Episodes
-
Oorlog is terug in Europa. Toen Rusland op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel, werd Europa ruw wakker geschud uit een lange droom: de overtuiging dat de toekomst vredig en veilig zou zijn, en oorlog op het continent een achterhaald scenario.
Na de val van de Muur werden legers drastisch ingekrompen en defensiebudgetten naar beneden bijgesteld. Militaire macht leek niet meer zo noodzakelijk. Maar de Russische agressie heeft het belang van een serieuze defensiecapaciteit weer op de kaart gezet in Europa.
In deze podcast duiken we in de Franse defensiemacht. Want Frankrijk is op militair gebied een beetje een buitenbeentje binnen de Europese Unie: een land met een sterk leger, dat militaire bases onderhoudt over de hele wereld - van Gabon tot Polynesië en Frans Guyana. Dankzij een uitgebreide defensie-industrie is Frankrijk minder afhankelijk van andere landen voor het leveren van wapens. En bovendien: Frankrijk beschikt zelfstandig over kernwapens, als enige lidstaat in de Europese Unie, sinds het vertrek van de Britten.
Maar dat imago als militaire grootmacht liep de afgelopen jaren ook flinke deuken op. Zoals toen Australië een miljardendeal voor de levering van Franse onderzeeers plots torpedeerde. Wat voor Frankrijk de ‘deal van de eeuw’ moest worden, liep uit op een vernedering. Canberra verbrak niet alleen het contract met Frankrijk, het lanceerde ook meteen een nieuwe samenwerking met de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Het Franse stokpaardje van strategische autonomie een knauw. De Franse belangen, maar ook die van de EU als geheel, zijn er in het geding.
Ook zagen Franse troepen zich gedwongen tot vertrek uit voormalige koloniën in Afrika, als gevolg van een reeks staatsgrepen. En dan is er nog de kritiek op de Franse steun in de oorlog in Oekraïne, die volgens de veelvuldig aangehaalde statistieken van het Duitse Kiel Instituut zou achterblijven bij die van Europese bondgenoten.
Waar is Frankrijk als defensiemacht nog toe in staat, en is het Franse leger wel toegerust op de huidige tijd? En hoe verhoudt het sterke imago zich tot de relatief beperkte wapenleveranties van Frankrijk aan Oekraïne?
Over de maker:
Eline Huisman (1988) woont en werkt sinds 2021 in Parijs als correspondent Frankrijk voor onder meer de Volkskrant. Voorheen werkte ze als onderzoeksjournalist bij platform Investico en dook ze in de wereld van lobbyen, waarover ze samen met Ariejan Korteweg het boek Lobbyland, de geheime krachten in Den Haag (De Geus, 2016/ 2022) schreef.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
24 februari 2022. Een keerpunt in de geschiedenis van Europa. In de vroege ochtend kondigt de Russische president Poetin een ‘speciale militaire operatie’ aan in Oekraïne. Kort daarop ontploffen kruisraketten in Kiev, tienduizenden Russische soldaten steken de grens over. Oorlog is terug in Europa.
Na de val van de Muur hadden Europese landen hun legers drastisch ingekrompen, en de defensiebudgetten naar beneden bijgesteld. Militaire macht leek niet meer zo noodzakelijk. En bovendien, voor onze veiligheid vertrouwden we op bescherming door de Verenigde Staten. Oorlog op het continent leek een achterhaald scenario.
De Russische agressie schudt Europa wakker uit die droom. Daarbovenop is er onzekerheid over de uitslag van de aankomende Amerikaanse presidentsverkiezingen in november dit jaar. Stel dat Donald Trump - die herhaaldelijk gedreigd heeft uit de NAVO te stappen - terugkeert in het Witte Huis, wat betekent dat dan voor de Europese veiligheid?
Tegen die achtergrond van dreiging is het belang van een serieuze defensiecapaciteit weer op de kaart komen te staan in Europa.
Frankrijk is op het gebied van defensie een beetje een buitenbeentje binnen de Europese Unie. Het land heeft een sterk leger, met militaire bases over de hele wereld - van Gabon tot Polynesië en Frans Guyana. Er is een uitgebreide defensie-industrie om in de eigen productie van wapens te kunnen voorzien. En bovendien: Frankrijk beschikt zelfstandig over kernwapens, als enige lidstaat in de Europese Unie.
Tegelijkertijd klinkt er ook kritiek op hoe Frankrijk die militaire capaciteit gebruikt. Volgens het Duitse Kiel Instituut, dat bijhoudt hoeveel wapens en andere steun EU-landen leveren aan Oekraïne, blijft de Franse steun achter bij die van Europese bondgenoten.
Om te begrijpen waar die Franse positie vandaan komt, is het idee van ‘strategische autonomie’ essentieel. Tegenwoordig horen we die term vaak vallen als het gaat over de positie van de Europese Unie op het wereldtoneel, en het belang van een Europese defensiestrategie. Maar het is van oorsprong een oud Frans idee, dat het land op defensiegebied gemaakt heeft tot wat het nu is.
Over de maker:
Eline Huisman (1988) woont en werkt sinds 2021 in Parijs als correspondent Frankrijk voor onder meer de Volkskrant. Voorheen werkte ze als onderzoeksjournalist bij platform Investico en dook ze in de wereld van lobbyen, waarover ze samen met Ariejan Korteweg het boek Lobbyland, de geheime krachten in Den Haag (De Geus, 2016/ 2022) schreef.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Missing episodes?
-
Bij Zweden denk je naast Stockholm, ABBA en Pippi Langkous ook aan de natuur en de uitgestrekte bossen die je er vindt. Die lijken eeuwenoud, maar veel van die bossen zijn door de mens gepland, om vervolgens te worden gekapt en weer te worden gepland. Erg duurzaam zou je denken. Of toch niet? Die vraag wordt op steeds meer plekken in Europa gesteld.
