Эпизоды
-
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
24. października 2024 roku Franciszek ogłosił swoją czwartą encyklikę: Dilexit nos. W tym podkaście najpierw oglądamy tę encyklikę zewnątrz i umieszczamy w kontekście nauczania Franciszka. Potem podejmujemy dwa z wielu tematów obecnych w Dilexit nos. Otóż Franciszek rozpoczął swoją encyklikę od przedstawienia serca jako centrum człowieka, rdzenia ludzkiej tożsamości. Komentowanie tego wątku zajmuje dużą część naszej rozmowy. Drugim omówionym przez nas wątkiem jest Franciszkowa krytyka współczesnej mentalności konsumpcyjnej. Ta krytyka czerpie obficie z teologii wyzwolenia i z nauczania Jan Pawła II.
Niestety nie zdążyliśmy podjąć głównych tematów encykliki zapowiedzianych w jej pełnym tytule. Jest to bowiem encyklika „O MIŁOŚCI LUDZKIEJ I BOŻEJ SERCA JEZUSA CHRYSTUSA”.
Link do encykliki: https://www.vatican.va/content/francesco/pl/encyclicals/documents/20241024-enciclica-dilexit-nos.html -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Ten bardzo ogólny tytuł wskazuje na główny temat naszej rozmowy. Zaczynamy od próby diagnozy obecnej sytuacji duchowej: zaniku wiary także u tych, którzy zostali w wierze wychowani i nie podejmowali świadomej decyzji o zerwaniu z wiarą.
Aby jakoś zrozumieć ten fenomen, a przede wszystkim lepiej zrozumieć wewnętrzną strukturę wiary, wracamy do źródeł. Komentujemy kilka nowotestamentalnych tekstów o wierze oraz przypominamy wczesnochrześcijańską tradycję przekazu wiary, czyli Credo.
Przypominamy też, że od szesnastego wieku przekaz wiary został zdominowany przez katechizmy. Ich epoka dobiega końca.
A my naszą rozmowę kończymy zapowiedzią kolejnej, poświęconej temu, co o wewnętrznej strukturze wiary mówi Lumen fidei. -
Пропущенные эпизоды?
-
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
W tej rozmowie komentujemy fragment przemówienia, jakie Franciszek wygłosił 13 września 2024 roku podczas międzyreligijnego spotkania z młodzieżą w Singapurze. Spotkanie odbyło się w Catholic Junior College (moe.edu.sg) https://www.cjc.moe.edu.sg/ Polecamy szczególnie: CJC unites in hope for the Interreligious Youth with Pope Francis (moe.edu.sg) https://www.cjc.moe.edu.sg/c jc-unites-in-hope-for-the-interreligious-youth-with-pope-francis/
Całe przemówienie: Papież zachęcił młodych Singapuru, by dążyli do jedności i dialogu (wiara.pl) https://papiez.wiara.pl/doc/8968050.Papiez-zachecil-mlodych-Singapuru-by-dazyli-do-jednosci-i
Komentujemy następujący fragment przemówienia Franciszka: Jedną z rzeczy, która najbardziej zaimponowała mi w was, młodych ludziach, jest zdolność do dialogu międzyreligijnego. I to jest bardzo ważne, ponieważ jeśli zaczynasz się kłócić: „Moja religia jest ważniejsza od twojej...”, „Moja jest prawdziwa, twoja nie jest prawdziwa...”. To dokąd to prowadzi? Dokąd? Niech ktoś odpowie, dokąd? [Ktoś odpowiada: „Do zniszczenia”]. Tak to jest. Wszystkie religie są drogami dojścia do Boga. Są – dokonuję porównania – jak różne języki, różne wyrażenia, aby tam dotrzeć. Ale Bóg jest Bogiem dla wszystkich. A ponieważ Bóg jest Bogiem dla wszystkich, wszyscy jesteśmy dziećmi Bożymi. „Ale mój Bóg jest ważniejszy niż twój!”. Czy to prawda? Jest tylko jeden Bóg, a my, nasze religie, są językami, ścieżkami prowadzącymi do Boga. Ktoś jest sikhem, ktoś muzułmaninem, ktoś hinduistą, ktoś chrześcijaninem, ale są to różne ścieżki. Understood? [Zrozumieliście?] Jednak dialog międzyreligijny pomiędzy młodymi ludźmi wymaga odwagi. Bowiem wiek młodzieńczy jest wiekiem odwagi, choć możesz mieć tę odwagę, by robić rzeczy, które ci nie pomogą. Ale można też mieć odwagę, by iść naprzód i prowadzić dialog.
