? Misschien gaat het eigenlijk over de relatie tussen God en mens? Je hebt wat creativiteit nodig om ze zo te lezen. Maar deze spirituele manier van lezen heeft er wel voor gezorgd dat het überhaupt nog in de Bijbel staat. Duidelijk is dat Hooglied voor kunstenaars een dankbare bron van creativiteit is.
Het gaat in deze aflevering allereerst over de rijke beeldspraak in Hooglied. En als je al die beelden combineert, wat voor mens krijg je dan? Ab heeft zwoele muziek mee, waarin de lente je overweldigt. Alain gaat in op de zuiverheidscultus in veel christelijke stromingen, waarbij dit erotische boek juist een belangrijke rol speelt. Lieke vertelt over een fotoserie van aanstaande en pasgetrouwde stellen, die naadloos aansluit op het verlangen naar seksuele zuiverheid. En Allard neemt Simone de Beauvoir mee, die juist gehakt maakt van Hooglied.
In deze aflevering hoor je over:
* Pulchra Es uit Mariavespers van Claudio Monteverdi (1610) (https://open.spotify.com/track/7F7O7HjABQD9991ngprRx4?si=4335dd0054dd42df)
* Hortus Conclusus van Meester van Delft (ca. 1500) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/MCC-41503_Drieluik_met_Maria_en_kind%2C_Jozef%2C_engelen_en_heiligen_in_besloten_tuin%2C_op_buitenzijden_luiken_een_annunciatie_met_links_engel_en_rechts_Maria_%283%29.jpg)
* Song of songs illustrated (for our literalist friends) van Den Hart (1978) (https://mynotedjourney.files.wordpress.com/2014/02/song-of-solomon-illustrated-literally.jpg)
* Jam enim hiems uit Flos Campi van Ralph Vaughan Williams (1925) (https://open.spotify.com/track/284FTq9HDXXWxG2XU4ONaz?si=b66c65ad554b45ca)
* L'Estasi di Santa Teresa van Gian Lorenzo Bernini (1647-1652) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Ecstasy_of_St._Teresa_HDR.jpg/800px-Ecstasy_of_St._Teresa_HDR.jpg)
* De Tweede Sekse van Simone de Beauvoir (1949)
* Gods Bedoeling van Samuel Otte (2013) (http://www.samuelotte.nl/?page_id=34)
* Before Sunrise (1995), Before Sunset (2004) en Before Midnight (2013) van Richard Linklater
* Just, after Song of Songs van David Lang (2014) (https://open.spotify.com/track/5OJiBuXiuRVK0wKb8jK7Gb?si=6b3df30aee6f47fd) -
De navel van Paulus is geschreven door P.C. Hooft-prijs-winnaar Arnon Grunberg en tot stand gekomen dankzij de Vermeulen Brauckman Stichting. Het verhaal is geïnspireerd op het Bijbelverhaal van Paulus in Efeze, te vinden in Handelingen 19. In de aflevering van Scheppingsdrift over Paulus wordt verhaal besproken. Je vindt de aflevering in deze podcastfeed.
-
Een man die eerst fanatiek tégen Jezus en zijn volgelingen streed en vervolgens de meest invloedrijke christen werd: Paulus. Bekend van zijn zendingsreizen door het Middellandse zeegebied en van de vele brieven die onder zijn naam in de Bijbel staan. Wat dreef deze apostel, dat hij zo onuitputtelijk de wereld rondtrok, met gevaar voor eigen leven? Ooit was hij een farizeeër in hart en nieren, is hij dat farizeeërschap ooit echt kwijtgeraakt? Of is het onterecht dat we altijd zo’n nadruk leggen op zijn theologie en dogma’s, omdat we daarmee het zicht op de mens Paulus verliezen?
Lieke heeft een werk mee van de bekering van Paulus, al kun je je afvragen of het werk niet vooral om een paard draait. Alain wil met zijn film de verschillende kanten van Paulus benadrukken. Ab heeft een muzikale seascape bij zich. En Allard gaat in op het verhaal ‘De navel van Paulus’, door Arnon Grunberg geschreven en voorgelezen, speciaal voor Scheppingsdrift.
In deze aflevering hoor je over:
* De navel van Paulus door Arnon Grunberg
* Paulus van Felix Mendelssohn (1836) (https://open.spotify.com/track/7o3x7MmRkZcDF3QWMZn3VY?si=54c61fef9b204494)
* Bekering van Saulus onderweg naar Damascus van Michelangelo Merisi da Caravaggio (https://thevcs.org/x/road-damascus/conversion-saul-1661)
* Dit is de Bijbel met David Boogerd en Arnold Huygen (https://www.nporadio5.nl/podcasts/dit-is-de-bijbel/64667/27-hoe-de-apostel-paulus-de-wereld-veranderde-deel-1)
* St Paul’s Voyage to Melita van George Dyson (1932) (https://open.spotify.com/track/1zFZxHGCChNsrYn5zETl2t?si=d9d0142470fe4971)
* Si linguis hominum et angelorum van Giacomo Carissimi (https://open.spotify.com/track/3nHJFxa2sEGvcLwogUKsUk?si=d934bdba6c994f60)
* Oorlog, Vrede, Liefde... van Hans Truijen (1968) (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/Interieur%2C_aanzicht_pop-artraam%2C_silkscreenproc%C3%A9d%C3%A9_glas-in-loodraam_-_Maastricht_-_20366536_-_RCE.jpg)
* Zelfportret als de apostel Paulus van Rembrandt van Rijn (1661) (https://www.rijksmuseum.nl/nl/zoeken/objecten?q=paulus&f=1&p=1&ps=12&st=Objects&ii=0#/SK-A-4050,0)
* I’m not there van Todd Haynes (2008) -
Vandaag een sprookjesachtig verhaal: een dronken koning, een wonderschone koningin, een echte booswicht en een geruststellend eind goed al goed. Maar ook: een genocide, een verziekte machocultuur en uitbuiting van vrouwen. Deze aflevering duiken we in het verhaal van Esther.