Luister ook | 4. België: Europa in het klein
Wat Zweden betreft is dit het toonbeeld van duurzaamheid, maar milieuorganisaties en Brussel maken zich er zorgen om. Maar niet alleen in Zweden, ook in andere Europese landen gebeuren dingen die op het oog duurzaam lijken, maar waar lang niet iedereen het over eens is. Zo wordt IKEA ervan beschuldigd dat het oerbossen in Roemenië gebruikt voor meubels. Ook niet duurzaam.
Mede hierom heeft Europa allemaal klimaat- en natuurafspraken gemaakt in de afgelopen jaren. Denk aan de Europese wet die Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen moet verplichten, maar aan die natuurplannen wordt nu getornd onder druk van boeren en de Europese parlementsverkiezingen die eraan komen. In deze aflevering van Dossier Europa praat Europaverslaggever Geert Jan Hahn met Lara Wolters. Zij is Europarlementariër voor de PvdA in de sociaaldemocratische S&D-fractie en één van de initiatiefnemers van de wet die Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen moet verplichten in de Europese Unie.
Luister ook | Zweedse bos: oplossing voor klimaatcrisis of schande voor het ecosysteem?
Over de maker
Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Bioloog Sebastian Kirppu neemt ons mee naar het nationale park Tiveden, in Midden-Zweden, precies tussen Gothenburg en Stockholm. Hij ziet een bijzonder mos, een zogenoemd signalart, dat alleen groeit op dood hout. Dat deze mossoort hier leeft, is een goed teken. Het wijst op een gezond ecosysteem.
In Tiveden groeien verschillende soorten bomen, van verschillende leeftijden. De grond is bedekt met mos en bessenstruiken. Er staat en ligt veel dood hout, wat volgens Sebastian essentieel is voor een keur aan beestjes, schimmels en zeldzame mossen. Over een maand of twee, als de lente aanbreekt, gonst het hier van het leven. In Tiveden wonen steenbokken, vossen, hazen en bevers. Je kan hier kraanvogels tegenkomen, een houtsnip, een gaai, verschillende soorten spechten en uilen.
Dit bos lijkt in niets op de plantagebossen waar Zweden vol mee staat. Die uitsluitend bestaan uit sparren, allemaal van dezelfde leeftijd, en waar verder amper iets leeft of groeit.
Dat roept de vraag op: wat maakt een bos eigenlijk een bos? Als je rijen bomen aanplant, allemaal van dezelfde soort, met het doel die na zo’n 70 jaar te oogsten; is dat dan net zo goed een bos als Tiveden een bos is?
Dit soort bos, waar Zweden ooit vol mee stond, verdwijnt volgens Sebastian Kirppu snel. Zo’n 8 à 9 procent van het oude woud is formeel beschermd, maar van de rest is het voortbestaan niet zeker. Door een gebrek aan plantagehout dat oud genoeg is om te oogsten, wijken sommige bosbezitters uit naar bos met een hoge beschermingswaarde. Ofwel: bos met een grote biodiversiteit, en met uitsterven bedreigde soorten.
Kan dat zomaar? De Zweedse Boswet schrijft voor dat ‘milieu en economie even zwaar moeten wegen’. Maar het beleid is soepel. ‘Vrijheid onder verantwoordelijkheid’, noemt de regering dat. Van de bosbezitters wordt een grotere verantwoordelijkheid en achtzaamheid jegens de natuur verwacht dan het wetboek voorschrijft.
De Zweedse regering lijkt niet van plan het bosbeleid aan te scherpen. Integendeel: volgens politici zouden bosbezitters nog meer vrij baan moeten krijgen dan ze nu al hebben.
Dan rest de vraag: kan Europa het Zweedse bos nog redden?
Over de maker
Anne Grietje Franssen (1990) is een freelance Scandinavië-correspondent voor onder meer Trouw en het FD. Ze is een geboren Amsterdamse, maar woont sinds 2017 op een autovrij eiland voor de Zweedse westkust. Momenteel schrijft ze twee boeken; een over de inheemse Sami en de invloed van de ‘groene industrieën’ op hun land, levenswijzen en cultuur en een over het kleine eilandbestaan.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Tegenover de stilte van het Zweedse bos zijn er de kettingzagen en versnipperaars. Een boom die hier een jaar of 70 heeft gestaan, is binnen een mum van tijd verwerkt tot planken, pulp en zaagsel.
Bijna al het voor de oogst bestemde bos in Zweden - zo’n 97 procent - wordt beheerd door middel van kaalkap. Bosbouw in Zweden is grotendeels een kwestie van kappen, herplanten, uitdunnen, en na zo’n 60 tot 80 jaar weer kappen. Peter Roberntz, senior bosadviseur bij het Wereld Natuur Fonds in Zweden, merkt op dat een boom zich dan in zijn ‘tienerjaren’ bevindt. Deze had nog makkelijk tientallen of honderden jaren kunnen groeien.
De industrie verwerkt de bomen tot producten die wij, op het Europese continent, in grote hoeveelheden afnemen. De woordvoerder van de belangenorganisatie van de bosbouw Skogsindustrierna noemt bouwmateriaal als het belangrijkste product uit het bos. Maar Roberntz van het Wereld Natuur Fonds zet daar een kanttekening bij. Hij vertelt dat slechts zo’n 20 procent van elke boom tot planken gezaagd wordt. De rest wordt direct verwerkt tot pulp, papier of bio-brandstof. Ofwel: 80 procent van het productiebos verdwijnt in een product met een korte levensduur, waarvan dus ook de opgeslagen koolstof snel weer in de atmosfeer verdwijnt.