W trakcie rozmowy odwołujemy się do Deklaracji Soboru Watykańskiego II o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra aetate”, nr 2, a zwłaszcza do fragmentów: Od pradawnych czasów aż do naszej epoki znajdujemy u różnych narodów jakieś rozpoznanie owej tajemniczej mocy, która obecnie jest w biegu spraw świata i wydarzeniach ludzkiego życia; nieraz nawet uznanie Najwyższego Bóstwa lub też Ojca. Rozpoznanie to i uznanie przenika ich życie głębokim zmysłem religijnym. Religie zaś związane z rozwojem kultury starają się odpowiedzieć na te same pytania za pomocą coraz subtelniejszych pojęć i bardziej wykształconego języka. (…)
Kościół katolicki nic nie odrzuca z tego, co w religiach owych prawdziwe jest i święte. Ze szczerym szacunkiem odnosi się do owych sposobów działania i życia, do owych nakazów i doktryn, które chociaż w wielu wypadkach różnią się od zasad przez niego wyznawanych i głoszonych, nierzadko jednak odbijają promień owej Prawdy, która oświeca wszystkich ludzi.
Nawiązujemy także do Deklaracji Kongregacji Nauki Wiary o jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa i Kościoła „Dominus Iesus” z roku 2000: https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20000806_dominus-iesus_pl.html .
Jako lekturę uzupełniającą polecamy: Zbigniew Kubacki, Kościół, religie i zbawienie. O jedyności i powszechności zbawczej Kościoła oraz zbawczej roli religii niechrześcijańskich, Wydawnictwo WAM, Kraków 2016 Lub z racji bezpłatnej dostępności: Kubacki_Zbigniew_Wprowadzenie_do_teologii_religii_2018.pdf (akw.edu.pl) https://www.akw.edu.pl/images/biblioteka/Kubacki_Zbigniew_Wprowadzenie_do_teologii_religii_2018.pdf -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Dzisiaj rozmawiamy o jedności Kościoła. Podejmujemy temat od strony nieco nietypowej, bo nie stawiamy w centrum międzywyznaniowego dialogu ekumenicznego, który to w takim kontekście zwykle bywa przywoływany jako pierwszy. W punkcie wyjścia stawiamy bieżące pytania, które wyzwolił trwający proces synodalny w Kościele katolickim: przy widocznym zróżnicowaniu życia Kościoła w skali światowej pojawia się pytanie o "formułę jedności". Czy stare rozwiązania teologiczne (a za nimi także: prawne) dziś nam wystarczają? Czy nie stoją one w drodze wielości, która de facto jest w Kościele i go ubogaca? Jak więc spoglądać na relację między pluralizmem i jednością w Kościele? Problem ten w oczywisty sposób nie dotyczy tylko Kościoła katolickiego, ale całego chrześcijaństwa, w którym przecież nie może zaginąć Jezusowa modlitwa "aby byli jedno".
Temat naszej rozmowy wiąże się z zapowiedzią międzynarodowej konferencji naukowej "Christianity in Europe. Questions on Unity", która odbędzie się na Wydziale Teologicznym UŚ w Katowicach w dniach 4-7 listopada 2024. Zapraszamy do udziału w charakterze słuchaczy i uczestników dyskusji. Pierwszy dzień będzie w języku polskim (lub z tłumaczeniem na j. polski), kolejne dni - w j. angielskim. Informacje na temat konferencji znajdują się na stronie internetowej www.uceconference.us.edu.pl
Odnośnie wspomnianego w rozmowie “teizmu kanonicznego” por.: Canonical Theism: A Proposal for Theology and the Church, red. William J. Abraham, Jason E. Vickers, Natalie B. Van Kirk, [Eerdmans] Grand Rapids/Cambridge 2008. -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
W ostatnim wakacyjnym odcinku podkastu mamy wizytę - gościmy p. dr Magdalenę Jóźwik pracującą na co dzień w Archidiecezjalnym Centrum Formacji pastoralnej w Katowicach. Wyłamujemy się zatem z wyłącznie dotąd męskiej perspektywy i próbujemy przyjrzeć się kwestii miejsca i roli kobiet w teologii i Kościele słuchając fachowego, kobiecego głosu.
P. Jóźwik jest też zaangażowana w ogólnopolskim zespole opracowujących założenia formacji stałej duchownych. A specjalizuje się w teologii dogmatycznej - doktorat pisała z zagadnienia powszechnego powołania do świętości w Kościele. Pozostajemy zatem mocno w dogmatycznym duchu, jednak sporo w tym podkaście będzie wątków egzystencjalnych, związanych ze zderzeniem pewnych ideałów wypowiadanych przez teologiczne teorie (i Magisterium), a codziennością życia kościelnego - zwłaszcza w Polsce.
