Episodi
-
در بخشِ دوّم از قسمتِ دوّم دربارۀ اوج و شکوهِ تعزیه در دورانِ ناصرالدینشاه قاجار، تکیۀ دولت و دلایلِ افولِ این نمایشِ ایرانی صحبت کردیم و چند گزارش از اروپاییها و خاطراتی از ایرانیها هم دربارۀ تعزیه مرور شدهاست.
در تهیه و تدوینِ بخشِ دوّم از قسمتِ دوّم منابعِ زیر مورد استفاده قرار گرفتهاست:
«پژوهشی در تعزیه و تعزیهخوانی» - «عنایتالله شهیدی» - نشرِ «دفتر پژوهشهای فرهنگی»
«نمایش در دورۀ قاجار» - «یعقوب آژند» - نشرِ «مولی»
«تشنه در میقاتگه» - «حسین اسماعیلی» - نشرِ «معین»
«تعزیه: آیین و نمایش در ایران» - «پیتر جی. چلکووسکی» - برگردانِ «داود حاتمی» - نشرِ «سمت»
«سفرنامۀ جیمز موریه» - جلدِ نخست - برگردانِ «ابوالقاسم سرّی» - نشرِ «توس»
«خاطراتِ لیدی شیل» - برگردانِ «حسین ابوترابیان» - نشرِ «نو»
«سفرنامۀ کارلاسرنا» - برگردانِ «علیاصغر سعیدی» - نشرِ «زوّار»
«چادر کردیم رفتیم تماشا» - سفرنامۀ «عالیهخانم شیرازی» - نشرِ «اطراف»
«روزنامۀ خاطراتِ اعتمادالسلطنه» - بهکوششِ «ایرج افشار» - نشرِ «امیرکبیر»
«شرحِ زندگانی من» - جلدِ نخست - «عبدلله مستوفی» - نشرِ «هرمس»
--------------------
موسیقی آغازین و پایانی این قسمت قطعۀ «رقصِ مردگان» از «کامی سن-سانس» آهنگسازِ فرانسویست.
در این قسمت، به ترتیب از؛
صدای فیلمِ «روزِ واقعه» به نویسندگی «بهرام بیضایی» و کارگردانی «شهرام اسدی» محصولِ سالِ ۱۳۷۳ خورشیدی
و
صدای مجلسِ تعزیۀ «بازارِ شام»؛ «پیشدرآمدِ ایلچی» اجرا شده در حسینیۀ «چشمهایهای تهران» بهسالِ ۱۳۹۸ خورشیدی
و
صدایِ تعزیهای اجرا شده در سریالِ «شبِ دهم» به نویسندگی و کارگردانی «حسن فتحی» محصولِ سالِ ۱۳۸۱ خورشیدی
استفاده شدهاست.
همچنین قطعاتِ موسیقی زیر به ترتیب بهکار رفتهاند:
Nohe Khan: I.«Lento - Allegro » - «Alexander Rahbari»
«The Annoucement» - «Ibrahim Maalouf» -
در قسمتِ دوّم از فصلِ دوّم دربارۀ «تعزیه» بهعنوان یکی از پدیدههای مهمِ اجتماعی و فرهنگی در دورانِ «ناصرالدینشاه قاجار» صحبت کردیم. این قسمت، به دلیلِ مفصل بودن، در دو بخش منتشر میشه. بخشِ اوّل، به عنوانِ مقدّمه، دربارۀ ریشهها و خاستگاه تعزیه در قبل و بعد از اسلام و روندِ شکلگیریش تا دورانِ محمدشاه قاجاره؛ در بخشِ دوّم هم بهسراغِ تعزیه در دورانِ ناصرالدینشاه و اوج و افولش خواهیمرفت.