Niks mis mee, volgens de industrie. Voor elke gekapte boom planten we twee nieuwe en de afgelopen eeuw is het volume van het Zweedse bos verdubbeld. Hetzelfde hoorden we vorige week al van de Zweedse klimaatminister, die de Zweedse bosbouw de duurzaamste ter wereld noemt en de boskap niet wil afremmen maar juist wil versnellen. Het wordt gepresenteerd als win-winsituatie: hoe meer toiletpapier we doorspoelen en hoe meer biomassa we verbranden, des te beter voor de economie én het klimaat. Toch?
Maar lang niet iedereen is het daarmee eens. Het is opmerkelijk: als het gaat over de Zweedse bosbouw zijn er twee werkelijkheden. Het ene kamp zegt dat het een enorm duurzame industrie is, en het andere kamp noemt het huidige bosbouwmodel funest voor de natuur.
Over de maker
Anne Grietje Franssen (1990) is een freelance Scandinavië-correspondent voor onder meer Trouw en het FD. Ze is een geboren Amsterdamse, maar woont sinds 2017 op een autovrij eiland voor de Zweedse westkust. Momenteel schrijft ze twee boeken; een over de inheemse Sami en de invloed van de ‘groene industrieën’ op hun land, levenswijzen en cultuur en een over het kleine eilandbestaan.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
In Zweden dacht ik ruimte te vinden, ruimte en wildernis. Als pas-afgestudeerde mid-twintiger besloot ik te verhuizen. Ik was moe van het Amsterdamse stadsleven, het eindeloze consumentisme, de prestatiedruk, en de uitlaatgassen. Ik vertrok naar Zweden met het idee: hier heeft de natuur nog intrinsieke waarde. Hier wordt ervoor gezórgd.
Zweden is een trots bosland. Zo’n 70 procent van het land is bedekt met bomen. Een beetje Zweed zoekt in het weekend het bos op. Sprokkelt wat hout, stookt een vuurtje, grilt een worstje.
Het land heeft 320 duizend private bosbezitters. Ongeveer de helft van alle Zweedse bosgrond is in handen van families en particulieren. Een kwart is eigendom van een handjevol grote industriële bosbouwbedrijven. Slechts 22 procent van al het bos in Zweden is in het bezit van de staat. 14 procent zit in het staatsbosbouwbedrijf Sveaskog en de resterende 8 procent is beschermd bos.
Die boseigenaars hebben een grote vrijheid in hoe ze het bos beheren. Verreweg de meeste bosbezitters en bedrijven doen dat door middel van kaalkap - op een bepaald stuk grond gaan zo goed als alle bomen om. Jaarlijks wordt ongeveer 1 procent van het hele Zweedse bos omgehakt.
Natuurlijk bos, zogenoemd continuïteitsbos, is schaars. In ruim 80 procent van wat in Zweden doorgaat voor bos heeft ooit al kaalkap plaatsgevonden. In feite is dus 80 procent van de bosgrond min of meer een bomenplantage. Na de kaalkap worden doorgaans rijen snelgroeiende dennen of sparren aangeplant, met als doel om die na 60 tot 80 jaar weer te oogsten.
Wat ik bij aankomst in Zweden als ongerepte natuur zag, verschilt misschien helemaal niet zo veel van een Nederlandse akker. Alleen omdat er bomen staan in plaats van vee, of graan, wekt het de indruk van natuur. Van een ongecultiveerde omgeving. Maar het is net zo goed een sterk door mensenhanden bewerkt milieu. De boom is net zo goed een gewas.
Over de maker
Anne Grietje Franssen (1990) is een freelance Scandinavië-correspondent voor onder meer Trouw en het FD. Ze is een geboren Amsterdamse, maar woont sinds 2017 op een autovrij eiland voor de Zweedse westkust. Momenteel schrijft ze twee boeken; een over de inheemse Sami en de invloed van de ‘groene industrieën’ op hun land, levenswijzen en cultuur en een over het kleine eilandbestaan.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
België is een klein en complex land: drie gewesten, drie taalgemeenschappen, een federale regering en een taalgrens die dwars door het grondgebied loopt. Onderlinge verschillen zijn min of meer het fundament van België - en TOCH moet er samen worden bestuurd. In Europa is dat eigenlijk niet anders. Daarmee is België een soort Europese Unie in het klein.
Ook binnen de Europese Unie zijn veel complexe verschillen. Ieder land hecht veel waarde aan zijn nationale tradities, cultuur, taal en gebruiken. Om nog maar te zwijgen over het feit dat de 27 lidstaten allemaal een democratie hebben en daarom soms andere dingen vinden van bepaalde zaken. Desondanks werkt het samenwerkingsverband al jaren. Maar werkt dat ook als de samenwerking binnen Europa verder geïntensiveerd wordt? Gaat dat niet recht in tegen nationalistische belangen en gevoelens van sommige partijen die aan populariteit winnen binnen Europa? Denk aan de verkiezingswinst van de PVV in ons land, maar ook aan de opkomst van de Duitse Alternative für Deutschland, de populaire Marine Le Pen in Frankrijk en iemand als Viktor Orbán in Hongarije? In België is dit niet anders. Bij de verkiezingen van dit jaar worden overwinningen verwacht voor de Vlaams-nationalistische N-VA en het Vlaams Belang. Al zijn die partijen ook weer heel verschillend van elkaar.
In deze aflevering van Dossier Europa praat Europaverslaggever Geert Jan Hahn met de Belgische politicoloog Steven van Hecke, professor Europese politiek aan de Katholieke Universiteit Leuven. Wat kan Europa leren van het functioneren van België. Of kan België juist meer leren van de Europese Unie?.
Over de maker
Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Onderlinge verschillen zijn min of meer het fundament van België. Toch moet er samen worden bestuurd. Het is aftellen tot de verkiezingen in juni. Die beloven erg spannend te worden, gelet op de huidige politieke realiteit. In het Vlaamse noorden groeien rechts en extreemrechts, in het Franstalige zuiden juist links en extreemlinks.