Archidiecezjalne Centrum Formacji Pastoralnej można znaleźć tu: https://centrum.katowice.pl -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
W kolejnym odcinku naszych rozmów znów podejmujemy temat z pogranicza teologii fundamentalnej i dogmatycznej - dotykając tym razem kwestii w sposób oczywisty decydującej o „być albo nie być” ortodoksyjnego chrześcijaństwa. Jak rozumieć teksty Nowego Testamentu mówiące o Jezusie zmartwychwstałym i spotkaniach z Nim? Podejmujemy tę kwestię w kontekście napięć między naukową, historyczno-krytyczną lekturą Biblii, a jej czytaniem w duchu zaufania świadectwom pierwszego pokolenia uczniów Ukrzyżowanego.
Pożyteczna lektura:
J. Gnilka, „Pierwsi chrześcijanie. Źródła i początki Kościoła”, tłum. W. Szymona, Kraków 2004: zakończenie rozdziału czwartego („Jan Chrzciciel i Jezus”), s. 275-286;
E. Piotrowski, “Początki wiary w zmartwychwstanie Jezusa. Od Reimarusa do Ratzingera/Benedykta XVI”, Zielona Góra 2022.
N.T. Wright, „The Resurrection of the Son of God”, Minneapolis 2003: szczególnie część piąta („Belief, Event and Meaning”, s. 685-718). -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Punktem wyjścia do naszej rozmowy jest list papieża Franciszka Ad theologiam promovendam skierowany do Papieskiej Akademii Teologicznej w Rzymie. List ten prawie w całości poświęcony został wizji reformy teologii. Franciszek jest bowiem przekonany, że Kościół wyruszający w drogę potrzebuje teologii wyruszającej w drogę.
W rozmowie najpierw omawiamy wezwania Franciszka do zmiany paradygmatu i do “rewolucji kulturowej” w teologii. Dopiero w drugiej części dyskutujemy nad wskazanym w tytule naszej rozmowy wołaniem Franciszka o teologię radykalnie kontekstualną.
Przywołane teksty:
List Franciszka: https://wiez.pl/2024/05/11/franciszek-potrzebujemy-teologii-fundamentalnie-kontekstualnej/ Potrzebujemy teologii fundamentalnie kontekstualnej - Więź (wiez.pl)
Komentarz Jana Słomki:
Pożegnanie ze scholastyką - Więź (wiez.pl) https://wiez.pl/2024/05/12/pozegnanie-ze-scholastyka/
Komentarz o. Wojciecha Giertycha, teologa Domu Papieskiego:
Scholastyka na katafalku? - Więź (wiez.pl) https://wiez.pl/2024/05/12/pozegnanie-ze-scholastyka/
Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei Verbum 2-6: https://biblia.wiara.pl/doc/423157.DEI-VERBUM -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Po raz pierwszy w podkaście Teologia z Katowic mamy gościa - ks. dr Krzysztofa Matuszewskiego, który jest teologiem i psychologiem; pracuje w Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz jest rektorem Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego.
Tytuł podkastu jest nieco żartobliwy - nawiązuje do sytuacji interdyscyplinarnego naukowca. Rozmowa jednak mniej dotyczy wątków osobistych, a znacznie bardziej kwestii związku pomiędzy teologią duchowości a psychologią, czy też między sferą “ducha”, w której dokonuje się doświadczenie Boga i z której zaczyna się jego działanie w nas (łaska), a sferą psychiczną, która mocno osadzona jest w materii.
Przy okazji padają też np. pytania, “czy osoba po kryzysach psychicznych może zostać świętym?”, albo “czy psychoterapia jest ascezą?”...
W rozmowie nawiązujemy do pacy doktorskiej ks. Krzysztofa: “W zderzeniu z naturą – świętość Brata Alberta. Naturalne uwarunkowania życia duchowego świętego Alberta Chmielowskiego”, która została opublikowana w 2019 r., a dostępna jest w wersji elektronicznej tutaj: https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/18855/1/Matuszewski_w_zderzeniu_z_natura_swietosc.pdf -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Dyscyplina zwana teologią fundamentalną pojawiła się stosunkowo niedawno, jako owoc poważnej transformacji tak zwanej apologetyki – dziedziny tradycyjnie zorientowanej na obronę wiary przed zarzutami krytycznego rozumu, a także reagującej na zjawiska kulturowe uznane za szkodliwe dla wierzących. W epoce Soboru Watykańskiego II wzięto pod uwagę wady klasycznej apologetyki: zaniedbanie refleksji nad istotą Objawienia, skutkujące sprowadzeniem wiary do swoistego światopoglądu, oraz polemiczny charakter reakcji na myślenie pozakościelne. Korygując wspomniane wady stworzono dział teologii wychodzącej od rozważań nad odsłonięciem się Boga przed człowiekiem oraz adekwatną reakcją człowieka na to Boskie zaproszenie do znajomości. Innymi słowy: stworzono wychodzącą od dogmatyki Objawienia i wiary teologię fundamentalną. Dopiero na bazie zrozumienia, czym są wspomniane rzeczywistości, można uzasadniać naszą nadzieję pokładaną w Chrystusie i odpowiadać na pytania, zastrzeżenia lub zaczepki świata.