Allard heeft een boek mee dat Esther koppelt aan de holocaust en de vraag oproept: moet je nou wel of niet buigen als je daarmee levens op het spel zet? Lieke heeft twee werken mee die op een heel verschillende manier kijken (letterlijk) naar Esther. Ab komt met een Hebreeuws oratorium met Amsterdamse roots. En Alain benadrukt het carnavaleske gehalte van het verhaal door een wraakfantasie mee te nemen.
In deze aflevering hoor je over:
* Dit is de Bijbel, met David Boogerd en Almatine Leene (https://www.nporadio5.nl/podcasts/dit-is-de-bijbel/74886/41-het-bijbelboek-waar-god-niet-in-voorkomt)
* Queen Esther van Edwin Long (1878) (https://www.ngv.vic.gov.au/explore/collection/work/4147/)
* Esther se parant pour être présentée au roi Assuérus, dit aussi La toilette d'Esther vanThéodore Chassériau (1841) (https://collections.louvre.fr/en/ark:/53355/cl010060208)
* Tune your harps to cheerful strains’ uit ‘Esther’ van Georg Friedrich Händel ‘ Act 1, scene 7 (1718 en 1732) (https://open.spotify.com/track/7z8qak1vfXHp0Yv5boYi8U?si=cc84cf15b2b9446c)
* Mordechai van Abel Herzberg (1981)
* Esther before Ahasuerus van Artemisia Gentileschi (1628) (https://www.metmuseum.org/art/collection/search/436453)
* Wild Dance uit Esther van Hugo Weisgall (1993) (https://open.spotify.com/track/3uqrSh3SMVHwyKxO9M3Zc6?si=d795446e48914eee)
* The Festival of Esther van Edward Armitage (1865) (https://artsandculture.google.com/asset/the-festival-of-esther-edward-armitage-ra/ggEmcXqjlUApSA)
* Inglourious Basterds van Quentin Tarantino (2009)
* The salvation of Israel by Esther van Cristiano Giuseppe Lidarti (muziek) en Rabbi Jacob Raphael Saraval (libretto) -
In het begin schiep God de hemel en de aarde en als climax zet hij de mens als kroon op zijn schepping. Dat is een mooi compliment, maar kan er ook voor zorgen dat je de rest van natuur als een decor gaat beschouwen. Als de mens de maat van alle dingen is, als enige naar Gods beeld gemaakt, dan kun je al het andere als gebruiksvoorwerpen gaan beschouwen. In deze aflevering van Scheppingsdrift staat het scheppingsverhaal centraal, de mooie en de moeilijkere kanten.
Ab brengt aan het begin van de aflevering het licht, aan de hand van een prachtig C-akkoord van Haydn. Lieke vraagt zich af wat “naar het beeld van God” betekent en of dat niet veel te eenzijdig wordt ingekleurd. Allard laat horen dat de schepping ook té overweldigend kan zijn, waardoor je je als mens vervreemd gaat voelen. En Alain heeft een film bij zich die van Exodus naar Genesis teruggaat, op zoek naar nieuwe hoop.
In deze aflevering hoor je over:
* Die Schöpfung van Joseph Haydn (1796-1798) (https://open.spotify.com/track/4Qk6Kj4ps56BfJfyl7Zpb9?si=6b670c1b5c0d4b89)
* Blake: 'Europe' Plate i: Frontispiece, 'The Ancient of Days' (1827) (https://www.digitalcollections.manchester.ac.uk/view/TW-D-01892-00032/1)
* The Creation of God van Harmonia Rosales (2017) (https://www.wikiart.org/en/harmonia-rosales/the-creation-of-god-2017)
* Kerstboodschap vanuit Apollo 8 (1968) (https://www.youtube.com/watch?v=ToHhQUhdyBY)
* Genesis van Herman de Coninck (1984), voorgelezen door Lex Bohlmeijer (https://www.nporadio4.nl/fragmenten/passaggio/79db19db-4e1b-4c10-9820-33ce3b84d3ad/2020-09-22-gedicht-genesis-van-herman-de-coninck)
* La Création du Monde van Darius Milhaud (1922-1923) (https://open.spotify.com/track/1NQVwVmv8Hgs26L2rwEutO?si=370aa0629959484e)
* In principio (e poi), Biennale d’Arte, Venezia (2013) (https://vimeo.com/210740507?embedded=true&source=video_title&owner=9526820)
* 'In Principio' van Ludovico Einaudi (2009) (https://open.spotify.com/track/1u9fuyMbnR6LTYOzJYUPM7?si=b830a886723541cb)
* Salt of the Earth van Wim Wenders over Sebastião Salgado (2014) (https://www.2doc.nl/documentaires/2022/08/the-salt-of-the-earth.html) - もっと表示する