در تهیه و تدوینِ بخشِ اوّل از قسمتِ دوّم منابعِ زیر مورد استفاده قرار گرفتهاست:
«نمایش در ایران» - «بهرام بیضایی» - نشرِ «روشنگران»
«زمینههای اجتماعی تعزیه و تئاتر در ایران» - «جلال ستّاری» - نشرِ «مرکز»
«پژوهشی در تعزیه و تعزیهخوانی» - «عنایتالله شهیدی» - نشرِ «دفتر پژوهشهای فرهنگی»
«نمایش در دورۀ صفوی» - «یعقوب آژند» - نشرِ «فرهنگستانِ هنر»
«سوگِ سیاوش» - «شاهرخ مسکوب» - نشرِ «خوارزمی»
«یادگار زریران» - برگردانِ «ژاله آموزگار» - نشرِ «معین»
«یادگارِ زریران» - برگردانِ «ماهیار نوّابی» - نشرِ «اساطیر»
«تعزیه: آیین و نمایش در ایران» - «پیتر جی. چلکووسکی» - برگردانِ «داود حاتمی» - نشرِ «سمت»
«تماشا در عهدِ صفوی» - «ژان کالمار» - برگردانِ «یدلله آقاعباسی» - نشرِ «نمایش»
سفرنامۀ «پیترو دلاواله» - برگردانِ «شعاعالدین شفاء» - نشرِ «علمی و فرهنگی»
سفرنامۀ «آدام اولئاریوس» - برگردانِ «احمد بهپور» - نشرِ «ابتکار»
سفرنامۀ «تاورنیه» - برگردان « سعید اربابشیرانی» - نشرِ نیلوفر
سفرنامۀ «کارستن نیبور» - برگردانِ «پرویز رجبی» - نشرِ «ایرانشناسی»
«مشاهدات سفر از بنگال به ایران» - «ویلیام فرانکلین» - برگردانِ «محسن جاویدان» - نشرِ «بنیاد فرهنگ و هنر ایران»
--------------------
موسیقی آغازین و پایانی این قسمت قطعۀ «رقصِ مردگان» از «کامی سن-سانس» آهنگسازِ فرانسویست.
در این قسمت، به ترتیب از؛
صدای فیلمِ «مرگِ یزدگرد» به نویسندگی و کارگردانی «بهرام بیضایی» محصولِ سالِ ۱۳۶۰ خورشیدی
و
صدایِ فیلمِ «سفیر» به نویسندگی و کارگردانی «فریبرز صالح» محصولِ سالِ ۱۳۶۱ خورشیدی
استفاده شدهاست.
همچنین قطعاتِ موسیقی زیر به ترتیب بهکار رفتهاند:
The Fateful Day: 1.«Arousi» - «Majid Entezami»
The Alchemist's Symphony: «Interlude 3» - «Walter Taieb» -
Episodi mancanti?
-
فصلِ دوّم «تاریکخانۀ تاریخ» رو هدفمندتر و منسجمتر از فصلِ گذشته شروع کردیم. در این فصل قراره فقط دربارۀ اتفاقهای مهم و شخصیتهای تأثیر گذار عصرِ ناصری و دورۀ مشروطه صحبت کنیم و به همین دلیل قسمتِ اوّل رو راجع به یکی از مهمترین اتفاقهای تاریخِ معاصر، «ترورِ ناصرالدینشاه»، کار کردیم. تروری که حرف و حدیثهای زیادی دربارهش وجود داشته و به اعتقاد خیلیها از جرقههای انقلاب مشروطه بود.
در تهیه و تولیدِ این قسمت از منابعِ زیر استفاده شدهاست:
یادداشتهایی از زندگانی خصوصی ناصرالدینشاه - دوستعلیخان معیرالممالک - نشرِ «تاریخِ ایران»
شرحِ زندگانی من - عبدالله مستوفی - جلدِ نخست - نشرِ «هرمس»
تاریخِ بیداری ایرانیان - ناظمالاسلام کرمانی - به کوششِ «سعیدی سیرجانی» - نشرِ «پیکان»
روزنامۀ خاطراتِ «اعتمادالسلطنه» - بهکوششِ «ایرج افشار» - نشرِ امیرکبیر
روزنامۀ خاطراتِ «عینالسلطنه» - بهکوششِ «مسعود سالور» و «ایرج افشار» - جلدِ نخست - نشرِ «اساطیر»
روزنامۀ خاطراتِ «عزیزالسلطان؛ ملیجکِ ثانی» - بهکوششِ «محسن میرزایی» - جلدِ نخست - نشرِ «زریاب»
خاطراتِ «تاجالسلطنه» - بهکوششِ «منصوره نظاممافی» - نشرِ «تاریخِ ایران»
خاطراتِ «مونسالدوله» - بهکوششِ «سیروس سعدوندیان» - نشرِ «زرّین»
تهران به روایت تاریخ - مسعود نوربخش - جلدِ دوّم - نشرِ «علم»
قبلۀ عالم - عبّاس امانت - برگردانِ «حسن کامشاد» - نشرِ «کارنامه»
موسیقی آغازین و پایانی قطعۀ «Danse Macabre» اثرِ «Camille Saint-Saëns» است و در میانۀ پادکست از صدای سکانسِ ترورِ شاه در «سلطانِ صاحبقران» اثرِ زندهنام «علی حاتمی» استفاده شدهاست.