W obecnym odcinku „Teologii z Katowic” rozmawiamy o tym, że na gruncie polskim teologia fundamentalna – niestety - wciąż pozostaje w dużej mierze dawną apologetyką.
Pożyteczna lektura:
E. Bosetti, „Apologia”, w: R. Latourelle, R. Fisichella, „Dizionario di teologia fondamentale”, Assisi 1990, s. 74-77.
A. Dulles, Apologetica: Storia”, w: R. Latourelle, R. Fisichella, „Dizionario di teologia fondamentale” (jw.), s. 60-69.
T. Dzidek, Ł. Kamykowski, A. Napiórkowski, „Człowiek – filozofia – Bóg”, Kraków 2004, s. 7-17 („Wprowadzenie do teologii fundamentalnej”);
M. Kita, „W stronę apologii kerygmatyczno-sapiencjalnej”, w: Ł. Kamykowski (red.), „Krakowski dialog teologiczny – próba bilansu”, Kraków 2018, s. 9-25;
R. Latourelle, „Teologia fondamentale: Storia e specificità”, w: R. Latourelle, R. Fisichella, „Dizionario di teologia fondamentale” (jw.), s. 1248-1258;
G. O'Collins, "Fundamental Theology", New York 1981. -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Potoczne rozumienie słowa 'dogmat' łączy się z ideą czegoś narzuconego do wierzenia, bezwzględnie obowiązującej formuły. Dogmatyzm to postawa intelektualna niedopuszczająca elastyczności w myśleniu, poszukiwań, otwartości na nowe ujęcia. Z kolei w podejściu reprezentowanym przez osoby o skłonnościach tradycjonalistycznych dogmaty miałyby stanowić mury bezpiecznego schronienia dla umysłu, klarowne pewniki uwalniające od lęku przed pobłądzeniem. Czy w tradycji chrześcijańskiej dogmaty dają się rozumieć zgodnie z powyższymi ujęciami? Rozmawiamy o Prawdzie niesprowadzalnej do pojęć i odkrywanej w procesie wspólnotowego wchodzenia w Objawienie - oraz o formułach mających "hamować szturm gnozy na miłość". Odcinek nie wyczerpuje tematu, więc jego ciąg dalszy nastąpi.
Pożyteczna lektura à propos: Robert Woźniak, “Praca nad dogmatem. Wybrane aspekty odnowy teologii dogmatycznej”, Wyd. WAM, Kraków 2022; Michael Seewald, "Zmiana dogmatu. Jak rozwijają się doktryny wiary", tłum. A. Ziernicki, Wyd. WAM, Kraków 2024. -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Naszą rozmowę zaczynamy od przypomnienia głównych postaci, które ukształtowały nowy obraz świata i nowy sposób myślenia. Jego efektem jest nauka nowożytna i współczesna technika. A więc pokazujemy wybrane aspekty myśli Kopernika, Kartezjusza, Newtona.
Potem wspominamy Leibniza i Spinozę, którzy próbowali dopasować do tego nowego sposobu myślenia obraz Boga i Jego relacji do świata. Tak powstał deizm, który do dzisiaj jest obecny w kulturze poprzez metaforę wielkiego zegarmistrza. Ów deizm był bardzo racjonalny: Bóg jako Najwyższy Rozum, doskonały Zegarmistrz, stworzył świat najlepszy z możliwych. Z nowej wiary w rozum wynikało bardzo optymistyczne spojrzenie na świat i Boga, charakterystyczne dla pierwszych wieków oświecenia. Poważny cios temu optymizmowi zadało tragiczne trzęsienie ziemi w Lizbonie, 1 listopada 1755 r. Wizja Boga doskonałego zegarmistrza i naszego świata jako najlepszego z możliwych nie wytrzymała konfrontacji z ogromem niewytłumaczalnego cierpienia.
Teologia katolicka aż do dziewiętnastego wieku prawie wcale nie podążała za tymi przemianami myślenia.
Właśnie ta konstatacja i pytanie, jak dzisiaj teologia odnajduje się w coraz szybciej zmieniającym się świecie, kończy naszą rozmowę. Rozważania różnych odpowiedzi teologii na to pytanie będą przedmiotem kolejnej, choć zapewne nie najbliższej rozmowy.