Isolde Van Den Eynde, politiek commentator bij de krant Het Laatste Nieuws, wijst op een uitdaging voor de komende jaren. Het begrotingstekort van 30 miljard euro moet worden aangepakt. Er zal structureel moeten worden bezuinigd, de vraag is alleen waarop. Koopkracht wordt dan ook een belangrijk thema van de komende verkiezingen.
Volgens de peilingen wordt het radicaal-rechtse Vlaams Belang de grote winnaar in Vlaanderen. Alleen lijkt het uitgesloten dat de partij gaat meeregeren op het federale niveau aangezien geen enkele Franstalige partij met hen wil samenwerken. Hoe moet dat verder?
Een regering vormen zal hoe dan ook moeilijk worden aangezien de standpunten van de partijen zo ver uit elkaar liggen. Meer verdeeldheid lijkt een reële optie. In de media in België zijn de woorden ‘zevende staatshervorming’ al gevallen. Politicoloog Nicolas Bouteca (UGent) doet onderzoek naar het Belgisch federalisme en schreef onlangs een boek over de geschiedenis van de staatshervormingen.Volgens critici leidt het federalisme alleen maar tot stroperigheid, onduidelijkheid en is het duur. Zo waren er bijvoorbeeld tijdens de corona-crisis negen ministers bevoegd voor de gezondheidszorg. Maar je mag het federalisme niet zomaar afserveren, stelt Bouteca. Het heeft er namelijk ook voor gezorgd dat Vlamingen en Franstaligen uiteindelijk nog altijd zonder oorlog samenleven in één land. Via het federalisme werd er altijd een uitweg gevonden. Het bracht juist stabiliteit.
Bouteca plaatst een kanttekening bij de tegenstelling van het rechtse noorden en het linkse zuiden. Het verschil zit volgens hem eerder in welk thema dat het belangrijkst wordt gevonden dan hoé er over dat thema wordt gedacht. In Vlaanderen vindt men migratie en veiligheid belangrijk. In Wallonië eerder werkgelegenheid en sociale zekerheid.Over de maker
Annelies Bontjes (1993) is correspondent in België voor Trouw. Ze is te horen bij VPRO Bureau Buitenland en doet wekelijks verslag van haar ‘ontdekking van België’ op VRT Radio 1. Daarnaast schrijft ze regelmatig voor het Brusselse magazine BRUZZ. Ze woont in Brussel.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
België bestaat uit drie delen: Vlaanderen, Wallonië en Brussel. De regio’s hebben elk hun eigen identiteit. In deze aflevering gaan we op bezoek in Brussel, Luik en Wallonië.
Bijna tweehonderd nationaliteiten in één stad: dat is Brussel. De stad is op een andere manier geëvolueerd dan andere wereldsteden. In bijvoorbeeld Amsterdam, Parijs of Berlijn zijn armere mensen weggedrukt naar de rand van de stad. In Brussel is net het omgekeerde gebeurd. De mensen met geld zijn er weggetrokken. De mensen die zijn gebleven, zijn trots op hun stad. Een van hen is rapper Jazz Brak, alias Jasper De Ridder. Hij noemt zich in de eerste plaats Brusselaar, omdat Brussel een eigen identiteit heeft. “Brussel kan vrij hard zijn, en daardoor misschien ook gewoon eerlijk. Als er een probleem is met armoede ga je dat zien. Hier wordt niet zoveel verbloemd.”
Wallonië was in de negentiende eeuw nog een van de rijkste regio’s van Europa. Dat kwam vooral door de mijnbouw en de staalindustrie. Maar het is de regio nooit gelukt om een succesvolle overgang te maken van dat industriële systeem naar een nieuw economisch tijdperk. Daarom gaat er tegenwoordig belastinggeld vanuit Vlaanderen naar Wallonië, en dat heeft zijn weerslag, volgens journalist Alain Gerlache. In het zuiden van het land voelt men zich in de eerste plaats Belg. De Franstaligen hebben nooit ergens voor hoeven vechten: Frans is altijd hun taal geweest.
Dat is anders in Vlaanderen. Daar is een lange strijd gevoerd voor Nederlandstalig onderwijs en cultuur. Veel Vlamingen zijn fier op hun identiteit, dat blijkt wel uit de vele vlaggen met de Vlaamse leeuw die in het noorden van het land overal wapperen. Alle historische gebeurtenissen en tradities die belangrijk zijn voor Vlaanderen werden vorig jaar vastgelegd in de Canon van Vlaanderen. Filosoof Tinneke Beeckman zat in de commissie. Zij erkent dat de verschillen in België groot zijn, maar wijst er ook op dat er weinig persoonlijke animositeit is.
Over de maker
Annelies Bontjes (1993) is correspondent in België voor Trouw. Ze is te horen bij VPRO Bureau Buitenland en doet wekelijks verslag van haar ‘ontdekking van België’ op VRT Radio 1. Daarnaast schrijft ze regelmatig voor het Brusselse magazine BRUZZ. Ze woont in Brussel.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
België is een klein en complex land: drie gewesten, drie taalgemeenschappen, een federale regering en een taalgrens die dwars door het grondgebied loopt. Door de geschiedenis en door het blijvend herschrijven van de grondwet zijn al die lagen al meerdere malen flink door elkaar geschud. Cultuurhistoricus David Van Reybrouck vergelijkt België met een lasagne die in je fietstas heeft gezeten nadat je ermee over de kasseien hebt gereden.
Het was niet altijd zo ingewikkeld. Bij het ontstaan in 1830 was België nog een unitaire staat. In het Europa van de negentiende eeuw was Frans een prestige taal, zo ook in het nieuw gestichte België. Vlaams was niet verboden, maar je moest wel Frans leren om de politiek te begrijpen of om kans te maken op een goede baan. Daar ligt de oorsprong van de taalkwestie. Vlamingen hebben zich decennia, zo niet eeuwen, minderwaardig gevoeld. Ze hebben een strijd gevoerd om het Nederlands te behouden.