همچنین در این قسمت قطعاتِ موسیقی زیر بهکار رفتهاند:
«The Carnival of the Animals»: 1.Introduction and Royal March of the Lion - «Camille Saint-Saëns»
«Othello Symphonic Suite»: 3.Desdemona in Lovel - «Loris Tjeknavorian»
«Requiem In D Minor»: Lacrimosa
- «Mozart» -
حمایت از پادکست تاریکخانه تاریخ : https://hamibash.com/ttarikh
در بیست و سومین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ از علی اکبر داور صحبت کردیم. بنیانگذار دادگستری نوین در ایران ویکی از اضلاع به قدرت رسیدن رضاشاه و روی کار اومدن سلسله پهلوی. اما داور که وزیر عدلیه و مالیه در دوران پهلوی اول بود قربانی ترس و واهمهای شد که اقدامات رضاخان به جونش انداخت
موسیقی متن : از آلبوم آن و آن استاد حسین علیزاده و پژمان حدادی
تصنیف پایانی از همای -
حمایت از پادکست تاریکخانه تاریخ : https://hamibash.com/ttarikh
در بیست و دومین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ از سید جعفر پیشهوری صحبت میکنیم. سید جعفر جوادزاده مشهور به سید جعفر پیشهوری (۱۲۷۲–۱۳۲۶) سیاستمدار، روزنامهنگار و انقلابی کمونیست ایرانی که نخستوزیر حکومت خودمختار آذربایجان و مؤسس فرقه دموکرات آذربایجان بود
صفحه اینستاگرام و توئیتر مرکز حفاظت فوک خزری :
https://instagram.com/caspian_seal_rescue
https://twitter.com/caspianseals
موسیقی متن از آکیف صادیقاف و آهنگ پایانی پادکست از رشید بهبودف است -
حمایت از پادکست تاریکخانه تاریخ : https://hamibash.com/ttarikh
در بیست و یکمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ از حسین فردوست صحبت میکنیم
تیمسار حسین فردوست از مشاهیر ایران و رجال دوره پهلوی و یکی از نزدیکترین دوستان محمد رضا شاه پهلوی بود که ریاست بازرسی دفتر شاه رو هم بر عهده داشت. اون تو دورهای به عنوان قائم مقام ساواک انتخاب شد و تا زمان انقلاب هر دو تا مسئولیت رو بر عهده داشت. اون از جمله مقامات عالیرتبه ایران بود که بعد از انقلاب مثل امیر عباس هویدا از ایران نرفت. هویدا اعدام شد و فردوست دستگیر
کانال اینستاگرام کتابهای خوششانس : https://www.instagram.com/lucky.books/ -
حمایت از پادکست تاریکخانه تاریخ : https://hamibash.com/ttarikh
در بیستمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ از شخصیتی که خدمات زیادی برای توسعه سیاسی در ایران داشته صحبت میکنم: محمد مصدق سیاستمدار، حقوقدان، نماینده هشت دوره مجلس شورای ملی، استاندار، وزیر و دو دوره نخستوزیر ایران
ادیت صوتی این پادکست رو مرضیه عزیز از پادکست دراما انجام داده که اگه فایل صوتی برای ادیت داشتید میتونید از این دو طریق باهاش ارتباط برقرار کنید :