-
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
W roku 2019 zainicjowano w Niemczech "drogę synodalną". Zwykle docierały do Polski negatywne komentarze dotyczące przebiegu i postanowień tego zgromadzenia. Krytycznie wskazywały one na chęć daleko idących zmian w organizacji życia Kościoła, w tym w praktyce związanej z sakramentami. W naszej dzisiejszej rozmowie bierzemy w nawias ocenę praktycznych postulatów. Stawiamy sobie pytanie o teologiczne fundamenty drogi synodalnej. Okazuje się, że one nie tyle się "przypadkiem ujawniły", co zostały świadomie założone i wyraźnie przedstawione. Kondensują się wokół pojęcia "znaków czasu". W naszej rozmowie pojawiają się elementy relacji na temat początków drogi synodalnej i jej przebiegu. Zainteresowanych pogłębieniem wiedzy w tym zakresie (a także omówieniem teologicznych wątków) odsyłamy do artykułu: J. Kempa, Zrozumieć niemiecką Drogę Synodalną, "Więź" 2023/4, s. 142-159. Omawiana przez nas teologia znaków czasu ma swoją bardzo obfitą literaturę. W rozmowie obiecaliśmy pewne wskazówki w tym zakresie. Z przestrzeni niemieckojęzycznej wskazujemy na kilka prac książkowych: Das Zweite Vatikanische Konzil und die Zeichen der Zeit heute, red. P. Hünermann, Herder, Freiburg 2006; Glaubensverantwortung im Horizont der "Zeichen der Zeit", red. C. Böttigheimer, Herder, Freiburg 2012 (Quaestiones disputatae 248); Eckholt, M., Ohne die Frauen ist keine Kirche zu machen: der Aufbruch des Konzils und die Zeichen der Zeit, Ostfildern 2012. Jest oczywiście niemało prac na temat znaków czasu w polskiej teologii. Nietrudno je odnaleźć dzięki zasobom internetowym. Warto zwrócić uwagę na przeglądowy artykuł: M. Fiałkowski, Znaki czasu. Próba definicji w świetle polskich publikacji teologicznych po Soborze Watykańskim II, "Teologia Praktyczna" 2011, 195-204. Droga synodalna ma własną stronę internetową, zawierającą pełną dokumentację: www.synodalerweg.de. -
Informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Rozmowa jest o tym, jak według Biblii (choć niekoniecznie według popularnych przekonań religijnych) przedstawia się temat Boga jako sprawiedliwego sędziego.
Zwracamy uwagę na fakt, że z jednej strony Pismo uczy o Bogu stawiającym granice krzywdzicielom i z pasją występującym po stronie skrzywdzonych – a z drugiej strony to, co mamy skłonność z naszej perspektywy nazywać karą Boską, jest w gruncie rzeczy automatyczną konsekwencją popełnianego zła, zatruwającego złoczyńcę (por. Ps 7,16-17). Bóg nie musi nas karać, bo wystarczy, że pozwoli nam „iść za własnym zamysłem” (por. Ps 81,13). Ale jeśli to robi, ma na celu nasze otrzeźwienie. Bóg namiętnie walczy z człowiekiem o człowieka, lecz wcale nie zamierza nas karać w sposób ostateczny: „Nie posłał Syna na świat po to, żeby świat osądził, lecz żeby świat został przez Niego wybawiony” (J 3,17).
Zatem podejmujemy kwestie:
1) Czy sąd Boży to perspektywa mająca budzić lęk, czy raczej radość i nadzieję?
2) Co znaczy „bać się Boga”, być osobą bogobojną?
3) Jak w sposób właściwy myśleć o piekle?
4) Jak w sposób mądry czytać biblijne upomnienia i przestrogi?
Lektury mogące pomóc w pogłębieniu refleksji na wspomniane tematy:
Psalm 7, z komentarzami w przypisach, w Biblii Poznańskiej (pod red. M. Petera i M. Wolniewicza);
H.U. von Balthasar, „Czy wolno mieć nadzieję, że wszyscy będą zbawieni?” (tłum. S. Budzik), Tarnów: Wyd. Biblos 1998;
E. Bianchi, „Przemoc i Bóg” (tłum. M. Rychert), Poznań: Wyd. W drodze 2018;
W. Hryniewicz, „Nadzieja zbawienia dla wszystkich”, Warszawa: Wyd. Verbinum 1990;
W. Hryniewicz, „Dramat nadziei zbawienia. Medytacje eschatologiczne”, Warszawa: Wyd. Verbinum 1996;
G. O’Collins, „Jezus nasz Odkupiciel. Chrześcijańskie ujęcie zbawienia” (tłum. J. Pociej), Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2009. -
informacje o podkaście, odcinkach i autorach: https://teologiazkatowic.pl
Punktem wyjścia jest pytanie o to, czy istnieje taka dziedzina teologii: neuroteologia. W trakcie rozmowy to pytanie rozrosło się do kilku odrębnych kwestii.