Inmiddels is er veel gescheiden in België, zoals politiek, onderwijs en media. De Vlaamse radio-presentator Lieven Vandenhaute legt uit dat er nu in hetzelfde gebouw twee nationale omroepen zitten: de Vlaamse VRT en de Franstalige RTBF. Niet alleen de taal is verschillend maar ook de onderwerpen die worden behandeld lopen uiteen. Vlamingen hebben soms geen idee wat er eigenlijk speelt aan de andere kant, net zoals de Franstaligen. Zo begint die taalgrens op een echte grens te lijken.
Als Vlamingen en Franstaligen elkaar ontmoeten is de vraag: gaan we nu in het Nederlands of Frans spreken? Wie past zich aan? Dat kan soms leiden tot spanningen en irritaties. Jurist en onderwijsdeskundige Naïma Lafrarchi (UGent) legt uit dat er vaak sterke gevoelens aan taal verbonden zijn omdat emotie vooral via taal wordt overgedragen. Dankzij taal kun je sociale relaties aangaan. Taal is een belangrijk onderdeel van identiteit, het zorgt ervoor dat je bij een bepaalde groep hoort.
Over de maker
Annelies Bontjes (1993) is correspondent in België voor Trouw. Ze is te horen bij VPRO Bureau Buitenland en doet wekelijks verslag van haar ‘ontdekking van België’ op VRT Radio 1. Daarnaast schrijft ze regelmatig voor het Brusselse magazine BRUZZ. Ze woont in Brussel.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Landen als Italië en Griekenland worden als eerste geconfronteerd met het vluchtelingenvraagstuk. Maar in heel Europa is migratie al jaren een heet hangijzer. In Nederland was dit het thema waar het kabinet-Rutte IV uiteindelijk op viel. Het maakt duidelijk dat de enige oplossing voor de toestroom van vluchtelingen in Europa gezocht moet worden.
Luister ook | 4. De Ierse gunfactor
Maar hoe doe je dat? De EU bestaat uit 27 democratieën die allemaal hun eigen belang hebben. Dit zie je ook terug in politieke stromingen. Zo willen rechtspopulisten in Italië de vluchtelingen uit Italië weren. Daarvoor zou één oplossing kunnen zijn om migranten evenredig te verdelen over de Europese Unie, maar in Nederland is de PVV daar mordicus op tegen. Om nog maar te zwijgen over de Hongaarse premier Orbán. Wat wel duidelijk is is dat partijen met een rechtse signatuur het op dit moment goed doen in de peilingen, mede door migratie.
Luister ook | De Alliantie: Twee jaar oorlog in Oekraïne
Deals met dubieuze landen
Om de toestroom van migranten een halt toe te roepen heeft de EU in het verleden controversiële deals gesloten met landen als Turkije en Tunesië. Moeten we geld naar landen brengen die onze waarden er niet op nahouden om mensen buiten de deur te houden? Of is er een andere fundamentele oplossing mogelijk? Met de Schengenzone is één ding in ieder geval duidelijk: de grenzen sluiten binnen Europa is onmogelijk.
In deze aflevering praat Europaverslaggever Geert Jan Hahn met Malik Azmani. Hij is Europarlementariër voor de VVD in de liberale Renew Europe-fractie en tevens lijsttrekker voor die partij bij de komende Europese Parlementsverkiezingen. Die verkiezingen gaan plaatsvinden op 6 en 9 juni. Geert Jan praat met Azmani over de mogelijke oplossingen die op Europees niveau gezocht kunnen worden voor de toestroom van vluchtelingen en andere migranten.
Over de maker
Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het debat rondom migratie is niet meer weg te denken uit het politieke machtsspel. De verharde opstelling op rechts vertaalt zich naar de dominante politieke narratief, nu uiterst rechts wind onder de vleugels heeft in veel Europese landen. Van Italië tot in Nederland. Maar hoe sijpelt die, in toenemende mate genormaliseerde, antimigrantenopstelling door in de publieke opinie? En wat doet dat met migranten die al langere tijd in Europa verblijven?
Inzoomend op Italië, op veler wijze een proeftuin voor politieke en maatschappelijke ontwikkelingen, springt Palermo eruit als een modelstad voor integratie. Veel autochtone jongeren trekken weg uit hun kansarme Sicilië, naar Noord-Italië en naar elders in Europa. Een trend die zijn weerklank vindt in de rest van Italië. Ondertussen bereiken veel jonge Afrikanen Sicilië. Bieden zij een kans?
Roberta Lo Bianco, mede-oprichter van social hub Moltivolti in Palermo, denkt van wel. Maar ze is ook verontrust en ziet hoe migranten veelvuldig aan criminaliteit worden gelinkt. ‘Door gerichte politieke propaganda.’ De Gambiaanse twintiger Alagie Malick voelt zich na zeven jaar thuis in Palermo, maar zijn verblijfsvergunning is verlopen en zijn speciale status ingetrokken. Volgens hem een uitkomst van het huidige politieke klimaat.
Hij is bang, zegt hij. Het maakt de toekomst ongewis. Veel migranten die langere tijd in Italië verblijven, komen volgens hem klem te zitten in de bureaucratische molen. ‘Het ontmoedigt.’ Anderen, op zoek naar werk, belanden in de landbouwsector waar moderne slavernij aan de orde van de dag is. Italië wordt voor veel migranten zo langzaam een niemandsland, waarin ze ontdaan worden van hun dromen en identiteit.
Yvan Sagnet bevecht de uitbuiting in het agrarische systeem, na er zelf als universiteitsstudent in te belanden. ‘Ik was geshockeerd.’ Het Europa van waardigheid en rechten bleken voor hem een regelrechte leugen.