توییتر : @marzieh_m17 اینستاگرام : mohamadzade_official
برای سفارش قهوه و چای با این آیدی در توییتر ارتباط برقرار کنید : kazimoto350 تلگرام :
kmoto
صداهای مستندی که در این پادکست استفاده شده متعلق به این افراد هستند:
نهاوندی ، مجید تفرشی ، یروند آبراهامیان ، دکتر محمد مصدق ، عباس میلانی ، کوروش زعیم ، محمد صتفت و جلال متینی
تصنیف پایان پادکست : شعر و دکلمه از اخوان ثالث، آهنگ از مجید درخشانی و خواننده پوریا اخواص -
در نوزدهمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ از ستارخان صحبت میکنیم. مجاهد و مبارز دوران مشروطه که به سردار ملی معروف هست. ستارخان از دلاوران رشید ایرانه که مردانه در برابر قوای منظم دولتی ایستادگی کرد و با شهامت عجیبی که در تاریخ صد ساله اخیر ایران کم نظیره یازده ماه با مخالفین جنگید و با رشادتش دفاع از آزادی رو برای ما به یادگار گذاشت
موسیقی متن : رامیز قلییف
موسیقی انتهای پادکست : "ای وطن" از ودود موذنزاده
کد تخفیف شنوتو پلاس : tarikh
اینستاگرام آکادمی پادکست : podcast.academy -
در هجدهمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ قسمت به سراغ میرزا محمد سمسارزاده یزدی معروف به فرخی یزدی رفتیم تا از شخصیتی بگیم که شاعر و روزنامه نگار آزادی خواه و دموکرات صدر مشروطیت بود.
فرخی به دستور جلادان وقت جونش رو از دست داد ولی فرخی و اندیشه ضد استبدادی اش جاودانه شد وجایگاه خاصی رو تو قلب ها برای سالها به خودش اختصاص داده. اما مستبدان و جلادانی که جون فرخی رو گرفتن یا بی نام و نشون موندند و یا اگه یادی هم ازشون میشه جز به پلشتی نیست. بقول فرخی زندهیاد:
فرخــــی را نـــام جاویــــدان شـــود/ کــــاخ استبـــــدادیان ویـــــران شـــود -
در هفدهمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ به سراغ ابوالحسن ابتهاج رفتیم. پایه گذار اصلی برنامه ریزی توسعه در ایران که در فاصله سالهای 1333 تا 1337 شمسی، مدیرعامل سازمان برنامه کشور بود
سیاستهای روزمرگی، تصمیمات شتابزده و نبود یک استراتژی منسجم باعث شد که خیلی زود فکر برنامهریزی در ایران هم شکل بگیره. یکی از اولین کسایی که تو این مورد دست به اقدام عملی زد ابوالحسن ابتهاج، دولتمرد بنام سالهای اولیه حکومت پهلوی دوم بود. ابتهاج به مدت 8 سال یعنی از سال 1321 تا 1329 شمسی ریاست بانک ملی ایران که عملا وظایف بانک مرکزی رو انجام میداد برعهده داشت -
در شانزدهمین قسمتِ پادکست تاریکخانه تاریخ از عبدالحسین تیمورتاش ملقب به سردار معزز الملک و سردار معظم خراسانی صحبت می کنیم. شخصی که در پایان یافتن حکومت قاجارها و آغاز حکومت پهلوی نقش مهمی داشت و با اینکه به وزارت دربار رسید اما آینده شومی در انتظارش بود.