Zaczęliśmy od przypomnienia, czym jest teologia, którą uprawiamy oraz prób ustalenia, na ile prawomocna jest nazwa “neuroteologia”. Następnie przeszliśmy do pytania ogólniejszego: na ile wyniki badań nauk nowożytnych są przydatne dla teologii i w duszpasterstwie. Czyli postawiliśmy pytanie o status wyników badań naukowych jako źródła teologii, albo inaczej mówiąc: jako miejsca teologicznego.
Niejako po drodze pojawiały się na krótko jeszcze inne tematy, które zapewne będzie trzeba rozwinąć. Prosimy o sygnalizowanie tego w komentarzach.
W rozmowie nawiązujemy do:
Podcast Pogłębiarka o neuroteologii: https://open.spotify.com/episode/1S6OmcHbSrcY80OJqGz9o2?si=JNfMfTsgToim6FWryESmpQ
Andrew B. Newberg, Principles of Neurotheology, Surrey: Ashgate, 2010.
Melchior Cano, O źródłach teologii, przełożył: Biskup Julian Wojtkowski, Olsztyn 2016. https://uwm.edu.pl/ztdif/archiwum/zrodla/cano_pl.pdf
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Teologia dzisiaj: perspektywy, zasady, kryteria, Watykan 2012 https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents/rc_cti_doc_20111129_teologia-oggi_pl.pdf
“W tej krytycznej asymilacji i integracji przez teologię danych pochodzących z innych nauk filozofia odgrywa rolę pośredniczącą” (82).
A oto zapis podobnego sporu przedstawionego na konferencji zorganizowanej przez uniwersytet w Durham, a dotyczącego zasadności konceptu: “digital theology”: https://rebus.us.edu.pl/handle/20.500.12128/21654
W rozmowie pojawił się wątek ludzkiego przeżywania cielesności, zmysłów oraz odwołanie od E. Levinasa. Link do tekstu na ten temat: Jan Słomka, Zagadnienie cielesności w ujęciu Emmanuela Lévinasa: rozkosz erotyczna i pieszczota: https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_15633_lie_3579/c/3579-3470.pdf -
*Informacje o podkaście i autorach: https://teologiazkatowic.pl *
Teologiczne refleksje i rozmowy szybko docierają do pytania o poznawczą wartość ich treści. Uznaliśmy, że warto dotknąć tego zagadnienia już w pierwszych odcinkach naszego podkastu.
Wbrew nadziei niektórych osób spragnionych pewności oraz obawom tych najbardziej skoncentrowanych na intelektualnej rzetelności - teologia z prawdziwego zdarzenia nie próbuje "łapać Pana Boga za nogi", nie stara się zamknąć Tajemnicy w puszce jasnych odpowiedzi. Obok teologii twierdzeń ("pozytywnej") istnieje ogromnie ważna teologia zaprzeczeń ("negatywna"). Pierwszej potrzebujemy, żeby czcić Boga i wejść z Nim w relację (bo do tego trzeba cokolwiek o Nim wiedzieć). Mamy prawo do jakichś twierdzeń, bo wierzymy, że sam Bóg coś nam o sobie powiedział. Ale drugi typ teologii jest konieczny, żeby nie popełniać bałwochwalstwa - nie oddawać czci naszym wyobrażeniom zamiast prawdziwemu Bogu, nie mylić tworów naszej myśli z prawdą Tajemnicy, która nas stwarza i nie może być przez nas ogarnięta. Jak powiada prorok Izajasz: "Doprawdy, jesteś Bogiem ukrytym, Boże Izraela i Zbawco" (Iz 45,15). Bóg, który nam się objawia, nie przestaje się wymykać pojmowaniu. Jest naszym zbawcą i daje się poznać przez miłość - ale tego, co znaczy miłość Boga, uczymy się dopiero z Jego objawienia. Uczymy się, kontemplując Jezusa ("kto mnie zobaczył, zobaczył także i Ojca" - J 14,9), rozważając Jego ofiarność aż po krzyż... To do nas przemawia, ale pozostaje niepojęte.
W rozmowie o teologii negatywnej nie koncentrujemy się tylko na „mowie o Bogu”. Próbujemy także przejść do refleksji nad jej wpływem na antropologię teologiczną – na ujmowanie człowieka jako tajemnicy.
W drodze naszej refleksji towarzyszą nam lektury:
T. Dzidek, "Granice rozumu w teologicznym poznaniu Boga", Kraków 2001;
Rahner, Karl, „Doświadczenia katolickiego teologa”. Znak 44, nr 441 (2) (1992): 72-82 - link do nagrania wideo wykładu Rahnera: Videoportal Universität Freiburg (uni-freiburg.de) https://videoportal.uni-freiburg.de/m/c15bab2edd7be6b3476023b71a9e2ec2fa98dc578487a82c82954096f10fcc449555f3da852c065ad2e741c6da90c3bc46758cbb694f582f20eab963bfed3f3;
G. Greshake, "Wierzę w Boga Trójjedynego", Kraków 2002;
B. Pascal, "Myśli", Warszawa 2015.
Przywołane teksty soborowe oraz papieski:
Sobór Laterański IV (1215):
„… pomiędzy Stwórcą a stworzeniem nie można dopatrzeć się tak wielkiego podobieństwa, żeby nie trzeba było widzieć większej pomiędzy nimi różnicy”.