Veel van de migranten komen vroeg of laat vast te zitten tussen wal en schip, schipperend tussen legaliteit en illegaliteit, op zoek naar houvast. Al willen ze terug, zonder documenten is dat onmogelijk. Socioloog Hein de Haas ziet hoe economische migratie politiek vooral oproept tot wensdenken. Voor of tegen migratie zijn is volgens hem ‘net zo absurd’ als voor of tegen de economie zijn.
‘Gewoon grenzen dicht werkt niet, want dat proberen we al veertig jaar in Europa’, zegt hij. Wil Europa het fenomeen migratie het hoofd bieden, dan lijkt legalisatie de enige route. Of er moeten onpopulaire economische beslissingen worden genomen.
Over de maker
Anouk Boone is correspondent in Italië voor Het Financieele Dagblad. Ze deed de afgelopen jaren verslag voor RTL Nieuws en was daarnaast te lezen in onder meer De Tijd. Ze woont sinds 2020 in Rome, waar ze politiek rechts steeds meer aan invloed ziet winnen en fenomenen als klimaatverandering en migratie aan de orde van de dag zijn.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Over de toestroom van migranten naar Europa is veel te doen. Als we daarbij aan aankomstland Italië denken, doemen de beelden van migrantenboten en schipbreuken op. Lampedusa, aluminiumdekens, aangespoelde wrakstukken… Maar wat gebeurt er na de aankomst met de migranten? Zijn er Italiaanse Ter Apel praktijken of zijn er genoeg asielcentra in Il belpaese?
In de provincie van het Siciliaanse Trapani lijkt de opvang voor kwetsbare vrouwen goed geregeld. Er is aandacht en hulp voor de jonge vrouwen, zowel op psychologisch vlak als in de begeleiding van de asielaanvraag. Maar het proces is lang en ingewikkeld, vertelt Alba D’Ambrosio, coördinator in opvanghuis Badia Grande. ‘Soms duurt het jaren voordat migranten een definitief antwoord hebben op hun aanvraag.’
Ongeloof en verwarring zijn op de gezichten van de jonge vrouwen af te lezen, zich realiserend dat een asielaanvraag vooral een kwestie van wachten is, gescheiden van eventuele partners. Veel van de vrouwen zijn getraumatiseerd, volgens cultureel mediator Latifa Saadani. Ook zien ze in het centrum regelmatig vrouwen die slachtoffer zijn van mensenhandel.
De toewijding waarmee de vrouwen hier worden ontvangen, is lang niet voor elke migrant een gegeven. Sicilië is berucht als het gaat om asielpraktijken, zo stelt onderzoeker Fausto Melluso. Pure business noemt hij het: praktijken waarbij er geld word verdiend over de rug van migranten. Veel van de asielaanvragers belanden volgens hem zo van de regen in de drup, en komen op straat te staan.
Terwijl Italië aanstuurt op een beleid waarbij asielprocedures sneller worden afgewikkeld, en migranten worden teruggestuurd naar het land van herkomst, is de praktijk een stuk grimmiger. Rome houdt de migranten koste wat kost graag uit zicht, en verscheept ze als het even kan zelfs naar buurland Albanië. Wettelijk geoorloofde procedure of niet.
Maar waar de migranten ook terechtkomen, langzaam lijken ze steeds onzichtbaarder te worden. Europa lijkt daarmee de grip op de beheersing van het fenomeen migratie te verliezen.
Over de maker
Anouk Boone is correspondent in Italië voor Het Financieele Dagblad. Ze deed de afgelopen jaren verslag voor RTL Nieuws en was daarnaast te lezen in onder meer De Tijd. Ze woont sinds 2020 in Rome, waar ze politiek rechts steeds meer aan invloed ziet winnen en fenomenen als klimaatverandering en migratie aan de orde van de dag zijn.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Sinds de Russische inval in Oekraïne is Europa veranderd. Meer eenheid, grotere defensiebudgetten en een gezamenlijke strategie tegen Rusland. Maar vooral Oost-Europa ervaart de praktische kant van de oorlog. Want wie weet wat Poetins einddoel is? Onze verslaggevers nemen je in De Oostflank mee naar de oostgrens van Europa.
Luister ook | 1. Finland is altijd klaar voor oorlog
Luister ook | 2. Griekenland: 'the pin of the map'
De oorlog heeft ertoe geleid dat Finland lid is geworden van de NAVO. Het land deelt een grens van drieduizend kilometer met Rusland. Moldavië ziet al sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een Russisch leger binnen zijn landsgrenzen in de afvallige regio Transnistrië. En Polen wil maar liefst vier procent van het bbp in defensie investeren.
Door de oorlog in Oekraïne hebben de omringende landen veel mensen op moeten vangen die gevlucht zijn voor de oorlog. In Polen alleen al zijn dat er een miljoen. En via Griekenland komen er ook vluchtelingen uit andere delen van de wereld Europa binnen, denk aan het onrustige Midden-Oosten en Afrika. Hoe beïnvloedt dit een land als Griekenland? En wat betekent dit voor het Europese vluchtelingenbeleid?
In de podcast De Oostflank neemt BNR je mee naar deze regio. BNR-verslaggevers Martijn de Rijk, Geert Jan Hahn en Stefan de Vries reizen af naar Finland, Polen, Moldavië en Griekenland om te zien wat de impact van deze crises zijn op deze landen. Ze doen verslag en vertellen aan Nina van den Dungen wat ze hebben gezien en welke rol Europa hierin speelt.
Over de makers:
Nina van den Dungen is presentator van BNR. Ze maakt onder meer de programma’s Beter en Doorgelicht.