-
در پانزدهمین قسمتِ پادکست تاریکخانه تاریخ از علینقی عالیخانی صحبت میکنیم. شخصی که در سی و چهار سالگی سکان وزارتخونه ای رو به دست گرفت که به پیشنهاد خودش عنوان وزارت اقتصاد رو گرفته بود. شخصیتی که ادعا داشت نگرش اقتصادیش همیشه «گونهای از سوسیالیسم اروپائی» بوده و «نظام بیرحمانه» آمریکا رو قبول نداشته و «توزیع درآمد» همیشه دغدغه خاطر اون بوده
-
طی دهههای گذشته خیلی گفته و نوشته شده که هویدا نخستوزیر بیاختیاری بود، مسلوبالاراده و تابع فرامین شاهنشاه. که این رو خودش هم تو دادگاهش به تاریخ 18 فروردین 1358 گفت که «من یک هماهنگ کننده بودم، نه نخستوزیر»، اما در واقع آیا با اینکه هویدا رو برای احیای اقتدار نخستوزیری مشروطه ناتوان بدونیم، میتونیم پرونده اقتدارگرایی شاه رو ببندیم؟ انتخابی که رژیم پهلوی تو بهمن 43 کرد و هویدا رو بجای منصور نشوند، چه قدرجهت کشتی سیاست ایران رو تغییر داد؟ ریشه عقیم موندن قدرت نخستوزیری توی سردمزاجی هویدا بود یا طبع تند شاه؟
چهاردمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ رو بشنوید و برای علاقه مندان تاریخ معاصر ارسال کنید -
احمد قوام نه روحانی بود و نه روشنفکر. نه روزنامهنگار بود نه فیلسوف. یک رجل سیاسی پراگماتیست بود. انگار قوام برای این اومده بود که شاهای مختلف وقت بحران سراغش برن تا بحران رو حل کنه.
در سیزدهمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ می شنوید:
- قوام از تنظیم فرمان مشروطه تا آغاز دوره پهلوی
- قوام و مساله آذربایجان
- قوام و حزب دموکرات
- قوام و قیام سی تیر
موسیقی : آلبوم سفر عسرت ساخته فرخزاد لایق و با صدای شهرام ناظری
منبع : ماهنامه مهرنامه
پی نوشت متن:
1- ناظم الاسلام کرمانی. تاریخ بیداری ایرانیان. صص 495- 494.
2- مویسی پرسیتس. بلشویکها و نهضت جنگل. ترجمه حمید احمدی. صص 105- 104.
3- برای آگاهی از متن کامل نامه قوام خطاب به مجلس شورای ملی نگاه کنید به: اطلاعات. 16 مرداد 1331.
4- مصدق در محکمه نظامی. به کوشش جلیل بزرگمهر. جلسه سی و چهارم. ص 77.
5- مجله یغما. سال پنجم، شماره ششم. به نقل از حسین مکی. وقایع سیام تیر 1331، ص 294.
6- به نقل از باقر عاقلی. روزشمار تاریخ ایران. جلد اول، ص 554.
7- محمد علی موحد. خواب آشفته نفت. جلد اول، ص 488.
8- همان، ص 508
9- محمد مصدق. خاطرات و تالمات، ص 286.
10- مذاکرات مجلس. سه شنبه 21 ربیعالاول 1340، ص236 پنج شنبه یازدهم صفر 1340، ص 144 و یکشنبه هفتم صفر 1340، ص131. -
اگه حتی یه کمی هم به خوندن تاریخ معاصر علاقه داشته باشید، نام این شخص رو در برشهای مختلفی از تاریخ یکصد ساله ایران میبینید؛ سید حسن تقیزاده. فعالیت سیاسی تقیزاده با پارلمان شروع شد و با پارلمان تموم شد
داستان تقیزاده داستان روشنفکریه که بیمحابا وارد عرصه سیاست شده و آزمون و خطاهای زیادی رو پشت سر گذاشته. عملکردهای تند و بعضی وقتا متناقضش در طول زندگی سیاسی و نظرات جسورانهاش در مورد تجددخواهی توی ایران، تلاشهای بیدریغش برای حفظ فرهنگ ایرانی و اشاعه و تقویت ادبیات فارسی همگی باید کنار هم قضاوت بشه. -
در یازدهمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ به خلیل ملکی از سیاستمداران معاصر ایرانی پرداختیم. ملکی از گروه 53 نفر از رهبران حزب توده بود که بعدها از حزب توده منشعب شد و همینطور از افراد تشکیل دهنده جبهه ملی اول بود.