Sobór Watykański II, Konstytucja „Gaudium et Spes” nr 22 (1965):
„Tajemnica człowieka wyjaśnia się naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego. Albowiem Adam, pierwszy człowiek, był figurą przyszłego, mianowicie Chrystusa Pana. Chrystus, nowy Adam, już w samym objawieniu tajemnicy Ojca i Jego miłości objawia w pełni człowieka samemu człowiekowi i okazuje mu najwyższe jego powołanie.”
Jan Paweł II, homilia w Warszawie na Placu Zwycięstwa (1979):
„Kościół przyniósł Polsce Chrystusa – to znaczy klucz do rozumienia tej wielkiej i podstawowej rzeczywistości, jaką jest człowiek. Człowieka bowiem nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa. A raczej: człowiek nie może siebie sam do końca zrozumieć bez Chrystusa. Nie może zrozumieć, ani kim jest, ani jaka jest jego właściwa godność, ani jakie jest jego powołanie i ostateczne przeznaczenie. Nie może tego wszystkiego zrozumieć bez Chrystusa.” -
Rozmowa o pożytkach zarówno z krytycznego rozumu, jak i z efektów nauk szczegółowych, w obszarze duchowości. Wbrew nieszczęsnemu dualizmowi dusza-ciało (oraz to, co duchowe – to, co cielesne) jesteśmy jako ludzie całością - i tak jak funkcjonowanie w obszarze cielesności, biologii, aktywności w sprawach bytowych, pozostaje duchowe dzięki interakcji z Bożym Duchem, tak również oddawanie się modlitwie i przeżywanie odniesień spraw z naszego życia do Boga (a także Bożego wpływu na te sprawy) podlega naturalnym uwarunkowaniom oraz powinno być przeżywane rozumnie, czyli trzeźwo. Takie jest podejście autentycznie chrześcijańskie, ponieważ wierzymy w Chrystusa będącego naprawdę i w pełni Bogiem, a jednocześnie naprawdę i w pełni człowiekiem.
Nasz dialog osnuty jest wokół następujących kwestii:
1) Rozumność w znaczeniu potocznym, naukowym, filozoficznym.
2) Magiczno-zabobonne a chrześcijańskie widzenie duchowości.
3) Nieuchronne zanurzenie wszelkich doznań duchowych w przeżyciach psychicznych i procesach neurobiologicznych.
4) Działanie Boga poprzez to, co naturalne, harmonizacja łaski z naturą.
Lektury pożyteczne dla pogłębienia poruszonych treści:
1) D. Edwards, “Jak działa Bóg?” (tłum. M. Chojnacki), Kraków: Wyd. WAM 2013;
2) W. Grygiel, D. Wąsek, “Teologia ewolucyjna. Założenia - problemy – hipotezy", Kraków: Copernicus Center Press 2022;
3) C. Tresmontant, “Esej o myśli hebrajskiej” (tłum. M. Tarnowska), Kraków: Wyd. Znak 1996. -
W kolejnym odcinku podkastu komentujemy tekst szeroko rozpowszechniony 29 lutego 2024 roku: https://newdailycompass.com/en/identyfikacja-nastepnego-papieza-notatki-kardynala
Jest to manifest watykańskich przeciwników papieża Franciszka. Przyglądamy się jego zawartości teologicznej i prawno-kanonicznej. Próbujemy zrozumieć teologiczne źródła niezrozumienia nauczania Franciszka.
W trakcie rozmowy przywołujemy inny tekst, zawierający podobne akcenty teologiczne, ale w przeciwieństwie do manifestu „Tożsamość następnego papieża” lojalny wobec Franciszka.
Z papieskiego okna nie ma jednej odpowiedzi na wszystkie problemy świata - Więź (https://wiez.pl/2024/01/30/z-papieskiego-okna-nie-ma-jednej-odpowiedzi-na-wszystkie-problemy-swiata/)
oraz komentarz:
Teologia to nie matematyka. Papież, Giertych i prawda - Więź (https://wiez.pl/2024/03/09/teologia-to-nie-matematyka-papiez-giertych-i-prawda/) -
Przy okazji pierwszego podkastu wywołany został temat oświecenia i jego wpływu na Kościół (teologię katolicką). Rzecz warta jest pogłębienia o tyle, że dynamizmy ówczesnych przemian kulturowych bynajmniej nie wygasły i w różnych formach pulsują nadal, uwarunkowując także wielorako refleksję teologiczną. Zapraszamy do zmierzenia się z tym tematem!