Martijn de Rijk is algemeen verslaggever van BNR. Eerder maakte hij onder meer de podcast Hoge Bomen over de NS. Voor De Oostflank heeft hij Griekenland bezocht.
Geert Jan Hahn is Europa-verslaggever voor BNR en maker van de BNR Perestrojkast. Voor De Oostflank heeft hij Moldavië bezocht.
Stefan de Vries is Europa-correspondent voor BNR. Voor De Oostflank heeft hij Polen en Finland bezocht.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Italië is het aankomstland van Europa. Vorig jaar kwamen er ruim 150.000 migranten aan. In zo’n 10% van de gevallen ging het om minderjarigen die alleen reisden. Het totaal aantal aankomsten zit duidelijk in de lift: er is sprake van een verdriedubbeling in drie jaar tijd. En hoe meer boten er aanmeren, hoe meer het debat oplaait, van Rome tot in Brussel.
In de media en het politieke discours gaat het vaak over aantallen. Maar migranten zijn zoveel meer dan nummers, zo is af te lezen op het gezicht van Simone D’Ippolito, die als duiker stuitte op de levenloze lichamen van tientallen migranten voor de Siciliaanse kust. Of in de verbeten blik van sociaal werker Francesca Saccomandi, die probeert migranten een gezicht en daarmee waardigheid terug te geven, al stuit ze op veel bureaucratie en onmacht.
Zowel D’Ippolito als Saccomandi leven en werken op het Zuid-Italiaanse Lampedusa, door velen ook wel de poort van Europa genoemd. Het kleine stuk land in de Middellandse Zee is door de ligging nabij Noord-Afrika een geliefde bestemming van mensensmokkelaars om op af te koersen.
Het eiland is al decennia bekend met de aankomst van migranten. De opvang is er inmiddels een geoliede machine en de doorstroom naar Sicilië of het vaste land gebeurt doorgaans snel. Eilanders kijken er nauwelijks nog van op. Maar toen er eind september honderden boten achter elkaar arriveerden, een paar dagen lang, liep de spanning op. De opvangplek liep over, migranten sliepen buiten op straat, het eiland wemelde al snel van de journalisten.
Basta, klonk het voor het eerst luid en duidelijk. Hoewel veel eilanders waar het kan een helpende hand blijven uitsteken, is migratiemoeheid ze in toenemende mate niet vreemd. Het is een sentiment dat in heel Europa zijn opmars maakt, of zijn herintrede doet. Migratie is immers van alle tijden. Maar bijna niemand maakt het van zo dichtbij mee als de Lampedusanen.
Over de maker
Anouk Boone is correspondent in Italië voor Het Financieele Dagblad. Ze deed de afgelopen jaren verslag voor RTL Nieuws en was daarnaast te lezen in onder meer De Tijd. Ze woont sinds 2020 in Rome, waar ze politiek rechts steeds meer aan invloed ziet winnen en fenomenen als klimaatverandering en migratie aan de orde van de dag zijn.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Ierland is het schoolvoorbeeld van een land dat in diepe problemen zat, maar daar ontzettend sterk uit is gekomen. Het land was één van de zorgenkindjes binnen de EU tijdens de Eurocrisis. Maar nu bloeit het land in volle glorie. De techsector vormt een belangrijke voeder van de Ierse economie.
Toch zijn er ook kritische geluiden. Is Ierland niet erg lief voor die techsector? En zorgt die techsector juist niet voor de huizencrisis in het land?
Wat ook opvalt aan Ierland is dat het in tijden van crisis niet terug is gevallen op populisme. Waarom zijn de Ieren daar niet vatbaar voor?
Iemand die hier alles over weet is Han de Jong, de huiseconoom van BNR, maar bovenal inwoner van Ierland! Europaverslaggever Geert Jan Hahn vraagt hem naar de herrijzenis van Ierland en hoe het toch kan dat het land zo’n enorme gunfactor heeft binnen de Europese Unie. Ook horen we dat de problemen die Ierland kent herkenbaar zijn voor de problemen in ons eigen land.
Over de maker
Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het is zonder twijfel het meest heikele vraagstuk op het Ierse eiland: moeten Ierland en Noord-Ierland weer worden herenigd? Er wordt al over gesoebat sinds de opdeling van het eiland, iets meer dan 100 jaar geleden, met als dieptepunt uiteraard de bloedige terreurperiode van de troubles.
Lang leek de kwestie een verre toekomstdroom, maar sinds de brexit is het gesprek erover in een stroomversnelling gekomen. Het Britse vertrek uit de Europese Unie wordt door Sinn Féin, de partij die in het noorden al de grootste is, en waarschijnlijk ook in het zuiden de volgende verkiezingen zal winnen, gezien als een unieke kans om de missie van een Verenigd Ierland te voltooien. De snelle groei van het katholieke, pro-Ierse deel van de bevolking in het noorden, plus de aantrekkingskracht van de economische voorspoed in het zuiden, maken dat de domino’s langzaamaan in de richting van hereniging aan het vallen zijn.
Volgens sommigen, zoals Irish Times-columnist Una Mullally, kan het zelfs over tien jaar al zover zijn.
Toch zullen de Ieren een enorme kluif hebben aan een eventuele hereniging. De economische kloof tussen het noorden en het zuiden is groot, zo vertelt econoom Barra Roantree van Trinity College. Ook wordt de historische pijn van de troubles nog altijd gevoeld door de diverse gemeenschappen. En dan zijn er nog de vele praktische problemen, zo benadrukt politicoloog Jane Suiter, die maken dat veel Ieren in theorie wel oren hebben naar een hereniging, maar het niet altijd als een prioriteit zien.
Toch zal Sinn Féin erop gebrand zijn om de kwestie bovenaan de politieke agenda te krijgen. Zullen de Ieren dit trage en delicate proces in goede banen weten te leiden, of starten ze hiermee hun eigen polariserende traject van brexitachtige proporties op?