در پنج جلد مقالات خلیل ملکی، اونچه به خوبی تونسته سیمای فکری این روشنفکر تنها رو در سالهای آخر عمر نشان بده، نامه سرگشاده اون به علی امینی، نخستوزیر وقت در 18 مرداد 1340 است. او توی این نامه بزرگترین خطری که کشور رو تهدید میکرد، نه امپریالیسم غرب میدونست و نه توسعهطلبی شوروی و نه عمال داخلی اونها؛ حتی ارتجاع داخلی رو هم بزرگترین خطر نمیدونست، بلکه مینویسه: «خطری که از همه اینها بالاتر است، این است که در کشور ما و در نهضت ملی ما یک رهبری که دارای سجایای اخلاقی لازم برای راهنمایی ملت برای تجهیز نیروی آنها، برای نشان دادن راه صحیحی که باید در آن راه و برای هدفی مشخص پیش بروند، وجود ندارد…فقدان این نوع رهبری، بزرگترین نقص ملی ما و بزرگترین خطر برای استقلال و تمامیت ارضی ایران است.» -
شکستهای سیاسی و نظامی ایران تو عصر قاجار که از دوران فتحعلیشاه شروع شد باعث شد که زمزمههای تغییرخواهی تو ایران شکل بگیره. گفتمان تغییرخواهی که با توجه به عقبماندگیهای جامعه ایرانی به «تجددخواهی» تعبیر میشه، فقط معطوف به دولتمردان نمیشد و ردپای اون رو بین روشنفکران و هنرمندان دور از قدرت هم میشه دنبال کرد.
از جمله هنرمند- روشنفکرایی که در اون زمان تو حوزه کاری خودشون شعار یا مرگ یا تجدد سر دادن، یکی کلنل علینقی وزیریه که خواهان متجدد شدن موسیقی ایرانی میشه -
در نهمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ از حسین علاء حرف می زنیم. سیاست مدار ایرانی که توی دو دوره مهم و بحرانی تاریخ معاصر ایران، به مقام نخست وزیری رسید.
تو نمایشنامههای تاریخیِ شکسپیر، کُنتِ وارویک شاهسازِ قهاریه. از طرف دیگه پولونیوس سیاستمداریه زیرک و باهوش و مطیع که خودش رو وقفِ تشریفات و قواعدِ سفت و سختِ دربار کرده. تو عرصه سیاستِ ایرانِ بعد از جنگ، خبری از نبردِ بر سرِ قدرت نبود، اما حسین علاء، که خواننده مشتاق و پیگیر شکسپیر بود و سخنوری و رفتارش شبیه پولونیوس بود، تو زندگیش بیشتر از یه بار نقشِ کُنتِ وارویک رو بازی کرد. -
ناظرای معاصر اروپایی نظر مساعدی نسبت به امیرکبیر دارن و اون رو فردی صادق، وطنپرست و کاردان به حساب میارن. تو تاریخنگاری مدرن ایران به صورت عادلانه به امیرکبیر پرداخته شده و یکی از معدود دولتمردای کارآمد و صادق دوران قاجار شناخته میشه که پدر تمام اصلاحات سیاسی و اجتماعی هست که نیم قرن بعد از اون پدید اومدند. اما باید توجه داشته باشیم که امیرکبیر قبل از هر چیز دیگه، خدمتگذار و وفادار به حکومت سنتی بود که هدف اصلیاش تقویت حکومت مرکزی تو ایران محسوب میشد. اون به طور تصادفی به عامل مدرنیزاسیون و غربگرایی بدل شد، موضوعاتی که بعدها ملعبه دست دولتمردای دیگه ای شدن که با اون تفاوت زیادی داشتند.
-
به هفتمین قسمت از پادکست تاریکخانه تاریخ خوش اومدید. من محمد ناظمی هستم و با همیاری دوستان عزیزم مجتبی شهرآبادی و الیاس گرجی این پادکست رو تقدیم حضورتون میکنیم.
تاریکخانه تاریخ با توجه به متونی که در سایت تاریخ ایرانی منتشر میشه و نویسندگان خوب همکار این سایت مطالب رو تهیه میکنن ساخته میشه و ما هم سعی میکنیم با کمی تغییر در لحن متن، هر بار برهه ای از عمر یکی از شخصیتهای مهم ایرانی رو برای شما شرح بدیم. این قسمت رو اختصاص دادیم به اسدالله علم. کسی که خودش رو غلام خانه زاد محمدرضا شاه پهلوی خطاب می کرد و از نزدیکترین افراد به شاه ایران بود - Mostra di più