O Antonio Rosminim: https://www.rosmini.it
Wątki klasyków pojawiające się w podkaście:
Kant, I., Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?, „Berlinische Monatsschrift“,12 (1784).
"Oświecenie jest wyjściem człowieka z zawinionej przez niego niedojrzałości. Niedojrzałość jest niezdolnością posługiwania się rozumem bez prowadzenia przez kogoś innego. Ta niedojrzałość jest zawiniona, o ile jej przyczyna nie tkwi w niedostatku rozumu, lecz w braku determinacji i odwagi, by się nim posługiwać, nie będąc kierowanym przez drugiego. Sapere aude! Miej odwagę posłużyć się własnym rozumem! To jest zatem hasło oświecenia".
Lessing, G.E., Über den Beweis des Geistes und der Kraft, w: tenże, Werke, t. 8, Göpfert, H.G. (red.) München 1976.
„Przypadkowe prawdy historyczne nigdy nie mogą stać się dowodem koniecznych prawd rozumu“.
Lessing, G.E., Erziehung des Menschengeschlechts §1-4
"Czym jest wychowanie dla pojedynczego człowieka, tym jest Objawienie dla całego rodzaju ludzkiego.
Wychowanie jest objawieniem, które wydarza się pojedynczemu człowiekowi; Objawienie jest wychowaniem, które przydarzyło się całemu rodzajowi ludzkiemu i wciąż się dzieje. […]
Wychowanie nie daje człowiekowi nic, czego nie mógłby on też mieć sam z siebie: ono daje mu to, co mógłby mieć sam z siebie, tylko szybciej i łatwiej. Zatem także Objawienie nie daje rodzajowi ludzkiemu niczego, do czego rozum ludzki, pozostawiony sam sobie, nie mógłby dojść: ono dało i daje mu te najważniejsze sprawy jedynie szybciej."
Adorno, T., Horkheimer, M., Dialektik der Aufklärung, Amsterdam 1949, s. 8.
"Przyczyn upadku Oświecenia w mitologię nie należy szukać tak bardzo w obmyślonych w celu spowodowania tego upadku nowoczesnych mitologiach nacjonalistycznych, pogańskich i innych lecz w samym Oświeceniu, które zamiera w lęku przed prawdą" („…bei der in Furcht vor der Wahrheit erstarrenden Aufklärung selbst”). -
Druga część tytułu tego podkastu dobrze oddaje nasze krytyczne nastawienie do wyliczanki znanej jako sześć prawd wiary. Ponieważ w trakcie rozmowy nie nawiązujemy wprost do tytułowych określeń, podajemy tutaj krótki komentarz wyjaśniający użyte słowa: Dziwoląg – ponieważ jest to zestaw tez wzorowany formalnie na twierdzeniach naukowych, co jest dziwacznym pomieszaniem wiary i wiedzy. Również dobór i sposób ujęcia treści jest co najmniej dyskusyjny. Endemit – gdyż taki zestaw występuje tylko w Polsce.
Nasz wniosek: Trzeba wyrzucić sześć prawd wiary z wszystkich katechizmów i podręczników do katechizacji. Każda próba reformy jest tylko wzmacnianiem fałszywej perspektywy, jaką narzuca forma i treść tej wyliczanki.
O różnicy między wiarą a wiedzą: Bóg to nie krasnoludek. Czym jest wiara? - Więź (wiez.pl)
Historię powstania i rozpowszechnienia się w Polsce sześciu prawd wiary opisuje Jarema Piekutowski w Tygodniku Powszechnym: Prawdy znikąd, “Tygodnik Powszechny” 26.06.2016. Prawdy znikąd | Tygodnik Powszechny
Zbigniew Kubacki jest krytyczny, ale chce sześć prawd wiary reformować, a nie wyrzucić z katechizmów: Z. Kubacki, Krytycznie o sześciu prawdach wiary i przepowiadaniu Kościoła, „Studia Bobolanum” 30 (2019) 4, s. 5–33. Krytycznie o sześciu prawdach wiary w nauczaniu i przepowiadaniu Kościoła | (studiabobolanum.pl)
Janusz Królikowski kontynuuje myśl Kubackiego. Podaje też wiele ciekawych informacji o wcześniejszych inicjatywach katechizmowego wyliczenia głównych prawd wiary. J. Królikowski, Sześć prawd wiary. Geneza i niektóre aspekty treściowe, “Teologia w Polsce” 15 (2021) 1, s. 7–34. Widok Sześć prawd wiary. Geneza i niektóre aspekty treściowe (kul.pl)