Over de maker
Joost Dobber is correspondent in het Verenigd Koninkrijk voor Het Financieele Dagblad. Ook was hij te horen op BNR Nieuwsradio en te lezen in Trouw en De Tijd. Hij woont sinds 2019 in Londen, van waaruit hij verslag doet van de Brexit en van het komen en gaan van Britse premiers.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Vijftien jaar na de kredietcrisis lijkt Ierland in niets meer op het land dat kopje-onder ging onder de last van zijn bancaire sector. Anno 2024 wonen de Ieren in zo’n beetje het rijkste land ter wereld, met duizelingwekkende groeicijfers waarmee in sommige kwartalen de hele eurozone uit een recessie werd gehouden. De Ierse schatkist krijgt zoveel geld binnen dat het nauwelijks nog weet wat het ermee aan moet.
Een embarrassment of riches, zo legt hoofdeconoom Dermot O’Leary van de Ierse broker Goodbody uit. Die is in grote mate te danken aan de Amerikaanse tech- en farmabedrijven die zich op het eiland hebben gevestigd: van Apple tot Google en van Pfizer tot Johnson & Johnson.
We horen van Michael Lohan, de man die verantwoordelijk is voor het aantrekken van al die multinationals. Volgens hem is het heus niet alleen het gunstige belastingklimaat dat deze bedrijven naar Ierland lokt. Sinds de brexit is Ierland het enige Engelssprekende land in de EU, bovendien is er volop goed opgeleid personeel beschikbaar. Maar liefst 10% van de Ieren werkt voor de multinationals.
Het levert de Ieren een klein fortuin op aan inkomsten uit de vennootschapsbelasting. Maar de rijke Amerikaanse bedrijven en hun goedbetaalde personeel trekken de economie ook het lood, zoals goed te zien is in het dure Dublin, waar wonen en leven voor velen onbetaalbaar is geworden. Bovendien zitten de Ieren met een geweldig concentratierisico, zo stelt econoom Barra Roantree van Trinity College vast. Al dat extra geld is afkomstig van slechts een handvol bedrijven, en die kunnen ook weer zo vertrekken. Het comfortabele financiële kussen, waarmee de Ierse politiek lastige besluiten uit de weg kon gaan, kan zomaar verdwijnen.
Over de maker
Joost Dobber is correspondent in het Verenigd Koninkrijk voor Het Financieele Dagblad. Ook was hij te horen op BNR Nieuwsradio en te lezen in Trouw en De Tijd. Hij woont sinds 2019 in Londen, van waaruit hij verslag doet van de Brexit en van het komen en gaan van Britse premiers.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Nederland mag zich in het verleden graag als gidsland hebben gezien, maar het Europese land dat die die titel de afgelopen jaren met recht zou kunnen claimen, is Ierland. Het land blinkt uit in zijn tolerante omgang met migranten. Zo kwamen er vorig jaar 100.000 Oekraïners, en is inmiddels 20% van de inwoners afkomstig van buiten Ierland.
In de meeste andere landen zou dat resulteren tot grote weerstand bij een deel van het electoraat, maar in Ierland is dat uitgebleven. De golf van politiek populisme heeft Ierland nooit bereikt. Dat komt deels door het vrij unieke politieke landschap in het land, zoals populismekenner Jane Suiter van Dublin City University uitlegt.
In plaats daarvan is Ierland na de klap van de financiële crisis door een diepe periode van introspectie gegaan, die resulteerde in een heuse sociale transformatie, zo vertelt Una Mullally, columnist van de Irish Times en chroniqueur van de Ierse maatschappij. Kroon op dat werk waren de twee referendums waarmee het van oudsher behoudende land het homohuwelijk en abortus legaliseerde. Inderdaad: terwijl de Britten worstelden met hun brexitstemming, wisten de Ieren op ordentelijke wijze via een referendum twee gevoelige maatschappelijke debatten af te sluiten.
Des te groter was de schok toen eind november opeens de vlam in de pan sloeg in de Ierse hoofdstad Dublin. Een woedende groep Ieren, opgejut door haat tegen immigranten, sloeg aan het rellen en plunderen, als reactie op een akelige steekpartij bij een school.
Veel Ieren doen het af als incident, en de afkeer van immigranten is zeker geen breed gedeeld sentiment onder het volk dat zelf zoveel ervaring met emigratie heeft. Maar het is wel een teken dat zelfs in gidsland Ierland, vooral vanwege de grote huizencrisis, de druk aan het oplopen is.
Over de maker
Joost Dobber is correspondent in het Verenigd Koninkrijk voor Het Financieele Dagblad. Ook was hij te horen op BNR Nieuwsradio en te lezen in Trouw en De Tijd. Hij woont sinds 2019 in Londen, van waaruit hij verslag doet van de Brexit en van het komen en gaan van Britse premiers.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Kroatië is nu 10 jaar lid van de Europese Unie en sinds dit jaar betaalt het land ook met de Euro. Mijlpalen waar het land hard voor gewerkt heeft. Maar niet alles is rozengeur en maneschijn voor Kroatië. Als gevolg van de toetreding van de EU is er sprake van een braindrain. Mensen zoeken hun geluk op in andere EU-landen met hogere lonen. En als het EU-lidmaatschap ergens nog niet voor heeft gezorgd dan is het stabiliteit in de regio. Aan de grenzen van Kroatië rommelt het in Bosnië-Herzegovina en tussen Servië en Kosovo.
Is het EU-lidmaatschap per saldo positief of negatief geweest voor Kroatië? En welke rol heeft de EU om de stabiliteit in de regio terug te brengen. Dat bespreekt Europa-verslaggever Geert Jan Hahn met Rainier Jaarsma. Hij is politiek analist gespecialiseerd en woonachtig op de Balkan.
Over de maker
Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
- Show more
